Ένας αριστοκράτης από ιστορικό τζάκι που δεν έγινε ποτέ αποδεκτός από τα μεγάλα πολυτελή σαλόνια των ευγενών. Ένα «φρικιό» που βρήκε το πραγματικό του σπίτι στους παρακμιακούς οίκους ανοχής και στα κακόφημα καπηλειά, όπου έρεε άφθονο το αψέντι. Ένας καλλιτέχνης που ερωτεύτηκε την Μπελ Επόκ εποχή του Παρισιού και την αποτύπωσε με αυθεντικό θαυμασμό στον καμβά του.
Ο Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ ήταν μία εμβληματική προσωπικότητα του Ποστ Ιμπρεσιονισμού και της Αρτ Νουβώ. Γνώρισε από κοντά την θεατρική, πολύχρωμη, αλλά και περιθωριακή παριζιάνικη ζωή στα τέλη του 19ου αιώνα και μας χάρισε μία εκπληκτική συλλογή από λαμπερές και φαντασμαγορικές αφίσες των καμπαρέ της εποχής και συναρπαστικά έργα τέχνης. Έγινε ευρέως γνωστός για τις αφίσες που φιλοτέχνησε για το διάσημο καμπαρέ Μουλέν Ρουζ (Moulin Rouge).
Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ: Ο περιθωριακός αριστοκράτης
Γεννημένος με μία σπάνια γενετική ανωμαλία, τα πόδια του σταμάτησαν να μεγαλώνουν κανονικά, μετά από ρήξεις που υπέστη στο αριστερό και δεξί του πόδι, σε ηλικία 12 και 14 ετών αντίστοιχα. Ωστόσο, το υπόλοιπο σώμα του είχε φυσιολογική ανάπτυξη. Αυτή η ανωμαλία είχε ως αποτέλεσμα να φθάνει σε ύψος μόλις το 1,5 μέτρο. Καθώς, οι γονείς του ήταν πρώτα ξαδέρφια -συχνή πρακτική γάμου μεταξύ των συγγενών αριστοκρατικής καταγωγής για να διατηρούνται και να μεγαλώνουν οι περιουσίες τους-, ίσως η κατάσταση του να οφείλεται σε αιμομιξία. Τα πόδια του κινδύνευαν πολύ εύκολα να σπάσουν, και σε συνδυασμό με το παρουσιαστικό νάνου, ο Λωτρέκ γρήγορα απομακρύνθηκε από τα πολυτελή πάρτι στα μεγάλα σαλόνια, αλλά και τις δημοφιλείς σπορ ενασχολήσεις που πραγματοποιούσε η τάξη του. Αδυνατώντας να ακολουθήσει μία καθημερινή κοινωνική ζωή βρήκε διέξοδο στη ζωγραφική.
Έζησε και μεγαλούργησε κυρίως στην Μονμάρτη, που τότε αποτελούσε το κέντρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και μία δεύτερη πατρίδα για τους εκκεντρικούς και τους περιθωριακούς! Όσο ζούσε σε αυτήν την μποέμ συνοικία, επισκεπτόταν συχνά οίκους ανοχής και καμπαρέ. Γρήγορα έγινε μόνιμος θαμώνας και άρχισε να διατηρεί φιλικές σχέσεις με τα κορίτσια που δούλευαν εκεί. Θέλησε να αποτυπώσει στον καμβά του μία διαφορετική πλευρά τους, εκείνη που απλοί άνθρωποι δεν γνώριζαν: τη ζωή πέρα από την πορνεία. Τα ζωγράφιζε ενώ πίνανε καφέ και περίμεναν πελάτες, ενώ κουτσομπόλευαν ή όταν στέκονταν στη σειρά για τις ιατρικές τους εξετάσεις.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Έτσι, οι πίνακες του Τουλούζ-Λωτρέκ προσέφεραν μία «ειλικρινή ματιά» στην αθέατη ζωή των γυναικών που δούλευαν στους παριζιάνικους οίκους ανοχής στις δεκαετίες του 1880 και 1890. Πολύ πιθανώς ο Λωτρέκ να τις πλήρωνε για να ποζάρουν, ενώ ως ένας ετερόφυλος άντρας να ήθελε να τις δει και «σε δράση». Ωστόσο, βλέποντας κανείς τα έργα του, αντιλαμβάνεται πως υπάρχει κάτι πολύ πιο βαθύ. Ο Εντουάρ Βιγιάρ, ζωγράφος και σύγχρονος του Λωτρέκ, είχε σχολιάσει γι’ αυτόν: «Οι πραγματικοί λόγοι για αυτή την συμπεριφορά δεν ήταν ανήθικοι. O Λωτρέκ ήταν πολύ περήφανος για να παραδοθεί στη μοίρα του. Ήταν ένα φρικιό με αριστοκρατική καταγωγή, ένας ευγενής αποκομμένος από τον κύκλο του εξαιτίας της τερατώδης εμφάνισης του. Βρήκε μία συγγένεια μεταξύ της δικής του κατάστασης και της ηθικής εξαθλίωσης των ιερόδουλων».
Στο Κρεβάτι, Φιλί
Ο πίνακας «Στο Κρεβάτι, Φιλί» , που φιλοτεχνήθηκε το 1892 από τον Λωτρέκ, απεικονίζει με εκφραστικό και αισθησιακό τρόπο τις σχέσεις των γυναικών που δούλευαν εκεί. Οι δύο ιερόδουλες έχουν χαθεί σε ένα παθιασμένο φιλί, ενώ χουζουρεύουν στο κρεβάτι τους. Στους οίκους ανοχής της εποχής πολλές γυναίκες αναγκάζονταν να μοιράζονται τα κρεβάτια τους, καθώς δεν υπήρχαν αρκετά για όλους. Πολλές φορές αυτό γινόταν η αφορμή να αναπτύξουν ερωτικές σχέσεις μεταξύ τους. Ένας ακόμη λόγος αυτών των ομοφυλοφιλικών σχέσεων ήταν πως οι γυναίκες αυτές δεν θα έβρισκαν εύκολα αυθεντική θαλπωρή και αγάπη άνευ όρων και πέραν προκαταλήψεων σε αντρικές αγκαλιές, ειδικά εκείνη την εποχή. Έτσι, η αγκαλιά της συγκατοίκου τους ήταν το πιο όμορφο καταφύγιο. Δεν ήταν λίγες εκείνες όμως που ήταν ανοιχτά λεσβίες, πριν καν εισέλθουν στο επάγγελμα. Έτσι, η κατάσταση αυτή τους έδινε την δυνατότητα να κάνουν πράξη τις φαντασιώσεις τους.
Ο καλλιτέχνης είχε την τύχη να παρακολουθήσει με τα ίδια του τα μάτια αυτές τις λεσβιακές σχέσεις να αναπτύσσονται, και μαγεμένος τις μετέφερε στον καμβά του. Στον πίνακα «Στο Κρεβάτι, Φιλί» έχει χρησιμοποιήσει έξοχα αποχρώσεις του κόκκινου και του κίτρινου, οι οποίες σβήνονται μέσα από γκρι, πράσινους και μπλε τόνους, προσδίδοντας μία αισθησιακή και γαλήνια αύρα. Ενώ η τέχνη του ήταν αγαπητή από τους σύγχρονους του, οι πίνακες που απεικόνιζαν ερωτικές περιπτύξεις μεταξύ γυναικών δεν ήταν. Ένας ανώνυμος συντάκτης στην εφημερίδα «Le Journal» είχε αποκαλέσει αυτές τις ζωγραφιές «Το φιλί του Διαβόλου» (“Le Baiser du diable”).
Ένθερμος υποστηρικτής της διαφορετικότητας
Έχοντας ζήσει όλα αυτά, ο Λωτρέκ έγινε ένας ένθερμος υποστηρικτής της διαφορετικότητας. Ενώ βρισκόταν στο Λονδίνο, γνώρισε και έγινε φίλος με τον Όσκαρ Ουάιλντ. Όταν ο Ουάιλντ δικάστηκε και φυλακίστηκε για ομοφυλοφιλία και σοδομισμό, ο Λωτρέκ έγινε ένας μαχητικός υποστηρικτής του. Μάλιστα, συνάντησε τον Ουάιλντ τον βράδυ πριν την δίκη του τον Μάιο του 1895, και του ζήτησε να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του. Εκείνος αρνήθηκε να ποζάρει γι’ αυτόν. Ο Ουάιλντ ήταν στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού, ωστόσο δεν δέχθηκε τη βοήθεια των φίλων και της οικογένειας του για να φύγει από την ήπειρο.
Ο Λωτρέκ γύρισε στο ξενοδοχείο του και ζωγράφισε την ανάμνηση του φίλου του. Το πορτρέτο έδειχνε ένα πρόσωπο γεμάτο άγχος και γερασμένο πρόωρα (ο Ουάιλντ τότε ήταν μόνο 41 ετών). Ήταν το λιγότερο που μπορέσουν να κάνεις ως ένδειξη συμπαράστασης στον φίλο του. Άλλωστε τα πινέλα ήταν πάντα τα κύρια όπλα του. Το πορτρέτο είχε ως φόντο το Βρετανικό Κοινοβούλιο… μία προφητική πινελιά. Όταν ο Ουάιλντ ρωτήθηκε στην δίκη για την ακριβή τοποθεσία ενός οίκου ανοχής αντρών, απάντησε: «Δίπλα στη Βουλή των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου»
Διαφυγή στον Αλκοολισμό και Θάνατος
Ο χλευασμός ήταν έντονος στη ζωή του Λωτρέκ εξαιτίας του παρουσιαστικού του. Γρήγορα η μόνη του διαφυγή έγινε το αλκοόλ. Ξεκίνησε από μεγάλες ποσότητες μπύρας και κρασιού, αλλά η μεγάλη του αδυναμία έγινε το αψέντι, γνωστό για τη παραισθησιογόνα δράση του. Εξαιτίας των μικρών του ποδιών κινούταν με την βοήθεια μπαστουνιού, το οποίο ο ίδιος είχε ζητήσει από τον κατασκευαστή του να είναι τρύπιο. Ο λόγος; Ήταν ένας μέρος για να κρύβει το αλκοόλ, ώστε να είναι σίγουρος πως δεν θα ξεμείνει ποτέ. Ενώ βυθιζόταν όλο και περισσότερο στο αλκοόλ, ο ζωγράφος επισκεπτόταν συχνά ιερόδουλες. Μετά από λίγα χρόνια νόσησε από σύφιλη.
Τον Φεβρουάριο του 1899 κατέρρευσε από τον χρόνιο αλκοολισμό και τις παρενέργειες της σύφιλης. Η οικογένεια του τον έκλεισε στο σανατόριο Folie Saint-James. Ενώ βρισκόταν εκεί έφτιαξε πάνω από 39 έργα. Λίγα χρόνια αργότερα, επέστρεψε στο στούντιο στο Παρίσι, ωστόσο η πνευματική και σωματική του υγεία ήταν ήδη πολύ επιβαρυμένη. Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901 πεθαίνει σε ηλικία 36 ετών. Μετά τον θάνατο του, η μητέρα του, Κόμισσα Αντέλ ντε Τουλούζ-Λωτρέκ, και ο έμπορος τέχνης, Maurice Joyant, συνέχισαν να προωθούν το έργο του. Η μητέρα του βοήθησε πολύ και στη χρηματοδότηση ενός μουσείου, που δημιουργήθηκε στο Αλμπί, το μέρος όπου γεννήθηκε. Αυτό το μουσείο Τουλούζ – Λωτρέκ έχει την μεγαλύτερη συλλογή, αποτελούμενη από έργα του.
Ο πίνακας «Στο Κρεβάτι, Φιλί» αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή.