Η Κ.Ο.Α. παίζει τo “Nosferatu” στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Την έχουν χαρακτηρίσει ως την πρώτη, πολυεπίπεδα πρωτοποριακή, ταινία τρόμου στην ιστορία του σινεμά. Την ίδια στιγμή, ουδείς αμφισβητεί πως πρόκειται για αξεπέραστο δείγμα βωβού γερμανικού εξπρεσιονισμού. Η μάχη του καλού και του κακού, μελαγχολικές εικόνες, ο εφιαλτικός βρικόλακας, ερεβώδης ρομαντισμός και υποβλητική σκοτεινή ατμόσφαιρα, χαρακτηρίζουν το «Νοσφεράτου, μία συμφωνία τρόμου» που υπογράφει σκηνοθετικά το 1922 ο βιρτουόζος της κινούμενης εικόνας Φρήντριχ Μουρνάου.

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε συνεργασία με το European Film Philarmonic Institute στις 21 Ιανουαρίου, θα αποδώσει ζωντανά τη μουσική επένδυση που συνέθεσε για την ταινία ο έμπειρος στο χειρισμό του απόκοσμου φόβου Τζέιμς Μπέρναρντ, με παράλληλη προβολή του φιλμ. Την ορχήστρα διευθύνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Στέφανος Τσιαλής, σε μια βραδιά που υπόσχεται γενναιόδωρο σασπένς για πιστούς και μη σινεφίλ.

Η υπόθεση της ταινίας

Το «Νοσφεράτου» είναι έργο αναφοράς στην κινηματογραφική ιστορία, έχοντας καταχωρηθεί ως κλασικό θρίλερ. Βασισμένος στο μυθιστόρημα «Dracula» του Μπραμ Στόκερ, ο Χένρικ Γκαλίκ έγραψε το σενάριο για το σκοτεινό μεσοπολεμικό δράμα του Φρήντριχ Μουρνάου. Πρόκειται για την ιστορία ενός εφιαλτικού βαμπίρ, του Κόμη Όρλοκ, που εισβάλλει σε μια μικρή πόλη αφού υπογράφει το συμβόλαιο που του παρέδωσε ο αθώος υπάλληλος Χούτερ σύζυγος της όμορφης Έλεν. Ο απειλητικός χαρακτήρας τον ακολουθεί σπέρνοντας τον θάνατο μέχρι να θυσιαστεί μια νεαρή γυναίκα.

Ο κορυφαίος δημιουργός της βωβής περιόδου του γερμανικού εξπρεσιονισμού, Μουρνάου αξιοποιώντας αριστοτεχνικά το απόκοσμο γοτθικό περιβάλλον και τα συναισθηματικά φορτισμένα πρόσωπα, διεγείρει την αγωνία του θεατή οδηγώντας την στα άκρα. Η κάμερα εστιάζει στον παράδοξα ευθυτενή βρικόλακα με τα γαμψά νύχια και τα γουρλωμένα μάτια λουσμένο με φως. Οι αργές κινήσεις υπογραμμίζονται από την κινηματογράφηση που παίζει με τη σκιά του οξύνοντας το φόβο.

– Για την ιστορία- Η μουσική συμβολή του Τζέιμς Μπέρναρντ

H αρχική μουσική επένδυση γράφτηκε από τον Χανς Έρντμαν για να εκτελεσθεί από μια ορχήστρα κατά τη διάρκεια της προβολής. Λέγεται επίσης, ότι η αρχική μουσική ηχογραφήθηκε κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της έχει χαθεί. Έτσι, σε όλη την ιστορία των προβολών του «Νοσφεράτου», πολλοί συνθέτες και μουσικοί έχουν γράψει τις δικές τους μελωδίες για να συνοδεύσουν την ταινία.

Το 1997 ο Τζέιμς Μπέρναρντ συνέθεσε μια ορχηστρική παρτιτούρα, η οποία εκτελέσθηκε από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Πράγας για την τηλεοπτική προβολή της ταινίας από το Channel 4. Σύμφωνα με τον ίδιο: «Η ιστορία του Δράκουλα πάντα ασκούσε γοητεία πάνω μου, όπως και ο Νοσφεράτου. Πιστεύω έντονα στις δυνάμεις του Καλού και του Κακού και στην αιώνια μάχη ανάμεσα στο Θεό και τον Διάβολο». Ο Μπέρναρντ έγινε διάσημος, κατά τη δεκαετία του ’50 και του ’60, με τις συνθέσεις του για πολλές ταινίες θρίλερ της εταιρίας παραγωγής “Hammer”.

Ο Μουρνάου είχε χαρακτηρίσει την ταινία σαν «μια συμφωνία τρόμου», οπότε η προσπάθεια του Μπέρναρντ εστιάστηκε στο να συνθέσει ένα έργο που στέκεται σαν ένα συμφωνικό ποίημα, ένας ιστός πολλών αντιπαραβαλλομένων θεμάτων. Η δύναμη του κακού του Όρλοκ πρέπει να γίνει αισθητή. Το θέμα του είναι αδυσώπητο και παίζεται κυρίως από τα Χάλκινα: τέσσερα τρομπόνια, τέσσερις τρομπέτες και μια τούμπα. Η Έλεν ντύνεται με ένα θλιβερό ρομαντικό θέμα που παίζεται από ένα μεγάλο τμήμα των εγχόρδων. Έχει επίσης ένα βαθύτερο μοτίβο, τη γοητεία που της ασκεί ο Νοσφεράτου. Υπάρχει η αίσθηση ότι η ίδια, θέλει να της πιει το αίμα, ακόμα κι αν τον βρίσκει αποκρουστικό. Από την άλλη πλερά ο Χούτερ είναι ευτυχισμένος και αθώος, οπότε συνοδεύεται από μια απλή παραδοσιακή μελωδία που ερμηνεύεται από ξύλινα πνευστά. Αυτό αλλάζει όταν συνειδητοποιεί εν τέλει τη φρίκη της κατάστασης.

Έτσι περνάμε στο δεύτερο θέμα του, προερχόμενο από τη μελωδία που συνοδεύει το θέμα του Όρλοκ. Ενας ακόμα χαρακτήρας είναι ο Κνοκ, ο τρελός, υπηρέτης του κακού που επενδύεται από ένα μυστηριώδες ανοδικό και καθοδικό θέμα, μια μίξη από ελάσσονες και πεντατονικές κλίμακες. Ο διωγμός του από τον όχλο είναι ένα ολοκληρωμένο κομμάτι. Ξεκινά με τα μουρμουρητά των κατοίκων της πόλης: πολλά όργανα που παίζουν λίγο εκτός ρυθμού, χωρίς σταθερότητα.

Στο τέλος, όταν ο κόκορας λαλεί, το θέμα της Έλεν γίνεται ολοένα και πιο δυνατό υπερισχύοντας αυτό του Όρλοκ, και μετατρέπεται σε θέμα της καλοσύνης.

Το πρόγραμμα με μια ματιά

1. Overture-Omens Of Nosferatu
2. Hutter And Ellen
3. Ellen’s Disquiet
4. Journey To Orlok’s Castle
5. In The Castle
6. Ellen Sleep-Walks
7. Hutter’s Discovery
8. Loading The Coffins
9. Ellen By The Seashore
10. The Ship Of Doom
11. Orlok’s Lair
12. The Plague
13. The Pursuit Of Knock
14. The Power Of Orlok/The Death Of Ellen

Στέφανος Τσιαλής, Μουσική Διεύθυνση