Η φύση του γοτθικού ρυθμού: Το βιβλίο του Τζον Ράσκιν από τις εκδόσεις Μάγμα

«Η φύση του γοτθικού ρυθμού» είναι το πρώτο δοκιμιακό έργο του Τζον Ράσκιν στα ελληνικά! Το κείμενο που –όσο κανένα άλλο– συμπυκνώνει τη σκέψη και την αισθητική του.

Γραμμένο το 1853, συνιστά μια σπουδαία ανθρωπολογική ανάλυση της τέχνης, ένα περίτεχνο και ιδιαίτερο γραπτό, μια γοητευτική αποτύπωση της κοινωνικής διάστασης της αισθητικής, ένα πραγματικό μανιφέστο του ρομαντικού αντικαπιταλισμού, τον οποίο πρέσβευε με πάθος ο βικτωριανός συγγραφέας. Όπως σημειώνει στον πρόλογο ο ομοϊδεάτης του, Ουίλιαμ Μόρις, πρόκειται για “ένα από τα σπάνια κι απαραίτητα έργα που μας αφήνει ως παρακαταθήκη ο αιώνας μας”.

Η φύση του γοτθικού ρυθμού […] αποτελεί μια κραυγή αγωνίας του συγγραφέα για τη σημασία της τεχνοτροπίας και, μαζί με αυτήν, για την απώλεια της κοινωνίας την οποία θαύμαζε τόσο πολύ. Είναι το καί­ριο σημείο της σκέψης του Τζον Ράσκιν, διότι κατευθύνει την έρευνα προς ριζοσπαστικά πρωτότυπες κοινωνικο-πολιτικές ιδέες. Ο Γουίλιαμ Μόρις, ο οποίος αργότερα το εξέδωσε αυτόνο­μα, σ’ έναν υπέροχο τόμο του οίκου Kelmscott Press, το χαρακτήρισε ως «ένα από τα σπάνια κι απαραίτητα έργα που μας αφήνει ως παρακαταθήκη ο αιώνας μας». […] Ο Ράσκιν αντιδρούσε στην εκβιομηχάνιση, η οποία έδειχνε να απειλεί τη δημιουργικότητα σε ολό­κληρο τον δυτικό κόσμο: τυποποίηση, μαζική παραγωγή, κοινότοπες ιδέες και επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Ήταν λάτρης του πρώιμου γοτθικού ρυθμού, διότι τα οικοδομή­ματα του τελευταίου ήταν ακατέργαστα κι ασυνήθιστα, ασύμμετρα, πλασμένα από τα ίδια τα χέρια των καλλιτεχνών και των μαστόρων, ενώ τα μοτίβα τους εμπνέο­νταν άμεσα απ’ την ίδια τη φύση.

-Τζαν Μόρις

Στις μέρες μας προσπαθούμε συνεχώς να διαχω­ρίσουμε την επινόηση από την εκτέλεση. Διακρίνουμε πλήρως αυτόν που επινοεί από εκείνον που υπακούει, αντιμετωπίζοντας, μάλιστα, τον πρώτο ως ευυπόλη­πτο πολίτη ενώ τον δεύτερο σαν απλό εκτελεστικό όργανο. Στην πραγματικότητα όμως, ο εργάτης θα έπρεπε συχνά να χρησιμοποιεί τη διάνοιά του, όπως κι αυτός που επινοεί θα πρέπει να συμμετέχει στην εκτέλεση. Αντίστοιχα, αμφότεροι θα έπρεπε να θεω­ρούνται ευυπόληπτοι, με όλη τη σημασία της λέξης. Δυστυχώς, όμως, έτσι όπως έχουν τα πράγματα σή­μερα, είναι κι οι δυο τους ανυπόληπτοι: ο μεν πρώτος επειδή περιφρονεί τον αδερφό του, ενώ ο δεύτερος επειδή τον φθονεί. Με αποτέλεσμα η κοινωνία να χω­ρίζεται πλέον σε καταθλιπτικούς διανοούμενους και δυστυχισμένους εργάτες. Καθώς δεν μπορούμε να τις διαχωρίσουμε δίχως σοβαρές συνέπειες για την κοι­νωνία, μόνον η χειρωνακτική εργασία μπορεί να θε­ραπεύσει τη διανοητική, και μόνο η επινόηση δύναται να καταστήσει τη χειρωνακτική εργασία ευχάριστη.

-Τζον Ράσκιν