Η Ιουλία Τρούσσα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Μια παλιά γνώριμη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, η διακεκριμένη μονωδός της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Ιουλία Τρούσσα επιστρέφει στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος την Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2014, με ένα ρεσιτάλ αφιερωμένο στο ελληνικό κλασικό τραγούδι.

Σε αυτό το ταξίδι, που καλύπτει ένα χρονικό φάσμα  από το 19ο έως τον 20ό αιώνα, η γνωστή υψίφωνος θα παρουσιάσει τη διαχρονική διαδρομή της ελληνικής φωνητικής μουσικής δωματίου με τη βοήθεια του έμπειρου πιανίστα και συνθέτη Θάνου Μαργέτη. Πρόκειται για ένα λυρικό καλειδοσκόπιο με δημώδη των Νικολάου Λάβδα, Γεωργίου και Ναπολέοντος Λαμπελέτ και Αιμίλιου Ριάδη, με ερωτικά των Σπύρου Σαμάρα και Γιάννη Κωνσταντινίδη, καθώς και με τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού, του Μανώλη Καλομοίρη και του Δημήτρη Μητρόπουλου. Το ρεσιτάλ της Ιουλίας Τρούσσα εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Επιλογές».

Το «Καλειδοσκόπιο ελληνικού κλασικού τραγουδιού» θα αρχίσει με τις λόγιες διασκευές των δημωδών τραγουδιών «Το Ερηνάκι» και «Σαν τι το θέλ’ η μάνα σου» του Νικολάου Λάβδα (1879-1940). Ο διάσημος Ανδριώτης μαέστρος, συνθέτης και παιδαγωγός, που ήταν επίσης διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπήρξε μαθητής του σημαίνοντος μουσουργού της Επτανησιακής Σχολής Διονυσίου Λαυράγκα. Το όνομα του Λάβδα συνδέθηκε κυρίως με την Αθηναϊκή Μανδολινάτα και την ίδρυση του πρώτου αθηναϊκού μουσικού σωματείου (1901) με ολοκληρωμένο ωδείο. Η Μανδολινάτα εν συνεχεία εξελίχθηκε σε πολυμελή ορχήστρα που απέσπασε αξιόλογα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς, όπως άλλωστε και ο μαέστρος της. Ο Λάβδας καταπιάστηκε συστηματικά με την εναρμόνιση και διασκευή δημοτικών τραγουδιών για ορχήστρα, φωνή και ορχήστρα ή φωνή και πιάνο, καθώς και για χορωδία. Έγραψε επίσης μουσική για επιθεωρήσεις και για το θέατρο.

Στην Επτανησιακή Σχολή ανήκουν εξάλλου και οι δύο επόμενοι συνθέτες που επέλεξε η Ιουλία Τρούσσα για το πρόγραμμα του ρεσιτάλ της: ο Ναπολέων (1864-1932) και ο Γεώργιος Λαμπελέτ (1875-1945). Προέρχονται και οι δύο από διάσημη μουσική οικογένεια ελβετικής καταγωγής που εγκαταστάθηκε τον 19ο αιώνα στα Ιόνια Νησιά και συγκεκριμένα στην Κέρκυρα. Το διασημότερο μέλος της είναι ο κοσμοπολίτης Ναπολέων Λαμπελέτ, απόφοιτος του Ωδείου της Νάπολης, ο οποίος διέπρεψε ως συνθέτης και μαέστρος στο Λονδίνο. Συνέθεσε όπερες, οπερέτες, έργα για πιάνο και σκηνική μουσική και μελοποίησε έργα Ελλήνων ποιητών. Θα ακουστούν τα τραγούδια του «Αρβανίτισσα» (στίχοι: Αλέξανδρος Πάλλης) και «Όταν γελάς κι όταν μιλείς» (στίχοι: Γεώργιος Δροσίνης). Ο Γεώργιος Λαμπελέτ, αδελφός του Ναπολέοντος, σπούδασε και αυτός στο Ωδείο της Νάπολης στην Ιταλία. Ήταν συνθέτης, μουσικοδιδάσκαλος και μουσικοκριτικός. Μέσα από τα γραπτά του υποστήριξε με σθένος την ανάγκη δημιουργίας μιας Εθνικής Μουσικής Σχολής, άποψη που καθίσταται εμφανής άλλωστε και μέσα από τις παρτιτούρες του, οι οποίες εμπεριέχουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης. Αυτά ακριβώς τα στοιχεία είναι προφανή και στην περίφημη μπαλάτα του «Κάτω στο γυαλό» (στίχοι: Λαμπελέτ-Καρούσου), που θα ερμηνεύσει στο πρώτο μέρος της βραδιάς η Ιουλία Τρούσσα.

Η συνέχεια ανήκει σε μία από τις εμβληματικές μορφές της Επτανησιακής Σχολής, στον συνθέτη του Ολυμπιακού Ύμνου Σπύρο Σαμάρα (1861-1917) και στα τραγούδια του «Της κοπέλας το νερό» (στίχοι: Γεωργίου Δροσίνη) και «Ο όρκος μου» (στίχοι: Ιωάννη Πολέμη). Ο Κερκυραίος Σαμάρας σπούδασε στο Παρίσι και θήτευσε δίπλα στον διαπρεπή Γάλλο συνθέτη Λεό Ντελίμπ. Έζησε επί μακρό διάστημα στην Ιταλία και διακρίθηκε για τις οπερατικές δημιουργίες του, οι οποίες απέσπασαν τα διθυραμβικά σχόλια των κριτικών εκείνης της εποχής, παρουσιάστηκαν στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου (Μιλάνο, Βιέννη, Κολονία, κ.ά.) και αναγνωρίστηκαν ως αντάξια του επιπέδου εξόχων βεριστών μουσουργών όπως οι Λεονκαβάλλο, Μασκάνι και Πουτσίνι.

Το πρώτο μέρος του ρεσιτάλ θα ολοκληρωθεί με τις φωνητικές μικρογραφίες του Αιμίλιου Ριάδη (1886-1935) «Η κόρη και ο κυνηγός», «Το τραγούδι του γερο-Μπέη» και «Ρώτημα». Ο Ριάδης υπήρξε μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της Ελληνικής Εθνικής Σχολής και διακρίθηκε όχι μόνον ως συνθέτης αλλά και ως ποιητής. Σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και στο Παρίσι όπου είχε τη μεγάλη τύχη να μελετήσει με τους Σαρπαντιέ και Ραβέλ. Αφοσιώθηκε με ξεχωριστή αγάπη στο έντεχνο τραγούδι (Lied). Πολλοί παρομοίασαν τα μικρά λυρικά του αριστουργήματα με τα τραγούδια των Βολφ και Μούσοργκσκι. Υπολογίζεται ότι συνέθεσε περί τις 200 σειρές τραγουδιών σε δικούς του στίχους, αλλά και σε στίχους Ρονσάρ, Φορ, Βαλκλέρ, Ερεντιά, Γρυπάρη και άλλων Ελλήνων και ξένων ποιητών.

Το δεύτερο μέρος του ρεσιτάλ «Καλειδοσκόπιο ελληνικού κλασικού τραγουδιού» περιλαμβάνει έργα μουσουργών του 20ού αιώνα. Πρώτος σταθμός του ταξιδιού, ο συνθέτης, μαέστρος και πιανίστας Γιάννης Κωνσταντινίδης (1903-1984) που σταδιοδρόμησε τόσο στο χώρο της λόγιας μουσικής όσο και της «ελαφράς μούσας» και του θεάτρου –επιθεωρησιακού αλλά και σοβαρού–, με το ψευδώνυμο Κώστας Γιαννίδης κληροδοτώντας στις νεότερες γενεές συνθετών μια πλουσιότατη παρακαταθήκη φωνητικών έργων με ποικίλες ενορχηστρώσεις που μαρτυρούν πόσο ευφάνταστος, καλλιεργημένος και ευαίσθητος μουσικός ήταν. Στο ρεσιτάλ της 5ης Νοεμβρίου, το κοινό θα απολαύσει δύο προσφιλή αποσπάσματα από τη συλλογή Τραγούδια του ελληνικού λαού: «Απόψε τα μεσάνυχτα» και «Δεν είν’ αυγή να σηκωθώ».

Επόμενος σταθμός του δεύτερου μέρους, δύο τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού (γενν. 1942): το «Νανούρισμα» σε στίχους του ίδιου του συνθέτη και το «Σαλιγκάρι» από τον Κύκλο Οκτώ τραγούδια σε ποίηση του Φεδερίκο-Γκαρθία Λόρκα (απόδοση στα ελληνικά: Α. Αγγελάκη). Το δεύτερο μέρος θα συνεχιστεί με τέσσερα τραγούδια του Μανώλη Καλομοίρη (1883-1962), του σημαντικότερου εκπροσώπου της Ελληνικής Εθνικής Σχολής. Η Ιουλία Τρούσσα θα παρουσιάσει, υπό τη συνοδεία του Θάνου Μαργέτη, τη «Νεράιδα», τη «Γριά ζωή» (στίχοι: Κωστής Παλαμάς) και την «Κατάρα» (δημοτικό από τη συλλογή Αγίου Θέρου). Ο Καλομοίρης άντλησε την έμπνευσή του από την παράδοση, το δημοτικό τραγούδι, αλλά και από την ποίηση και τη λογοτεχνία της εποχής του. Συνέθεσε πάνω από 200 έργα: πέντε όπερες, τρεις συμφωνίες, συμφωνικά ποιήματα, ένα κοντσέρτο για πιάνο και ένα για βιολί, κύκλους τραγουδιών για φωνή και ορχήστρα ή για φωνή και πιάνο, έργα για σόλο πιάνο, μουσική δωματίου και χορωδιακά.

Το μουσικό καλειδοσκόπιο της βραδιάς θα κλείσει με δύο δημιουργίες του Δημήτρη Μητρόπουλου (1896-1960), ο οποίος, εκτός από επιφανέστατος αρχιμουσικός υπήρξε και σπουδαίος συνθέτης. Τα τραγούδια «Ο θάνατος του ναύτη» (στίχοι: Αικατερίνη Σπηλιωτοπούλου) και «Η καρδιά της μάνας» (σε στίχους Ζαν Ρισεπέν και απόδοση στα ελληνικά του Αγγέλου Βλάχου) ανήκουν στην πρώτη συνθετική περίοδο του Μητρόπουλου και γράφτηκαν πριν από το καλοκαίρι του 1924. Φέρουν αμφότερα εμφανείς επιρροές από την Εθνική Σχολή, ενώ το δεύτερο τραγούδι κινείται στα όρια της τονικότητας.