Ένα από τα σπουδαιότερα δημιουργήματα του δυτικού πολιτισμού, ο αριστουργηματικός Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ, παρουσιάζεται στο Ηρώδειο από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στις 11, 13, 14, 15 Ιουνίου 2014.
Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός της ΕΛΣ Λουκάς Καρυτινός, τη σκηνοθεσία υπογράφει ο σπουδαίος Έλληνας σκηνοθέτης Γιάννης Χουβαρδάς στην πρώτη του συνεργασία με τη Λυρική, ενώ το καστ πλαισιώνουν διαπρεπείς Έλληνες και ξένοι μονωδοί.
Στον Ντον Τζοβάννι -ένα από τα ορόσημα του οπερατικού ρεπερτορίου- ο Μότσαρτ αποδίδει με τη μουσική του όλες τις όψεις της πορείας του ανθρώπου που τα βάζει με τον Θεό και παίρνει την τύχη του στα χέρια του. Στο εμβληματικό αυτό έργο, που μουσικά υψώνει την αυλαία του Ρομαντισμού με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο, τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται, αφού η αμφισημία διαπερνά το ποιητικό κείμενο αλλά και τη μουσική.
Η υπόθεση αφορά τις ερωτικές περιπέτειες του ακόλαστου Ισπανού ευγενούς Ντον Τζοβάννι. Σε μία από αυτές, αποπειράται να βιάσει τη Ντόννα Άννα. Προσπαθώντας να διαφύγει, σκοτώνει τον πατέρα της, ο οποίος επιστρέφει από τον κόσμο των νεκρών προκειμένου να πάρει εκδίκηση. Καθώς ο Ντον Τζοβάννι δεν μετανοεί για όσα έχει πράξει, οδηγείται στην Κόλαση. Η όπερα ολοκληρώνεται με το αυτονόητο για την εποχή, ηθικό δίδαγμα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στον Ντον Τζοβάννι ο Μότσαρτ φέρνει σε διάλογο στοιχεία της (διεθνούς) ιταλικής σοβαρής όπερας και της κωμικής όπερας, η οποία απηχεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε έθνους. Η έντονα δραματική μουσική που συνοδεύει την εμφάνιση του υπερκόσμιου στοιχείου και οι εκτενείς άριες των ευγενών έρχονται σε άμεσο διάλογο με τον ανάλαφρο, καθημερινό ήχο των κωμικών χαρακτήρων. Μέσα από την αντιπαράθεση και τη σύνθεση ενισχύεται το ξεχωριστό ύφος καθενός από τους δύο κόσμους, ενώ η σύνθεσή τους είναι καινοφανής στην ιστορία της όπερας.
Ο μέχρι πρότινος Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Γιάννης Χουβαρδάς, στην πρώτη του σκηνοθεσία όπερας στην Ελλάδα και στην πρώτη του συνεργασία με την ΕΛΣ, αναζητά τα ψυχολογικά κίνητρα του ήρωα, ο οποίος «κακοποιεί τους πάντες και τα πάντα, αλλά πρωτίστως τον εαυτό του, ψάχνοντας τη βαθιά επαφή με κάτι, που προφανώς έχει στερηθεί από την παιδική του ηλικία» σύμφωνα με το σκηνοθέτη. Η δράση τοποθετείται σε μια άδεια, παγωμένη, νυχτερινή πλατεία κάπου στην κεντρική Ευρώπη, όπου περιφέρονται «υπάρξεις ντυμένες με μια ακατέργαστη τραχύτητα, για να προστατεύονται από την παγωνιά και την ωμότητα του τοπίου και των άλλων ανθρώπων» όπως εξηγεί ο Γιάννης Χουβαρδάς, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει παραγωγές όπερας με μεγάλη επιτυχία σε Ευρωπαϊκά Λυρικά θέατρα όπως η Όπερα του Γκαίτεμποργκ, και η Βασιλική Όπερα της Κοπεγχάγης. Σε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του έργο όπως ο Ντον Τζοβάννι, η διεισδυτική ματιά του Γιάννη Χουβαρδά αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στον ανοιχτό χώρο του ρωμαϊκού ωδείου.
Τα σκηνικά υπογράφει η διακεκριμένη σκηνογράφος-αρχιτέκτων Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η ενδυματολόγος Ιωάννα Τσάμη και τους φωτισμούς ο Λευτέρης Παυλόπουλος.
Την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης της παραγωγής έχει ο βραβευμένος μαέστρος και μόνιμος αρχιμουσικός της ΕΛΣ Λουκάς Καρυτινός. Ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος έχει την ευθύνη της διεύθυνσης της Χορωδίας της ΕΛΣ.
Έργο-πρόκληση για τους τραγουδιστές της όπερας, ο Ντον Τζοβάννι θεωρείται ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του ρεπερτορίου για τις υπέροχες άριες, τα ντουέτα και τα χορωδιακά μέρη. Στη νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, τους βασικούς ρόλους ερμηνεύουν Έλληνες και ξένοι μονωδοί με διεθνή ακτινοβολία.
Στον ρόλο του Ντον Τζοβάννι θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τους Φράκνο Πομπόνι και Διονύση Σούρμπη. O Φράνκο Πομπόνι, μέλος του ensemble της Μετροπόλιταν Όπερας της Νέας Υόρκης θεωρείται ένας από τους κορυφαίους βαρύτονους της εποχής μας. Παράλληλα με την καριέρα του στην Αμερική (Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, Όπερα του Σικάγο, Όπερα του Λος Άντζελες, Κάρνεγκι Χωλ) έχει τραγουδήσει στα σπουδαιότερα Ευρωπαϊκά Λυρικά θέατρα (Λιθέου της Βαρκελώνης, Όπερα της Ζυρίχης, Σατλέ των Παρισίων, Όπερα Κωμίκ, Θέατρο Λα Μοννέ των Βρυξελλών κ.ά.). Μάλιστα το 2010 και το 2012 ερμήνευσε με εξαιρετική επιτυχία το ρόλο του Ντον Τζοβάννι στο Μπολσόι της Μόσχας σε σκηνοθεσία Ντιμίτρι Τσερνιακόφ και μουσική διεύθυνση των Θόδωρου Κουρετζή και Κρίστοφερ Μούλντς.
Ο Διονύσης Σούρμπης, ένας από τους σημαντικότερους βαρύτονους της νέας γενιάς και μέλος του ensemble της ΕΛΣ, κάνει το ντεμπούτο του σε πρωταγωνιστικό ρόλο στο Ηρώδειο, λίγους μήνες μετά την εμφάνιση του στην Βασιλική Όπερα του Λονδίνου.
Στον ρόλο της Ντόννα Άννας οι Μυρτώ Παπαθανασίου και Φραντσέσκα Ντόττο. Η Ελληνίδα σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της διεθνούς επικαιρότητας στον χώρο της όπερας αφού κάθε της εμφάνιση αποτελεί γεγονός. Έχει τραγουδήσει στα κορυφαία θέατρα του κόσμου (Όπερα της Βιέννης, Όπερα του Μονάχου, Κρατική Όπερα του Βερολίνου, Όπερα του Σύδνεϋ, Όπερα του Άμστερνταμ, Όπερα της Ζυρίχης, Όπερα της Ρώμης, Όπερα του Τόκυο, κ.ά.). Για το ντεμπούτο της στη Αμερική, τιμήθηκε με το βραβείο «Μαρία Κάλλας» για την ερμηνεία της στην Τραβιάτα. Πριν λίγους μήνες έκανε το θριαμβευτικό της ντεμπούτο στην Όπερα του Παρισιού λαμβάνοντας διθυραμβικές κριτικές, ενώ τον ερχόμενο Σεπτέμβριο θα ανέβει για πρώτη φορά στη σκηνή της Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης ερμηνεύοντας την Μουζέτα στην Μποέμ. Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει από μπαρόκ όπερα έως σύγχρονη μουσική και από τους βασικούς μοτσάρτιους ρόλους έως τις ηρωίδες του βερισμού, ενώ έχει συνεργαστεί με τους κορυφαίους μαέστρους και σκηνοθέτες της εποχής μας. Στην δεύτερη διανομή θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε την 26χρονη Ιταλίδα σοπράνο Φραντσέσκα Ντόττο, η οποία έκανε το ντεμπούτο της στο θέατρο Λα Φενίτσε της Βενετίας, όπου έχει ερμηνεύσει με επιτυχία και τον ρόλο της Ντόννα Άννα.
Στον ρόλο του Ντον Οττάβιο οι Αντώνης Κορωναίος και Μούζα Νκούνα. Ο Αντώνης Κορωναίος είναι από το 2004 μέλος του ensemble της ΕΛΣ και έχει πρωταγωνιστήσει σε παραγωγές όπως Ο Κουρέας της Σεβίλλης, Άννα Μπολένα, Μαγικός αυλός, Τραβιάτα, Σταχτοπούτα κ.ά. Στο εξωτερικό έχει τραγουδήσει σε μεγάλα λυρικά θέατρα πόλεων όπως: Βιέννη, Βερολίνο, Μόναχο, Λωζάννη, Ζυρίχη, Γενεύη, Ρώμη, Φλωρεντία, Τόκυο, Μόσχα, Αγ. Πετρούπολη κ.ά., ενώ υπήρξε και μόνιμο στέλεχος της Γερμανικής Όπερας του Ρήνου στο Ντίσελντορφ. Ο νοτιοαφρικανός τενόρος Μούζα Νκούνα είναι μέλος του Κρατικού θεάτρου Κάσσελ της Γερμανίας, ενώ έχει τραγουδήσει σε όπερες, ορατόρια και ρεσιτάλ σε Αυστρία, Βέλγιο, Πορτογαλία, Ρωσία, Νότα Αφρική, Ισπανία και Ελβετία. Στην ΕΛΣ έχει ερμηνεύσει τον Ταμίνο στο Μαγικό αυλό (2012/3).
Στον ρόλο του διοικητή, οι Δημήτρης Καβράκος και Τάσος Αποστόλου. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας μπάσος Δημήτρης Καβράκος είναι τακτικός μέλος της Μετροπόλιταν Όπερας της Νέας Υόρκης από το 1979 όπου έχει πρωταγωνιστήσει σε παραγωγές όπως Λουτσία Ντε Λαμμερμούρ, Ναμπούκκο, Τροβατόρε, Τουραντότ, Μάκμπεθ, Νόρμα κ.ά. Παράλληλα έχει εμφανιστεί μεταξύ άλλων και στην Όπερα του Παρισιού, τη Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν αλλά και στα σπουδαιότερα Ευρωπαϊκά φεστιβάλ όπως Ζάλτσμπουργκ, Μπρέγκεντς, Αιξ-αν-Προβάνς κ.ά.
Ο βαθύφωνος Τάσος Αποστόλου ανήκει στο ensemble της ΕΛΣ και έχει τραγουδήσει στη Νέα Υόρκη, την Αλεξάνδρεια, το Μιλάνο, τη Βοστώνη, ενώ έχει συνεργαστεί με τις σημαντικότερες ελληνικές ορχήστρες ηχογραφώντας έργα πολλών ελλήνων συνθετών. Ως ηθοποιός έχει πρωταγωνιστήσει σε παραστάσεις αρχαίου δράματος αλλά και σύγχρονου ρεπερτορίου, ενώ έχει συμμετάσχει και σε ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Ως Ντόννα Ελβίρα θα εμφανιστούν οι Τσέλια Κοστέα και Μαρία Λουίτζα Μπόρσι. Η Ρουμάνα υψίφωνος Τσέλια Κοστέα που έχει επιλέξει ως βάση της την Αθήνα, ανήκει στο ensemble της ΕΛΣ από το 2012. Η αξιοθαύμαστη πορεία της στο χώρο της όπερας περιλαμβάνει εμφανίσεις σε σπουδαία λυρικά θέατρα (Κρατική Όπερα Βιέννης, Γερμανική Όπερα Βερολίνου, Κονσέρτχεμπαου Άμστερνταμ, Βασιλική Όπερα Λονδίνου [Κόβεντ Γκάρντεν], καθώς και σε Στουτγάρδη, Μπέργκεν, Όσλο, Μασσαλία, Λιέγη, Βαρκελώνη, Μιλάνο, Κατάνια, Παλέρμο, Μόντενα, Πιατσέντζα, Πεκίνο, Σεούλ, Τόκιο, Σιγκαπούρη) και συνεργασίες με σπουδαίους μαέστρους (Σέιτζι Οζάουα, Μαρκ Έλντερ, Άσερ Φις, Γιουτζίν Κον, Γίρζι Κόουτ, Πινχάς Στάινμπεργκ, Γιούλιαν Κόβατσεφ, Αλμπέρτο Βερονέζι). Η Ιταλίδα υψίφωνος Μαρία Λουίζα Μπόρσι που τον περασμένο Ιούλιο κατέπληξε το αθηναϊκό κοινό με την συγκλονιστική ερμηνεία της στη Μαντάμα Μπαττερφλάι της ΕΛΣ, έχει ερμηνεύσει τον ρόλο της Ντόννα Ελβίρα, υπό την μπαγκέτα του Ζούμπιν Μέτα με τη Φιλαρμονική του Ισραήλ, ενώ έχει εμφανιστεί στη Σκάλα του Μιλάνου, την Όπερα της Ρώμης, στο Λιθέου της Βαρκελώνης και στην Αρένα της Βερόνας.
Τον ρόλο του Λεοπορέλο θα ερμηνεύσουν οι Χριστόφορος Σταμπόγλης και Χοσέ Φαρδίγια. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος βαρύτονος Χριστόφορος Σταμπόγλης επιστρέφει στην ΕΛΣ με έναν ρόλο που τον έχει καταξιώσει σε μεγάλα λυρικά θέατρα. Την τρέχουσα σεζόν ερμήνευσε τον Μπάρτολο στους Γάμους του Φίγκαρο στην Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, ενώ το πλούσιο βιογραφικό του περιλαμβάνει εμφανίσεις μεταξύ άλλων στην Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, τη Γερμανική Όπερα του Βερολίνου, την Αβινιόν κ.ά. Ο Χοσέ Φαρδίγια έχει ερμηνεύσει τον ρόλο του Λεοπορέλλο στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, ενώ η μεγάλη καριέρα του περιλαμβάνει σταθμούς όπως το Μπάρμπικαν του Λονδίνου, η Σκάλα του Μιλάνου, η Όπερα του Παρισιού, η Όπερας της Βιέννης κ.ά., ενώ έχει συνεργαστεί με τους Κλαούντιο Αμπάντο, Ρικάρντο Μούτι, Ζούμπιν Μέτα κ.ά.
Στον ρόλο του Μαζέττο ο Έλληνας βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς, ο οποίος έως πρότινος ήταν στο ensemble της Γερμανικής Όπερας του Κιέλου.
Στον ρόλο της Τσερλίνα, η διαπρεπής σοπράνο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Μαρία Μητσοπούλου, η οποία εμφανιστεί σε συναυλίες, ρεσιτάλ, παραστάσεις όπερας παγκοσμίως, έχει συνεργαστεί με σημαντικούς καλλιτέχνες και σπουδαίες ορχήστρες.
Σημείωμα του σκηνοθέτη
Η απέραντη ερημιά μιας άδειας, παγωμένης, νυχτερινής πλατείας, κάπου στην κεντρική Ευρώπη. Ο ανασφαλής γόης και άεργος αλητόβιος Ντον Τζοβάννι επιτίθεται στην κόρη του ηλικιωμένου ιδιοκτήτη του μπαρ της πλατείας για να τη βιάσει. Όταν ο πατέρας προστρέχει σε βοήθεια της κόρης του, ο Ντον Τζοβάννι τον σκοτώνει. Συνεργός του είναι ο υποτακτικός του, Λεπορέλλο, που πάντα αρνείται την ευθύνη της συμμετοχής του σε όλα τα εγκλήματα του αφεντικού του.
Ό,τι θα ακολουθήσει δεν είναι η γλαφυρή εξιστόρηση των ηρωικών ερωτικών κατορθωμάτων του διάσημου εραστή, αλλά η μανική συσσώρευση μιας σειράς σκληρών, βίαιων πράξεων εκ μέρους του Ντον Τζοβάννι εις βάρος όποιας γυναικείας μορφής -αλλά και ανδρικής, αν χρειαστεί- βρεθεί στον δρόμο του, αλλά, εν τέλει και κυρίως, εις βάρος του ίδιου του του εαυτού, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αυτοκαταστροφή. Σ’ αυτή την αριστουργηματική όπερα, όπου κυριαρχεί η βία σε όλες της τις μορφές και η αγάπη απουσιάζει παντελώς, ο Ντον Τζοβάννι κακοποιεί τους πάντες και τα πάντα, αλλά πρωτίστως τον εαυτό του, ψάχνοντας τη βαθιά επαφή με κάτι, που προφανώς έχει στερηθεί από την παιδική του ηλικία. Η γοητεία της παράστασης έγκειται στη σκοτεινή έλξη που ασκεί σε γυναίκες και άνδρες ο πρωταγωνιστής του έργου, αλλά και στις αλληλοδιάδοχες ανατροπές των σχεδίων του, ανατροπές που μοιάζουν να προέρχονται από ένα μυστηριώδες χέρι, που παρακολουθεί αόρατα αλλά ανελλιπώς την πορεία του. Η νέμεση που επέρχεται στο τέλος δεν είναι ακριβώς άνωθεν παρέμβαση, αλλά περισσότερο η βίαιη πρόσκρουση μιας αστραφτερής λιμουζίνας με σπασμένα φρένα που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα σ’ έναν εκτυφλωτικό, σκληροτράχηλο κατήφορο, πάνω στον τοίχο που φέρει την επιγραφή «Φινάλε». Θεία εκδίκηση; Καπρίτσιο της τύχης; Ή ακραία προσωπική επιλογή, μια σκηνοθετημένη αυτοανάφλεξη;
Τόπος δράσης, μια μεγάλη επιφάνεια χτισμένη με γνήσια υλικά, αλλά μισοκατεστραμμένη από το χρόνο και τους ανθρώπους, υπάρξεις ντυμένες με μια ακατέργαστη τραχύτητα, για να προστατεύονται από την παγωνιά και την ωμότητα του τοπίου και των άλλων ανθρώπων.
Και η χαρά της ζωής; Παντού και σε όλα: στη μουσική, στα λόγια, στις κινήσεις, στις συμπεριφορές, μόνο που εδώ δεν έχει την παιδική αθωότητα του Παραδείσου, αλλά τη σκοτεινή αγριότητα της Κόλασης.
Γιάννης Χουβαρδάς
Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός
Σκηνοθεσία Γιάννης Χουβαρδάς
Σκηνικά: Eύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Iωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Διευθυντής Χορωδίας: Aγαθάγγελος Γεωργακάτος
Ντον Τζοβάννι: Φράνκο Πομπόνι (11, 13/6) – Διονύσης Σούρμπης (14, 15/6)
Ντόννα Άννα: Μυρτώ Παπαθανασίου (11, 13, 15/6) – Φραντσέσκα Ντόττο (14/6)
Ντον Οττάβιο: Aντώνης Κορωναίος (11, 13, 15/6) – Μούζα Νκούνα (14/6)
Διοικητής: Δημήτρης Καβράκος (11, 13, 15/6) – Τάσος Αποστόλου (14/6)
Ντόννα Ελβίρα: Τσέλια Κοστέα (11, 13, 15/6) – Μαρία Λουίτζα Μπόρσι (14/6)
Λεπορέλλο: Χριστόφορος Σταμπόγλης (11, 13, 15/6) – Χοσέ Φαρδίγια (14/6)
Μαζέττο: Πέτρος Μαγουλάς
Tσερλίνα: Μαρία Μητσοπούλου
Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ