Τα έργα μου είναι ένας «φόρος τιμής στην αγαθή αλλά και λάγνα φυλή των υπερευαίσθητων», είχε δηλώσει κάποτε ο Γκούσταφ Κλιμτ, ο μεγάλος υμνητής του γυναικείου σώματος και αισθησιασμού. Σε ολόκληρη την διάρκεια της ζωής του δεν σταμάτησε ποτέ να ενοχλεί την συντηρητική και ακαδημαϊκή κοινότητα με το ερωτικό στοιχείο να βρίσκεται απροκάλυπτο σε όλο του το ζωγραφικό έργο.
Γεννημένος το 1862 μέσα στην πενία, ο Γκούσταφ Κλιμτ ήταν το δεύτερο από τα επτά παιδιά του φτωχού χαράκτη Ερνστ Κλιμτ και της Άννας Φίνστερ. Ωστόσο, σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών κατάφερε να εισέλθει στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης με υποτροφία. Το μεγαλείο του ταλέντου του άρχισε να ξετυλίγεται. Αρχικά, δουλεύει μαζί με τον αδελφό του και τον συμφοιτητή τους Φραντς Ματς, σχεδιάζοντας οροφές και θέατρα. Παράλληλα, πραγματοποιεί ταξίδια, αναζητώντας το προσωπικό του ύφος.
Περίπου το 1894, σε συνεργασία με τον Ματς, ο Κλιμτ είχε αναλάβει να φιλοτεχνήσει τους τοίχους και την οροφή της Μεγάλης Αίθουσας του Πανεπιστημίου της Βιέννης, το έργο όμως ολοκληρώθηκε μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι τρεις πίνακες που ολοκλήρωσε ο Κλιμτ, Φιλοσοφία, Ιατρική και Νομική, θεωρήθηκαν από πολλούς σκανδαλώδεις, κυρίως εξαιτίας του έντονου ερωτικού στοιχείου τους, ενώ ο ίδιος ο ζωγράφος κατηγορήθηκε ως «πορνογράφος», με αποτέλεσμα τα έργα να μην χρησιμοποιηθούν στη διακόσμηση της οροφής. Όπως έχει γράψει χαρακτηριστικά ο ιστορικός τέχνης Herbert Lachmayer, ο Κλιμτ μετέτρεψε τις μάλλον βαρετές πτυχές της προραφαηλίτικης εποχής σε “pornosophic” φαντασιώσεις.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Κίνημα “Απόσχιση”: Ενάντια στον ακαδημαϊσμό και τον συντηρητισμό
Με το όρο “pornosophic” εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο παρουσίασε την ιδέα που είχε για την ερωτική εμμονή ως μια δια βίου φετιχιστική αγάπη για τις λεπτομέρειες του γυναικείου σώματος. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ερωτική εμμονή του ήταν μια “pornosophia”, όπως ακριβώς η φιλοσοφία ορίζεται ως «η αγάπη για την σοφία». Η χρήση του όρου «πορνογραφικό» σχετικά με το έργο του Κλιμτ αποκαλύπτει τη μικροαστική νοοτροπία του προσώπου που χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο . Ήταν ένας επαγγελματίας της ηδονοβλεπτικής ερωτικής διέγερσης και ως εκ τούτου παρήγαγε “pornosophic” φαντασιώσεις στο κεφάλι του πελάτη του. Ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο ο Klimt ήταν ντυμένος αποτελούσε μέρος μιας ερωτικής ιεροτελεστίας. Στο στούντιο του φορούσε ένα μακρύ εξωτικό χιτώνιο – που μοιάζει με Μαροκινό Jellaba – αλλά ήταν εντελώς γυμνός κάτω.
Τίποτα όμως δεν τον καταπονεί! Το 1891 έρχεται σε έντονη σύγκρουση με τις καλλιτεχνικές παραδόσεις της ακαδημαϊκής ζωγραφικής και αποφασίζει να γίνει μέλος της «Συντροφιάς εικαστικών καλλιτεχνών Βιέννης», μίας ομάδας καλλιτεχνών που ήταν υπέρμαχοι της πρωτοποριακής τέχνης. Το 1897 ιδρύει μαζί με άλλους το κίνημα της Απόσχισης. Βασική κοσμοθεωρία του κινήματος είναι η απόλυτη ελευθερία των καλλιτεχνών και η εξάλειψη της κρατικής λογοκρισίας. Ακόμα και εκεί υπάρχουν διαμάχες, με αποτέλεσμα την αποχώρηση του από την Απόσχιση.
Χρυσή Περίοδος
Με τον καιρό, ο Γκούσταφ Κλιμτ άρχισε να καθιερώνεται ως ο ζωγράφος γνωστός για τα «πολυτελή» του έργα και την άφθονη χρήση του χρυσού ως διακοσμητικό στοιχείο. Οι ιστορικοί ονομάζουν αυτήν την περίοδο του Κλιμτ Χρυσή Περίοδο και θεωρούν πως έχει επηρεαστεί από την παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή τέχνη. Βαθιά γοητευμένος από το θηλυκό θέμα, φιλοτεχνούσε κυρίως γυναίκες σε ερωτικές περιστάσεις μέσα σε ολόχρυσα σκηνικά. Το γνωστότερο έργο αυτής της περιόδου είναι το “Το Φιλί”. Ένα ακόμη έργο της Χρυσής περιόδου, ήταν και ο πίνακας «Δανάη» που έχει ως βασική του πηγή έμπνευσης την αρχαιοελληνική μυθολογία.
Ένας μύθος μετουσιώνεται σε ζωγραφικό πίνακα
Σύμφωνα με τον μύθο, η Δανάη ήταν η κόρη του βασιλιά Ακρίσιου. Ο βασιλιάς έλαβε ένα χρησμό πως κάποια μέρα θα τον σκοτώσει ο εγγονός του. Φοβισμένος φυλάκισε την μοναχοκόρη του, Δανάη, σε ένα κελί. Με αυτόν τον τρόπο θα απέτρεπε την κόρη του από το να γνωρίσει κάποιον και να κάνει ένα παιδί. Ωστόσο, η ομορφιά της Δανάης δεν έμεινε απαρατήρητη από τον παντοδύναμο θεό Δία. Ο βασιλιάς των θεών ήταν γνωστός γυναικοκατακτητής και είχε αποφασίσει να κατακτήσει την Δανάη με οποιοδήποτε τρόπο χρειαστεί. Έτσι, εισέρχεται στο κελί της με την μορφή χρυσής βροχής. Ο πίνακας του Κλιμντ απεικονίζει ακριβώς αυτή την στιγμή. Η Δανάη αποπλανιέται από τον Δία, ο οποίος περνά από ένα μικρό άνοιγμα στην οροφή της μεταλλικής φυλακής και πέφτει στην αγκαλιά της.
Η Δανάη είναι χαρακτηριστικό έργο της χρυσής περιόδου του Κλιμτ. Με ένα γρήγορο βλέμμα, βλέπεις μία κοκκινομάλα γυναίκα να κάθεται σε εμβρυακή στάση. Με μία πιο κοντινή ματιά παρατηρείς τα μισάνοιχτα χείλια της και ένα αναψοκοκκίνισμα να αναδύεται από ολόκληρο το σώμα της και να καταλήξει στα μάγουλα της. Η χρυσή βροχή που συμβολίζει τον Δία, κυλάει ελαφρά ανάμεσα από τους μηρούς της. Τα μισάνοιχτα χείλη και πόδια, τα κόκκινα μαλλιά, η μισοβγαλμένη κάλτσα μέχρι τον αστράγαλο, αλλά και το διάφανο μωβ πέπλο είναι όλα ενδεικτικά της αισθησιακής εμπειρίας της Δανάης.
Ακούσια επαλήθευση προφητείας
Η ιστορία ολοκληρώνεται με την εγκυμοσύνη της Δανάης και την γέννηση του ημίθεου Περσέα, γιου του Δία. Μόλις αντικρίζει την γέννηση του εγγονού του ο Ακρίσιος τρομοκρατημένος, τοποθετεί μάνα και γιο σε μία λάρνακα και τους ρίχνει στην θάλασσα. Η μοίρα όμως έμελλε άλλα για τον άκαρδο βασιλιά. Ο Περσέας σώζεται και γίνεται ήρωας, σκοτώνοντας το μυθικό τέρας Μέδουσα. Έπειτα, σώζει και παντρεύεται την πριγκίπισσα Ανδρομέδα. Η ζωή τα έφερε έτσι, ώστε κάποια μέρα ο Περσέας πήγε στη Λάρισα για να συμμετάσχει στους νεκρικούς αθλητικούς αγώνες που είχε οργανώσει ο βασιλιάς της πόλεως Τευταμίδης. Καθώς αγωνιζόταν στη δισκοβολία, έριξε κατά λάθος τον δίσκο στο κεφάλι του Ακρισίου, ο οποίος παρακολουθούσε τους αγώνες, και τον σκότωσε. Η προφητεία επαληθεύτηκε.
Ο πίνακας βρίσκεται στην γκαλερί Würthle, στην Βιέννη.