Η «Κακούργα πεθερά» αναβιώνει το έγκλημα του Τάσου Αθανασόπουλου στο θέατρο Πόρτα | Κριτική

Το έργο

Η «Κακούργα πεθερά» της Ν. Μαϊστράλη, βασισμένη σε μαρτυρίες, καταθέσεις και ιστορικά γεγονότα, αναβιώνει ένα από τα πλέον βίαια εγκλήματα στην ιστορία του τόπου μας. Τον Ιανουάριο του 1931, βρέθηκε ένα άψυχο σώμα στον ποταμό Κηφισό, τεμαχισμένο και δεμένο σε σακούλες. Όπως αποκαλύφθηκε, η σωρός ανήκε στον Τάσο Αθανασόπουλο, τον οποίο πυροβόλησε και σκότωσε ο εξάδελφος της πεθεράς του. Αιτία του εγκλήματος υπήρξε η συστηματικά κακοποιητική συμπεριφορά του θύματος προς την σύζυγο και μητέρα των τριών παιδιών τους, Φούλα. Ο Αθανασόπουλος, ο οποίος βρισκόταν πλέον σε διάσταση με την Φούλα, ενώ παράλληλα διατηρούσε και εξωσυζυγικές σχέσεις, επέστρεφε διαρκώς στην οικογενειακή του εστία όπου κακοποιούσε σωματικά και σεξουαλικά την γυναίκα του. Μετά τη δολοφονία του Αθανασόπουλου, ο εξάδελφος μαζί με την υπηρέτρια της οικογένειας τεμάχισαν και τοποθέτησαν σε μεγάλες σακούλες από λινάτσα τα μέλη του θύματος. Ύστερα από πολυήμερες ανακρίσεις, η αστυνομία συνέλαβε εν τέλει τον εξάδελφο, την πεθερά του Αθανασόπουλου, την σύζυγό του Φούλα, αλλά και την υπηρέτριά τους. Ο εξάδελφος καταδικάστηκε σε 20 χρόνια κάθειρξη, η υπηρέτρια σε ισόβια, ενώ οι δύο γυναίκες, μάνα και κόρη, καταδικάστηκαν σε θάνατο, ποινή η οποία μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια κάθειρξη.

Το έγκλημα το οποίο συντάραξε την κοινωνία της εποχής, τράβηξε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, γεγονός που αποτυπώθηκε τόσο σε θεατρικά έργα, ακόμα και σκετς του Καραγκιόζη, όσο και στο γνωστό άσμα της εποχής που έγραψε ο Ιάκωβος Μοντανάρης και έγινε μεγάλη επιτυχία, «Καημένε Αθανασόπουλε, τι σούμελλε να πάθεις/Από κακούργα πεθερά τα νειάτα σου να χάσεις».

Η Ν. Μαϊστράλη, στο νέο θεατρικό της έργο, συνέδεσε δεξιοτεχνικά ένα έγκλημα που διαπράχθηκε πριν από έναν σχεδόν αιώνα με ένα θέμα που έχει λάβει εκτενείς διαστάσεις στις μέρες μας και δεν είναι άλλο από την ενδοοικογενειακή βία με τις επανειλημμένες γυναικοκτονίες. Στην υπόθεση του Αθανασόπουλου, η κοινή γνώμη στράφηκε αρχικά μανιασμένα εναντίον της συζύγου και της πεθεράς του, αιφνιδιασμένη από την πρωτόγνωρη, για την εποχή, βιαιότητα του εγκλήματος. Καθώς όμως ξετυλίγονταν λεπτομέρειες του συζυγικού βίου του Αθανασόπουλου με την Φούλα, φωτίζοντας περιστατικά σφοδρής βιαιότητας, η κοινή γνώμη άρχισε να μεταστρέφεται. Και μολονότι η αυτοδικία επ’ ουδενί δικαιολογείται, το έγκλημα που διαπράχθηκε σε βάρος του Αθανασόπουλου αποκαλύπτει τις συνέπειες μιας βαθιά κακοποιητικής έγγαμης συμβίωσης.

Αυτά τα ζητήματα θίγει και το κείμενο της Μαϊστράλη, αναδεικνύοντας από την πρώτη στιγμή το αίσθημα ιδιοκτησίας του Αθανασόπουλου στη γυναίκα του, ειδικά από τη στιγμή που την παντρεύτηκε και έπειτα. Και είναι αυτό το αίσθημα ιδιοκτησίας που οπλίζει και την πλειονότητα όσων διαπράττουν εγκλήματα εις βάρος των γυναικών τους και στη σημερινή εποχή. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι αδυνατούν να δεχθούν την απόρριψη ή δεν επιτρέπουν στις συζύγους τους να έχουν οποιαδήποτε άλλη ζωή, εάν αυτή δεν τους συμπεριλαμβάνει.

Το έργο παρουσιάζει ιδιαίτερο δραματουργικό ενδιαφέρον, καθώς πατάει στέρεα σε ιστορικά γεγονότα με στοιχεία μυθοπλασίας, διατηρώντας όμως τις αναφορές του στο σήμερα. Οι έντονες σκηνές που αφορούν στην δολοφονία και τον τεμαχισμό του νεκρού εξισορροπούνται με κάποιες κωμικές ανάσες, οι οποίες όμως κάποιες φορές αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του έργου και ίσως θα μπορούσαν να απουσιάζουν.

Η παράσταση

Ο Θανάσης Ζερίτης συνδύασε το σκηνικό ρεαλισμό με μια ενδιαφέρουσα ποπ οπτική. Το αποτέλεσμα είναι αρκετά νεανικό και φρέσκο, υπογραμμίζοντας έτσι τη διαχρονικότητα του θέματος, δηλαδή της ενδοοικογενειακής βίας η οποία είναι ικανή να γεννήσει αποτρόπαια εγκλήματα. Με καλοκουρδισμένο σκηνοθετικό ρυθμό, ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε και αξιοποίησε όλο σχεδόν το χώρο του θεάτρου. Μετέτρεψε το χώρο των θεατών και το ίδιο το κοινό σε ενόρκους του δικαστηρίου που δίκασε τους τέσσερις κατηγορούμενους, υποδεικνύοντας τις ευθύνες ενός εκάστου απέναντι σε κάθε εγκληματική πράξη που διαπράττεται. Και μολονότι το έργο αφορά σε ένα έγκλημα που διαπράχθηκε το 1931, ωστόσο τα σημερινά εγκλήματα είναι πολύ πιο απεχθή και πολύ συχνότερα. Και οι ευθύνες όλων μας πολύ μεγαλύτερες.

Οι ηθοποιοί

Οι πέντε ηθοποιοί αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο, όντας όλοι απολύτως κατάλληλοι στο ρόλο τους. Ο Γιώργος Παπανδρέου (Τ. Αθανασόπουλος) αποτυπώνει με μοναδική μαεστρία τον κακοποιητικό σύζυγο, το αρσενικό που συμπεριφέρεται ιδιοκτησιακά προς την γυναίκα του, χωρίς να διστάσει να την κακοποιήσει επειδή απλώς «είναι δικιά του». Πολύ καλός επίσης ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης (Διονύσης) ως ο ξάδελφος που δολοφονεί τον Αθανασόπουλο, αποδίδοντας εξαιρετικά την ασταθή ψυχική κατάσταση του ανθρώπου που έμελλε, άθελά του, να αποκαλύψει το έγκλημα στην αστυνομία. Η Υπηρέτρια της Νεφέλης Μαϊστράλη τόνισε το αποτρόπαιο του εγκλήματος με την απλότητα της, ενώ παράλληλα μάγεψε στα μουσικά κομμάτια με την υπέροχη φωνή της. Η Εριέττα Μανούρη στο ρόλο της συζύγου (Βούλα) κινήθηκε με επιτυχία από την απόλυτη αθωότητα και παιδικότητα της αρχής στην ταλαιπωρημένη και βασανισμένη γυναίκα στη συνέχεια και στην γυναίκα-αράχνη στο τέλος. Τέλος, η πεθερά της Ελένης Ουζουνίδου είναι ένα αριστούργημα. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν έλεγα ότι αυτή την παράσταση αξίζει να την δείτε και μόνον για τον τελευταίο μονόλογο της ηθοποιού.

Οι συντελεστές

Το αφαιρετικό, αλλά σε ρεαλιστική βάση σκηνικό (Γεωργία Μπούρδα) υπήρξε απολύτως λειτουργικό σκηνικά, αλλά και δραματουργικά. Το ίδιο και τα κοστούμια (Γ. Μπούρδα) τα οποία απέδωσαν επιτυχώς την εποχή. Οι φωτισμοί (Σάκης Μπιρμπίλης) συνέτειναν στο συναίσθημα, ενώ υπογράμμισαν όλες τις σκηνοθετικές επιλογές παίζοντας σημαντικό ρόλο στην παράσταση. Η εναλλαγή του κόκκινου φωτός της δολοφονίας με το εκτυφλωτικό λευκό της δικαστικής αίθουσας αποτέλεσαν τις κορυφαίες φωτιστικά στιγμές της παράστασης. Τέλος, πολύ καλή η κίνηση (Κατερίνα Φώτη), η οποία συνέτεινε στην δημιουργία σύγχρονης αισθητικής, ενώ παράλληλα υπογράμμισε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι πιόνια και έρμαια των πράξεων τόσο των δικών τους, όσο και των συνανθρώπων τους.

Εν κατακλείδι

Το νέο έργο της Ν. Μαϊστράλη διηγείται με απλό και ρεαλιστικό τρόπο ένα έγκλημα που στοίχειωσε την ιστορία του τόπου και μετατράπηκε σταδιακά σε λαϊκό μύθο. Η συγγραφέας όμως κατάφερε επίσης να δημιουργήσει μια γέφυρα, ανάμεσα στο «τότε» και το «τώρα», προκειμένου να σχολιάσει και να καταδείξει ένα έντονο κοινωνικό πρόβλημα της σημερινής εποχής. Η συγγραφέας, με μοναδική συγγραφική μαεστρία, φωτίζει την πατριαρχική αντίληψη που κυριαρχεί ακόμα στην Ελλάδα, ως την κορωνίδα της ενδοοικογενειακής βίας. Τόσο το έγκλημα στου Χαροκόπου το 1931, όσο και η τελευταία γυναικοκτονία που έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 2023 στην Ελλάδα, έχουν τη βάση τους στην ιδιοκτησιακή αντίληψη που επικρατεί για την τύχη των συζύγων από τους άνδρες τους.

Διαβάστε επίσης:

Κακούργα Πεθερά, της Νεφέλης Μαϊστράλη σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη στο Θέατρο Πόρτα
Κακούργα Πεθερά: Το έργο της Νεφέλης Μαϊστράλη από την Κάπα Εκδοτική