Αν κάθε συγγραφέας έχει μια συγκεκριμένη θεματολογία στην οποία αναφέρεται σε όλο του το έργο για την Πασχαλία Τραυλού είναι σαφέστατα η θέση της γυναίκας στην ελληνική αλλά και στη παγκόσμια κοινωνία, οι έμφυλες διακρίσεις που γίνονται εις βάρος της, ο αγώνας της να σταθεί ισότιμα στο οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Επί της ουσίας, ένας αγώνας που δε σταμάτησε εν τέλει ποτέ, ανεξάρτητα από όσα επιτεύγματα μετράει στην Ιστορία η γυναικεία χειραφέτηση. Ορμώμενη από αυτή τη θέση αλλά και από συγκεκριμένες σπουδές στο αντικείμενο αυτό στο τελευταίο της βιβλίο η Πασχαλία Τραυλού αναδεικνύει και έναν ακόμα σημαντικό παράγοντα. Αυτό της δικαιοσύνης.
Βασισμένο στην αληθινή ιστορία της Σουζάνα Φαζέκας, μιας νέας γυναίκας που φτάνει στο Ναγκιρέβ της Αυστροουγγαρίας στα τέλη του 1911 και γίνεται η μαμή, μια πρακτική γιατρός η οποία θα διεκδικήσει μια θέση σημαντική σε μια πατριαρχικά συντηρητική και κλειστή κοινωνία. Εκεί όπου οι γυναίκες δεν έχουν κανέναν προσωπικό αυτοπροσδιορισμό, ζουν περιορισμένες, υποταγμένες στις βουλές των ανδρών, χωρίς κανένα δικαίωμα αυτοδιάθεσης, σε ένα περιβάλλον που τους έχει αποδώσει μονάχα το δικαίωμα της τεκνοποίησης και τους αποστερεί βασικά δικαιώματα, ενώ ταυτόχρονα τις αναγκάζει να γίνουν θύματα κακοποίησης και διασυρμού. Οι νοοτροπίες της εποχής έχουν διαμορφώσει ουσιαστικά έναν εφιαλτικό κόσμο γι’ αυτές και οι επιθυμίες των αντρών, είτε πρόκειται για τον πατέρα τους, τον αδελφό ή τον σύζυγο καθορίζουν με απόλυτη ακρίβεια τη μοίρα τους.
Η Σουζάνα Φαζέκας θα βρεθεί μπλεγμένη στον κοινωνικό ιστό της ανισότητας, της ανομίας, της αδικίας και θα διεκδικήσει την ηγετική θέση σε μια ιδιότυπη επανάσταση που θα δώσει δύναμη στις γυναίκες της περιοχής. «Η γιατρίνα» θα οδηγήσει τις γυναίκες του Ναγκιρέβ στη λύτρωση μέσα από μια σειρά εγκλημάτων τα οποία θα συνταράξουν την κοινωνία του. Θα σημάνει γι’ αυτές τον τρόπο της απελευθερωτικής εξιλέωσης και θα γίνει η τροχοπέδη στο ανηλεές πεπρωμένο τους. Στον αντίποδα όλων αυτών των κοινωνικών μορφωμάτων η θρησκεία και η ίδια η πολιτεία. Υπό την απειλή της αμαρτίας η θρησκεία γίνεται το αντιστύλι της καταπίεσης και της εξαθλίωσης αυτών των γυναικών και η έννομη τάξη στο πρόσωπο ενός αστυνομικού που υπεραμύνεται για να προασπίσει την αδιαταραξία των ισορροπιών ενός τραγικού κατεστημένου στηρίζει ένα ανεπίτρεπτα παγιωμένο κατεστημένο.
Η Τραυλού στήνει ένα κοινωνικό πλαίσιο εποχής με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για να εντάξει σ’ αυτό αρχετυπικούς χαρακτήρες γυναικών στους οποίους επικεντρώνει την ουσία αυτού του βιβλίου, καθώς όλο αυτό το πλαίσιο είναι για τη συγγραφέα μόνο η αφορμή. Αυτό που θέλει ουσιαστικά και με πάθος είναι να φωτίσει σημαντικούς προβληματισμούς που αφορούν σε δικαιώματα πανανθρώπινα όπως είναι το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, στην εργασία, στην αξιοπρέπεια, στον έρωτα και στη ζωή, στην παιδεία και στη γνώση, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η εξάλειψη κάθε τοξικής και καταπιεστικής συμπεριφοράς. Ερωτήματα καίρια αναφύονται κατά την αναγνωστική διαδικασία για τα επιτεύγματα του συντηρητισμού στις κοινωνίες και τα αποτελέσματά του στην ψυχοσύνθεση των φύλων. Στον τρόπο που διαμορφώνονται οι συνειδήσεις και συνδαυλίζουν την εξελικτική πορεία των ανθρώπων.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Για να το πετύχει αυτό η Τραυλού σκάβει βαθιά στην ψυχή των ηρωίδων της. Φέρνει στην επιφάνεια τα τραύματα που καθόρισαν τη συμπεριφορά τους και αναδεικνύει έτσι την απόλυτη στιγμή που ένα θύμα αλλάζει ρόλο, μετατρέπεται σε θύτης και παίρνει στα χέρια του την εξουσία του εαυτού του. Η ενδοοικογενειακή βία, η κακοποίηση, λεκτική, σωματική ή ψυχική, η προκατάληψη, η χειραγώγηση και ο στιγματισμός, η στέρηση και ο ευτελισμός, η οπισθοδρόμηση και η αποδόμηση που επιφέρει γίνονται η κινητήριος δύναμη μιας αλλαγής που καρπώνεται με οποιοδήποτε τίμημα. Η συγγραφέας τολμά μια εν τω βάθει εξερεύνηση των λεπταίσθητων ισορροπιών που αρκεί μια ελάχιστη ελπίδα για να τις διαρρήξει. Και θέτει ένα καίριο ερώτημα: Σε ποιο σημείο τέμνονται η διεκδίκηση και η απονομή δικαιοσύνης με την αυτοδικία και την εκδίκηση; Κάτω από ποιες προϋποθέσεις ο άνθρωπος παίρνει στα χέρια του τη δικαιοσύνη και ως πού μπορεί να φτάσει γι’ αυτή;
Η Σουζάνα Φαζέκας δε θα είναι ποτέ ξανά η ίδια μετά την έλευσή της στο Ναγκιρέβ. Μαζί με τις ισορροπίες που θα καταλυθούν όταν πάρει τη δικαιοσύνη στα χέρια της θα αλλάξει για πάντα και η ίδια. Γιατί η δική της πληγή που τόσα χρόνια κακοφορμίζει μέσα της θα είναι η πρώτη που θα ανοίξει και θα συμπαρασύρει στην αιμορραγούσα ροή της τις πληγές των γυναικών του Ναγκιρέβ.
«Γελάστηκα νομίζοντας πως ήμουν σε θέση να ξέρω ποιον κόσμο ήθελα να φτιάξω και ποιον να γκρεμίσω. Εντέλει εκείνο που έμαθα είναι ποιον κόσμο απαρνήθηκα και ποιον μου είναι αδύνατον να καταστρέψω. Το σίγουρο είναι πως δεν είμαι ούτε άγγελος ούτε διάβολος. Είμαι απλώς μια γυναίκα που βυθίστηκε στην ανάγκη της για εκδίκηση και χάθηκε τη στιγμή που ανακάλυψε το φως», θα πει και θα τονίσει έτσι την προσωπική της πάλη με την αδικία, την εκδίκηση ή απλώς τη δικαιοσύνη.
Ένα βιβλίο γραμμένο με τη γνωστή γλωσσική και αισθητική καλλιέργεια της Πασχαλίας Τραυλού που αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο για τη μυθιστορηματική του αξία αλλά για τους προβληματισμούς για τη θέση της γυναίκας στο κοινωνικό μωσαϊκό του εικοστού αιώνα.