Η Φροντίδα ως θέμα στο 4ο Βραβείο Τέχνης Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη

Από το 2019 που ξεκίνησε, ο θεσμός του Βραβείου Τέχνης υποστηρίζει σύγχρονους δημιουργούς προσφέροντάς τους την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα νέο έργο τέχνης που θα αποτελέσει μέρος της συλλογής του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη, ανοικτής προς το κοινό, και θα ενταχθεί σε μια σημαντική πολιτιστική κληρονομιά.

Τα βραβευμένα έργα του 4ου διεθνούς καλέσματος θα ενταχθούν στη συλλογή τέχνης του Ιδρύματος, η οποία συγκεντρώνει πάνω από 70 πρωτότυπα, site-specific έργα σημαντικών Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών, μεταξύ αυτών Magdalena Abakanowicz, Lynda Benglis, Cecilia Campos, Κώστα Βαρώτσου, Μαρίας Λοϊζίδου, Ρένας Παπασπύρου, Άγγελου Σκούρτη, Κώστα Ιωαννίδη, Νίκου Αλεξίου, Γιώργου Λάππα, Νίκου Κεσσανλή, Γιώργου Γυπαράκη και πολλών άλλων.

Το φετινό κάλεσμα αφορούσε προτάσεις έργων μεγάλων διαστάσεων, σχεδιασμένα να αποτελούν μέρος ενός συγκεκριμένου, διαμορφωμένου περιβάλλοντος, να αφηγούνται μια εσωτερική πορεία/διαδρομή και να αποτελούν σημεία αναφοράς στο χώρο έκθεσής τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη θεματική της Φροντίδας (Care) που διέπει και τα προγράμματα ερευνητικής φιλοξενίας / Residencies, καθώς και τα ανοικτά σεμινάρια του Ιδρύματος.

Η Ειρήνη Μίγα για το έργο της Τοπίο σε Κίνηση, το οποίο ανταποκρίνεται στο χώρο (site-responsive), συνδύασε ζωγραφικά και γλυπτικά στοιχεία, απεικονίζοντας ένα διαρκώς εξελισσόμενο τοπίο. Εμπνευσμένο από το στροβιλισμό ενός φύλλου στον αέρα, εφιστά την προσοχή μας στην απειλούμενη και σπάνια χλωρίδα της Κρήτης, ενθαρρύνοντας τη συλλογική ευαισθητοποίηση για τη διάσωσή της. Η Μίγα σπούδασε εικαστικά στο Central Saint Martins College του Λονδίνου, απέκτησε πτυχίο BFA από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και μεταπτυχιακό MFA στις Εικαστικές Τέχνες από το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Η πρακτική της περιλαμβάνει γλυπτική, εγκαταστάσεις, έννοιες σχεδίου, κειμένου και επιτελεστικότητας.

Η Κατερίνα Νάκου στην πρότασή της The Resilient Thread δημιούργησε μεγάλης κλίμακας συνθέσεις υφασμένες στον αργαλειό, οι οποίες αναδιαμορφώνουν το ρόλο των διακοσμητικών στοιχείων της “passementerie”, την υπό εξαφάνιση παραδοσιακή τέχνη της μπορντούρας, η οποία τώρα αναπροσδιορίζεται μέσω της μεγέθυνσης, αποτελώντας το κεντρικό στοιχείο της αφήγησης. Η εγκατάσταση αναδεικνύει τις λεπτομέρειες, την ποικιλομορφία και την αξία απαρατήρητων δυνάμεων και προσκαλεί τη μετατόπιση της προσοχής μας σε πτυχές του κόσμου που πολλές φορές παραβλέπονται. Η Κατερίνα Νάκου έχει σπουδάσει Φιλοσοφία και Ιστορία της Τέχνης στο Eberhard Karls University Τübingen και Textile Design στο Reutlingen University (Γερμανία), όπου και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Design & Fine Art Conception. Έχει ειδικευτεί ως Textile Developer στην υφαντική Jacquard στο Textiel Museum – Textiel Lab (Ολλανδία).

Ο Στρατής Ταυλαρίδης για την πρότασή του Long Waves συνέθεσε μία εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας με την τεχνική του paper cut που επιχειρεί να φέρει στη μνήμη τη μορφή και την κίνηση της θάλασσας, και παράλληλα να λειτουργήσει ως σύμβολο μίας νέας εποχής, μέσα από συμβολικές εικόνες από δίχτυα ψαρέματος. Στόχος είναι η αφύπνιση του κοινού για την επιτακτική σημασία της φροντίδας των θαλασσών. Ο Στρατής Ταυλαρίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1990 και είναι απόφοιτος της Σχολής Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Χρησιμοποιώντας την τεχνική του papercut δημιουργεί διάτρητα έργα τέχνης και εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, αποτελούμενες από χειροποίητα χαρτιά λίγων γραμμαρίων, τα οποία κόβει με χειρουργικό νυστέρι.

Ρωτήσαμε τους τρεις βραβευμένους καλλιτέχνες «Πώς η Τέχνη ευαισθητοποιεί τη φροντίδα του περιβάλλοντος εντός και εκτός μας;» και πήραμε τις ακόλουθες απαντήσεις:

• Ειρήνη Μίγα:

“Ζούμε σε μεταβατική εποχή και από τις πράξεις μας στο παρόν θα εξαρτηθούν πολλές καταστάσεις στο μέλλον. Η τέχνη έχει την ικανότητα να προβάλλει στοιχεία της πραγματικότητας μέσα από ένα ξεχωριστό πρίσμα, αγγίζοντας τους θεατές της μοναδικά. Η ανάγκη φροντίδας του περιβάλλοντός μας είναι επιτακτική και η τέχνη μπορεί να γίνει ένα ισχυρό εργαλείο ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης του κοινού για την προστασία αυτού.

Μέσω της τέχνης έχουμε την δυνατότητα να μιλήσουμε για τον επείγοντα χαρακτήρα του σήμερα και για το πως μπορούμε να συμβάλουμε σε μια θετική αλλαγή για το μέλλον του κόσμου που μας περιβάλλει. Οι συνέπειες του τρόπου ζωής μας είναι ορατές. Ως καλλιτέχνες μπορούμε να εκφράσουμε μορφές υπευθυνότητας και να παροτρύνουμε για κινητοποίηση μέσα από τις θεματικές μας, τα υλικά που χρησιμοποιούμε, τις συζητήσεις που μπορούμε να αναπτύξουμε έξω και γύρω από το έργο τέχνης.

Είναι στο χέρι μας, ως καλλιτέχνες, ως ενημερωμένοι, σκεπτόμενοι και υπεύθυνοι πολίτες πως θα πράξουμε με τα μέσα που μας αναλογούν. Όλοι μας μπορούμε να συμβάλλουμε προς μια αλλαγή. Είναι στο χέρι μας με ποια μεριά της ιστορίας θα είμαστε.

Για το Ίδρυμα Μαμιδάκη δημιούργησα μία επιτοίχια εγκατάσταση, ένα σχέδιο στον τοίχο, εμπνευσμένο από τον χορό ενός φύλλου στον αέρα εφιστώντας την προσοχή μας στην απειλούμενη και σπάνια χλωρίδα της Κρήτης, ενθαρρύνοντας έτσι τη συλλογική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τη διατήρησή της. Mέσα σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο τοπίο, το έργο αναπτύσσεται σε πέντε μέρη, και συνδυάζει ζωγραφικά και γλυπτικά στοιχεία, απεικονίζοντας τα ενδημικά φυτά της Κρήτης που έχουν κατηγοριοποιηθεί ως Κρισίμως Κινδυνεύοντα (Critically Endangered – CR.) Βάση της έρευνας μου για αυτά τα φυτά έχει αποτελέσει το Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας.

Πιστεύω σε μια τέχνη που απαιτεί επίγνωση του χώρου και του χρόνου. Με έναν επιτακτικό χαρακτήρα για το σήμερα και την ευρύτερη περιοχή στην οποία ανήκει το έργο μου, το πέρασμα στο οποίο εκτίθεται συνδέει τους θεατές με αυτό το φυσικό περιβάλλον έξω από τους τοίχους του χώρου και στρέφει το ενδιαφέρον στο ευάλωτο φυσικό μας περιβάλλον και στην επείγουσα ανάγκη να διαφυλάξουμε τη λεπτή ισορροπία του.”

• Κατερίνα Νάκου:

“Μέσα από το έργο “The Resilient Thread,” θέλησα να θέσω το περιθώριο, τα άκρα, στο επίκεντρο της προσοχής του θεατή. Αυτό είναι ανάλογο, για παράδειγμα, με τον τρόπο που πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα οι κάτοικοι των πόλεων, αντιλαμβάνονται το φυσικό περιβάλλον ως κάτι απομακρυσμένο από αυτούς, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε μέρος του. Ήθελα να φέρω τον θεατή σε μια θέση αντίληψης πραγμάτων που συχνά παραβλέπουμε, καθώς μόνο μέσω της αναγνώρισης ότι κάτι σημαντικό έχει παραμεληθεί, μπορούμε να αρχίσουμε να μιλάμε για δράση και αλλαγή.

Βέβαια, εκτός από την εννοιολογική διάσταση της τέχνης, η φροντίδα προάγεται και μέσω της διαδικασίας της δημιουργίας. Η χρήση βιώσιμων υλικών και η δουλειά στο χέρι δημιουργούν μια άμεση σχέση φροντίδας με το έργο και τις πρώτες ύλες, αλλά και μια ενσυναίσθηση του τι σημαίνει να νοιάζεσαι αρκετά για κάτι ώστε να αφιερώσεις χρόνο και κόπο για να το δημιουργήσεις, και κατ’ επέκταση να το διατηρήσεις, κάτι που παρατηρώ ότι συχνά περνάει και στον θεατή.

Μέσω της τέχνης, καλούμαστε να αγκαλιάσουμε τα πράγματα, να τα αντιληφθούμε και να τα επεξεργαστούμε με φροντίδα, κάτι που πιστεύω ότι υπερβαίνει το καλλιτεχνικό και αγγίζει το ευρύτερο περιβάλλον μας, κοινωνικό και φυσικό.”

• Στρατής Ταυλαρίδης:

“Ο ρόλος της τέχνης στις ζωές μας σήμερα είναι να αφυπνίζει και να συγκινεί τους θεατές.

Η θάλασσα για μένα αποτελεί πηγή έμπνευσης.

Η σκέψη μου πίσω από την μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση «Long Waves», από διάτρητα χειροποίητα χαρτιά λίγων γραμμαρίων είναι να στρέψει το βλέμμα του θεατή σε κάτι που έχει πάψει να παρατηρεί.

Μέσα από την οπτική ψευδαίσθηση της κίνησης της θάλασσας, μας προτρέπει να μπούμε βαθύτερα μέσα σε αυτή, κάτω από τους κυματισμούς της.

Να δούμε το φυσικό περιβάλλον που εμείς οι ίδιοι έχουμε βλάψει. Το 46 % των σκουπιδιών που καταλήγουν στις θάλασσες είναι αλιευτικός εξοπλισμός.

Πεταμένα δίχτυα αλιείας, τα οποία είναι πολύ πιο επικίνδυνα από τα πλαστικά απορρίμματα, καθώς είναι φτιαγμένα για να σκοτώνουν και παρότι έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται συνεχίζουν το έργο τους.

Μαζί με τη θάλασσα καταστρέφεται η ζωή και ο πολιτισμός.

Ας φροντίσουμε ό,τι μας απομένει.”

Προηγούμενοι νικητές/ριες του βραβείου ήταν οι Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος και Γιώργος Ρυμενίδης για το έργο Come with the Wind (2019), οι Ισμήνη King και Ιλεάνα Αρναούτου για το έργο Tender Shell Geophilia (2022), ενώ το 2023 βραβεύτηκαν τρεις νικητές, οι Μάρω Φασουλή για το Nomadic Murals, Αλέξανδρος Λάιος για το Day και Ami Yamasaki για το Whispers travel and whisper to you again.

Η Επιτροπή Αξιολόγησης του Βραβείου Τέχνης 2024 απαρτίστηκε από τους/τις Γεώργιο Γυπαράκη, Εικαστικό, Καθηγητή τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Πολύνα Κοσμαδάκη, Ιστορικό Τέχνης, Επιμελήτρια Μουσείου Μπενάκη, Σωτήριο Μπαχτσετζή, Καλλιτεχνικό Διευθυντή Ιδρύματος Γ.&Α. Μαμιδάκη, Ιστορικό Τέχνης, Αν. Καθηγητή τμ. Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών ΠΘ, Νίκο Ναυρίδη, Εικαστικό, Καθηγητή ΑΣΚΤ, Αλέξανδρο Ψυχούλη, Εικαστικό, Καθηγητή Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΠΘ.

Παράλληλα με την παρουσίαση των έργων που έλαβαν το Βραβείο Τέχνης 2024, το Ίδρυμα Γ.& Α. Μαμιδάκη παρουσιάζει στο κοινό το νέο έργο της συλλογής του, Six Breaths per Minute της Μαρίας Λουίζου, το οποίο θα βρίσκεται σε μόνιμη έκθεση στο Minos Palace.