Η Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων (BoWB) και το Εργαστήριο Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων δημιούργησαν το «Art Pluriverse», μια ετήσια σειρά προγραμμάτων community science, για την ανάδειξη της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς, της παραδοσιακής γνώσης και των κοινοτήτων που διαφυλάττουν τέτοιες πρακτικές στα Βαλκάνια, η οποία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά τον Δεκέμβριο του 2020.
Η 1η έκδοση του Art Pluriverse εστίασε σε κοινότητες υφαντικής από την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Το πρόγραμμα περιελάμβανε δύο ενότητες, τις Συνέργειες Καλλιτεχνών-Κοινοτήτων και τα μαθήματα για FAIR Κοινοτικά Αρχεία, όπου οι κοινότητες ασχολήθηκαν με την έρευνα στις ανθρωπιστικές επιστήμες μαζί με καλλιτέχνες και ερευνητές. Οι Συνέργειες Καλλιτεχνών-Κοινοτήτων περιλάμβαναν τη συν-δημιουργία έργων τέχνης με βάση την καλλιτεχνική έρευνα, εξερευνώντας παραδοσιακές τεχνικές υφαντικής με νέα μέσα και σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές. Τα ψηφιακά κοινοτικά αρχεία αναπτύχθηκαν μέσα από μια σειρά εκπαιδευτικών μαθημάτων που κατέγραφαν τη δουλειά των κοινοτήτων ως ψηφιακή πολιτισμική κληρονομιά, σύμφωνα με τις αρχές της ανοικτότητας.
Επιπλέον, το πρόγραμμα περιελάμβανε και δύο παράλληλες δράσεις, έναν χώρο συνάντησης εικονικής πραγματικότητας ανοιχτό στο κοινό, ο οποίος αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια ενός εξαμηνιαίου εργαστηρίου ψηφιακού σχεδιασμού μέσα από τον πειραματισμό με την τρισδιάστατη μοντελοποίηση με φόρμες και σημειολογίες παραδοσιακών υφασμάτων, καθώς και έναν διαδραστικό χάρτη για κοινότητες υφαντικής και GLAM συλλογές υφασμάτων στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων που εμπλουτίζεται συνεχώς, σε μια διαδικτυακή μορφή ανοιχτή προς διαμοιρασμό.
Με βάση την ανοικτή γνώση, τις κοινωνικές καλλιτεχνικές πρακτικές και τις συμμετοχικές ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες, στόχος είναι η εμπλοκή και η ενδυνάμωση των κοινοτήτων που διαφυλάττουν παραδοσιακές πρακτικές, τεκμηριώνοντας την καλλιτεχνική τους κληρονομιά και την πολιτιστική τους γνώση με ανοικτούς, εκπαιδευτικούς και συμμετοχικούς τρόπους. Το Art Pluriverse εμπλέκει μέλη των κοινοτήτων και του ευρύ κοινού στη δημιουργία νέας επιστημονικής γνώσης μέσα από ερευνητικές μεθόδους συν-δημιουργίας με καλλιτέχνες και ερευνητές. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση της προσβασιμότητας της άυλης κληρονομιάς και στην προβολή των σχετικών κοινοτήτων μέσα από ετήσιες εκδόσεις, για τη συλλογική εμπειρία, έρευνα και προώθηση της παράδοσης εκ νέου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η προσεχής έκδοση σε μορφή zine θα περιλαμβάνει σκέψεις και αναστοχασμούς από κοινότητες, καλλιτέχνες και ερευνητές με βάση την εμπειρία τους, καθώς και περαιτέρω στοιχεία πάνω σε ανοικτές και καλές πρακτικές community science στις τέχνες και τον πολιτισμό.
Ιστορικό Υφαντουργείο ΣΕΝ
“Καθώς το ύφασμα υπήρξε ανέκαθεν ένας φορέας του ανθρώπινου πολιτισμού, επιθυμούμε την τεκμηρίωση της νεότερης υφαντικής τέχνης στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο καταγραφής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, η μελέτη των εργαλείων, των υλικών, των τρόπων, αλλά και των συμβολισμών που χρησιμοποιήθηκαν για να κοσμήσουν το σώμα και τον χώρο μας, με μία ευδαίμονα αλήθεια ποικιλία, πραγματοποιεί μία διείσδυση στην ιστορία μας, πού συνεχίζεται αδιάσπαστη από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας.”
Μίνα Κουβάρα (εικαστικός) σε συνεργασία με τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης (ΦΕΞ)
“Ήταν μια απροσδόκητα απελευθερωτική διαδικασία, παρά τις κρατούσες συνθήκες. Πιστεύω ότι η συνολική μας εμπειρία – έχοντας ανακαλύψει ποιότητες, προοπτικές και περιορισμούς σε κοινοτικά έργα και έργα στη βάση της καλλιτεχνικής έρευνας – θα αποτελέσει πολύτιμη εμπειρία ως προς τις δυνατότητες της ανοικτής γνώσης και των ανοικτών καλλιτεχνικών πρακτικών, καθώς και στην προώθηση καινοτόμων τρόπων εξερεύνησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είμαι πολύ ευγνώμων που συμμετείχα σε αυτό!
Kirila Cvetkovska (ερευνήτρια) σε συνεργασία με τη Ριζάρειο Χειροτεχνική Σχολή
“Τα εργαστήρια πάνω στη δημιουργία FAIR κοινοτικών αρχείων, αποτέλεσαν έναν χώρο ανταλλαγής πολύτιμης γνώσης σχετικά με τη σημασία και τις δυνατότητες της καταγραφής της πολιτισμικής κληρονομιάς. Η ευκαιρία να κατανοήσουμε σε βάθος τις δυνατότητες του ανοικτού περιεχομένου μέσα από την άμεση επαφή με μια κοινότητα, ήταν μια ανεκτίμητη εμπειρία – μια “τροφή για σκέψη” για μελλοντικά εγχειρήματα.”
Περισσότερες διαδικασίες, πρακτικές και αποτελέσματα από το πρόγραμμα, θα είναι διαθέσιμα στην ανοικτή zine έκδοση, την οποία θα σχεδιάσει η Athens Zine Bibliotheque και θα εκδοθεί από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Φωτογραφία εξωφύλλου:Mina Kouvara, Woven Women, BoWB
