Η ωραία κοιμωμένη, από τον Πόντους Λίντμπεργκ στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Και όλα αυτά μέσα από τη χορογραφία του διακεκριμένου Σουηδού χορογράφου Πόντους Λίντμπεργκ σε σκηνικά και κοστούμια του εμπνευσμένου Πάτρικ Κίνμονθ, με την Ορχήστρα της ΕΛΣ σε διεύθυνση Ανδρέα Τσελίκα και Ηλία Βουδούρη.

H χορευτική εκδοχή του διάσημου παραμυθιού του Σαρλ Περρώ, όπως τη μελοποίησε ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, παρουσιάστηκε το 1890 και από τότε μέχρι σήμερα παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, η οποία έχει παρουσιάσει το έργο σε κλασικές χορογραφίες, προτείνει για την πρώτη της καλλιτεχνική περίοδο στις νέες της εγκαταστάσεις στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μια σύγχρονη χορογραφική προσέγγιση που συνομιλεί με το κλασικό μπαλέτο.

Τη χορογραφία υπογράφει ο διακεκριμένος Σουηδός χορογράφος, χορευτής και κινηματογραφιστής Πόντους Λίντμπεργκ, συνεργάτης του New York City Ballet, των Μπαλέτων του Μόντε Κάρλο, του Μπαλέτου της Δρέσδης, της ομάδας Μάρθας Γκράχαμ, των Βασιλικών Μπαλέτων Σουηδίας, του Μπαλέτου της Γενεύης, της ομάδας Morphoses, κ.ά.

Ο Λίντμπεργκ, για τον οποίο οι New York Times έγραψαν ότι “μετουσιώνει την ακαδημαϊκή γλώσσα του μπαλέτου, αναλύοντάς τη σε μια σειρά από περίπλοκες συνεργασίες, οι οποίες καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να αποφύγουν τα στερεότυπα της σύγχρονης κίνησης στη φόρμα”, έχει δημιουργήσει μια δική του χορογραφική ταυτότητα με αναγνωρίσιμη χορευτική γλώσσα. Από τον Απρίλιο του 2018, ο Πόντους Λίντμπεργκ θα αναλάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Danish Dance Theatre στην Κοπεγχάγη, μιας από τις πιο σημαντικές ομάδες χορού στην Σκανδιναβία.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο πολυβραβευμένος Βρετανός σκηνογράφος και ενδυματολόγος Πάτρικ Κίνμονθ, ο οποίος αναγνωρίζεται ως μια πολύπλευρη προσωπικότητα των εικαστικών τεχνών, της όπερας, της μόδας, της φωτογραφίας, με μεγάλο εύρος καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, από τη βρετανική Vogue ως arts editor έως τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά στην όπερα και το μπαλέτο σε κορυφαία λυρικά θέατρα και την επιμέλεια σημαντικών εκθέσεων.

Στην Ωραία κοιμωμένη των Λίντμπεργκ/Κίνμονθ, παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από τη διαδοχή των τεσσάρων εποχών του χρόνου, οι οποίες συμβολίζουν τον κύκλο της ζωής: τη γέννηση, τον έρωτα, τον θάνατο. Στην ιδιαιτέρως εντυπωσιακή παραγωγή με τα πολύχρωμα σκηνικά που χορεύουν μαζί με τους χορευτές του Μπαλέτου της ΕΛΣ, προτείνεται μια σύγχρονη χορογραφική προσέγγιση, η οποία συνομιλεί με το κλασικό μπαλέτο. Ο Λίντμπεργκ σημειώνει για τη νέα παραγωγή της Ωραίας κοιμωμένης: “Η αφήγησή μας ξεδιπλώνεται μέσα από τις τέσσερις εποχές, στις οποίες η πριγκίπισσα Αυγή συμβολίζει την ίδια τη φύση. Το έργο εξερευνά τις βίαιες εξωγενείς και ενδογενείς δυνάμεις που κοιμίζουν τη φύση, καθώς και την τρυφερότητα και τη ζεστασιά που την ξυπνούν. Σε αυτόν τον παραμυθιακό κόσμο, όπως και στην εμπειρία μας, η αφύπνιση είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης του θηλυκού με το αρσενικό”.

Η Ωραία κοιμωμένη με μια ματιά

Ο συνθέτης

O Ρώσος Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893) υπήρξε ένας από τους δημοφιλέστερους συνθέτες του 19ου αιώνα. Συνέθεσε με την ίδια επιτυχία συμφωνίες, κοντσέρτα, όπερες, μουσική δωματίου και μουσική για τα μπαλέτα Η λίμνη των κύκνων (1877), Η ωραία κοιμωμένη (1890), O καρυοθραύστης (1892). Μέχρι σήμερα τα μπαλέτα αυτά παραμένουν τα δημοφιλέστερα του ρεπερτορίου, χάρη στη συναισθηματική δύναμη και τη θεατρικότητα της μουσικής τους, στοιχεία που χάρισαν στη μουσική για μπαλέτο την υπόληψη αυτόνομου μουσικού έργου.

Τα ίδια στοιχεία, που διέπουν συνολικά το δημιουργικό έργο του Τσαϊκόφσκι, οδήγησαν επίσης αρκετούς χορογράφους στην αξιοποίηση της μουσικής του συνθέτη με τη δημιουργία νέων έργων. Έτσι, δεν είναι συμπτωματικό ότι το όνομα του Τσαϊκόφσκι έχει συνδεθεί με την τέχνη του χορού, ίσως περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου συναδέλφου του.

To έργο

Στην αρχική του μορφή το τρίπρακτο μπαλέτο Η ωραία κοιμωμένη βασίζεται στο γνωστό παραμύθι Η ωραία κοιμωμένη του δάσους [La Belle au bois dormant] του Σαρλ Περρώ [Charles Perrault, 1628-1703], που εκδόθηκε το 1697. Αυτό με τη σειρά του στηρίζεται στο Ήλιος, σελήνη και Τάλια της συλλογής Παραμύθι των παραμυθιών [Lo cunto de li cunti] του Τζαμπαττίστα Μπαζίλε [Giambattista Basile, 1566-1632], η οποία εκδόθηκε το 1634. Το σενάριο του μπαλέτου το διαμόρφωσε ο Ιβάν Βζεβολόσκι και τη χορογραφία ο Μαριύς Πετιπά [Marius Petipa].

Πρεμιέρες

Η Ωραία κοιμωμένη των Πετιπά και Τσαϊκόφσκι πρωτοπαρουσιάστηκε στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης στις 15 Ιανουαρίου 1890. Από το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το έργο παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 25 Φεβρουαρίου 1994 στη χορογραφία του Μαριύς Πετιπά σε αναβίωση της Μένιας Μαρτίνες [Menia Martinez] με τη Μαρία Μηλιοπούλου στον ρόλο του τίτλου και τον Γιάννη Ντοντσάκη ως Πρίγκιπα Ποθητό.

Σημείωμα χορογράφου Πόντους Λίντμπεργκ

“Η ωραία κοιμωμένη & Οι τέσσερις εποχές”

Όταν η Εθνική Λυρική Σκηνή μού ανέθεσε να εμπνευστώ και να δημιουργήσω μια νέα χορογραφημένη εκδοχή της Ωραίας κοιμωμένης σε μουσική του Τσαϊκόφσκι, ήμουν αποφασισμένος, ει δυνατόν, να δουλέψω ξανά μαζί με τον έμπιστο συνεργάτη μου, τον Πάτρικ Κίνμονθ, με τον οποίο πολύ πρόσφατα σχεδιάσαμε μια εντελώς νέα εκδοχή του κλασικού μπαλέτου Ραϋμόντα για το Βασιλικό Σουηδικό Μπαλέτο της Στοκχόλμης. Στην περίπτωση εκείνη επιλέξαμε να εργαστούμε εξ ολοκλήρου με το κλασικό ρεπερτόριο των βημάτων που προτιμούσε ο Πετιπά, αν και αλλάξαμε τη γραμματική της πρωτότυπης χορογραφικής γλώσσας σε κάτι καινούριο.

Ωστόσο, θέλαμε να προσεγγίσουμε με έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο την Ωραία κοιμωμένη του Τσαϊκόφσκι εδώ, σε αυτό το θαυμάσιο καινούριο θέατρο, σε συνομιλία με τη νέα και καινοτόμο αρχιτεκτονική του, γιορτάζοντας το πρώτο νέο του μπαλέτο. Υπό την έμπνευση ίσως του παιχνιδίσματος της αυστηρής αρχιτεκτονικής γεωμετρίας που συνυφαίνεται με την ελευθερία του περιβάλλοντος φυσικού τοπίου, η διαίσθησή μου με οδήγησε να στραφώ στη φύση. Ο Πάτρικ πήρε στα χέρια του την μπαγκέτα και προέβη σε μια μοντέρνα θεώρηση του σχεδίου του κλασικού ελληνικού θεάτρου, παντρεμένη με ένα όραμα για τη φύση που αντανακλούσε τη δική μου αίσθηση για την ουσία της Ωραίας κοιμωμένης.

Η δική μας Ωραία κοιμωμένη είναι μια καλλιτεχνική εξερεύνηση του κύκλου της ζωής. Ταξιδεύουμε μέσα από τον κύκλο των εποχών, τους συνεχώς εναλλασσόμενους πόλους του θανάτου και της αναγέννησης που ενυπάρχουν στη φύση, και αφηνόμαστε να βυθιστούμε στα ψυχολογικά βάθη του πρωτότυπου παραμυθιού, όπου ο ύπνος είναι ένα είδος θανάτου από τον οποίο ξαναγεννιόμαστε κάθε μέρα, όπως η γη κοιμάται τον χειμώνα και ξυπνά με την ορμή της νέας δύναμης της ζωής, της νέας γενιάς, καθώς ξαναξυπνά κάθε άνοιξη.

Παράλληλα, στην προσέγγισή μας υπάρχει το βαθύτερο υλικό του φόβου μας για τον θάνατο, της επιθυμίας μας για αθανασία, και του αλληλένδετου των αρσενικών και θηλυκών ενεργειών, παρουσιασμένων ίσως ως ξεπερασμένων στερεοτύπων στο πρωταρχικό παραμύθι (η παθητική πριγκίπισσα κοιμάται έως ότου καταφτάσει η αρσενική παρουσία του πρίγκιπα για να την ξαναξυπνήσει, χωρίς την οποία είναι καταδικασμένη να παραμείνει αδρανής όπως είναι για παράδειγμα ένας ξερός σπόρος), καθώς και η γοητεία και η απολαυστική τάση απόδρασης των χαρακτήρων του παραμυθιού στη φαντασία και η τεράστια αρχιτεκτονική της απίστευτα μεγαλοπρεπούς (ακόμα και πομπώδους κάποιες φορές) παρτιτούρας του Τσαϊκόφσκι.

Η αφήγησή μας ξεδιπλώνεται μέσα από τις τέσσερις εποχές, στις οποίες η πριγκίπισσα Αυγή συμβολίζει την ίδια τη φύση. Το έργο εξερευνά τις βίαιες εξωγενείς και ενδογενείς δυνάμεις που κοιμίζουν τη φύση, καθώς και την τρυφερότητα και τη ζεστασιά που την ξυπνούν. Σε αυτόν τον παραμυθιακό κόσμο, όπως και στην εμπειρία μας, η αφύπνιση είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης του θηλυκού με το αρσενικό. Η ιστορία αυτή μας μιλάει επίσης για το τέλος της παιδικής ηλικίας, την αρχή της εφηβείας, και την αφύπνιση των επιθυμιών και των πόθων που συνοδεύουν την ενήλικη ζωή.

Εν συντομία, η πρώτη μας Πράξη είναι ο εορτασμός της παιδικής ηλικίας στο μεταίχμιο της εφηβείας. Το συμβολικό νόημα της κατάρας είναι το πέρασμα στην ενήλικη ζωή. Ο ερχομός του χειμώνα και ο μακρύς ύπνος αντανακλά την απώλεια της ικανότητας να εντυπωσιαζόμαστε και της περιέργειας που νιώθουμε ως παιδιά. Στη δεύτερη Πράξη, ο νεαρός αλλά τώρα ξεκάθαρα ενήλικας πρίγκιπας συμβολίζει την αρχετυπική αρσενική ενέργεια. Ωστόσο, αυτός πρέπει να διαθέτει και τρυφερότητα και ευαισθησία προκειμένου να ξυπνήσει τη φύση και να δημιουργήσει μια νέα γενιά – μια νέα Ωραία κοιμωμένη.

Ο Πόντους Λίντμπεργκ

Χορογράφος, χορευτής και σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών, μεγάλωσε στη Στοκχόλμη. Σπούδασε στη Βασιλική Σουηδική Σχολή Μπαλέτου και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στις Σύγχρονες Παραστατικές Τέχνες στη Σχολή Καλών, Εφαρμοσμένων και Παραστατικών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Γκαίτεμποργκ.

Ως δημιουργικός και οραματιστής καλλιτέχνης συνενώνει τον χορό και τον κινηματογράφο. Η χορευτική ταινία του με τίτλο Η βροχή έλαβε πολυάριθμα βραβεία, ενώ η αμερικανική εφημερίδα The New York Times έγραψε ότι «απεικονίζει στη μεγάλη οθόνη αυτό που ο χορός επί σκηνής δεν μπορεί».

Ως χορογράφος έχει δημιουργήσει έργα για σπουδαίες ομάδες όπως το NYCB –Μπαλέτο της Πόλης της Νέας Υόρκης–, τη Χορευτική Ομάδα Μάρθας Γκράχαμ, τα Μπαλέτα του Μόντε Κάρλο, το Μπαλέτο Κρατικής Όπερας Δρέσδης, το Βασιλικό Μπαλέτο Σουηδίας, το Μπαλέτο Μεγάλου Θεάτρου Γενεύης, το σύνολο Balletboyz, το Χοροθέατρο Πεκίνου και την ομάδα Morphoses, καθώς επίσης και για τη δική του ομάδα με όνομα «Χορός Πόντους Λίντμπεργκ», η οποία έχει εμφανιστεί σε φεστιβάλ όπως τα Φθινόπωρο για τον χορό (Νέα Υόρκη), Διεθνές Φεστιβάλ Μπαλέτου Χαβάνας, Φεστιβάλ Σπολέτο αλλά και στο The Joyce Theater (Νέα Υόρκη). Έχει εμφανιστεί επίσης στο πλαίσιο της σειράς «Works & Process» του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ (Νέα Υόρκη), καθώς επίσης στο Εθνικό Κέντρο Τεχνών Καναδά (Οττάβα).

Η ταινία του με τίτλο Labyrinth Within απέσπασε το βραβείο Καλύτερης Εικόνας στο Φεστιβάλ «Χορός στην κάμερα» (2012). Ο ίδιος ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Χορού και Παραστατικότητας της Νέας Υόρκης (Βραβεία Bessie) στην κατηγορία Εξαιρετικός Οπτικός Σχεδιασμός για τη χορευτική και κινηματογραφική του βραδιά WITHIN (Labyrinth Within), το οποίο δημιουργήθηκε τη χρονιά που ο ίδιος ήταν Μόνιμα φιλοξενούμενος καλλιτεχνικός διευθυντής της ομάδας Morphoses (2012).

Και πάλι η εφημερίδα The New York Times αποθέωσε το σύγχρονο αυτό μπαλέτο λέγοντας γι’ αυτό: «Χωρίς μιμική και οδηγούμενο από συναισθηματικές και ψυχολογικές υφές… [ο Λίντμπεργκ] μετουσιώνει την ακαδημαϊκή γλώσσα του μπαλέτου, αναλύοντάς τη σε μια σειρά από περίπλοκες συνεργασίες, οι οποίες καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να αποφύγουν τα στερεότυπα της σύγχρονης κίνησης στη φόρμα. Είναι αναζωογονητικό να βλέπεις ένα μπαλέτο που υιοθετεί τις αρετές της εγκράτειας». Από τον Απρίλιο του 2018, ο Πόντους Λίντμπεργκ θα αναλάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Danish Dance Theatre στην Κοπεγχάγη, μιας από τις πιο σημαντικές ομάδες χορού στην Σκανδιναβία.

Ο Πάτρικ Κίνμονθ

“Ένας σπάνιος, πραγματικά αναγεννησιακός άνθρωπος” – Anna Wintour, διευθύντρια της Vogue

O Πάτρικ Κίνμονθ είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης, σκηνογράφος-ενδυματολόγος όπερας, μπαλέτου και φωτογραφίας. Έχει υπογράψει σκηνοθεσία για πολυάριθμες παραγωγές όπερας σε θέατρα όπως η Όπερα Κολωνίας, Γερμανική Όπερα Βερολίνου, Όπερα Τουλούζης, La Monnaie Βρυξελλών κ.ά. Ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος έχει υπογράψει σπουδαίες παραγωγές που έχουν παρουσιαστεί στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου, όπως, μεταξύ άλλων, σε Βενετία, Βαρκελώνη, Λονδίνο, Εξ-αν-Προβάνς, Ρώμη, Βρυξέλλες, Λυόν Ζυρίχη, Βιέννη, Παρίσι, Μόναχο, Νανσύ, Τορίνο, Μπολόνια, Παλέρμο κτλ.

Επιπλέον, έχει συνεργαστεί με σημαντικούς χορογράφους για παραγωγές μπαλέτου σε Γκέτεμποργκ, Μόναχο, Στοκχόλμη, Λουκέρνη, Δρέσδη, ενώ μετά την Αθήνα θα σχεδιάσει σκηνικά και κοστούμια για το Μπαλέτο του Σαν Φρανσίσκο.

Ο Κίνμονθ έχει γίνει παγκοσμίως γνωστός, μεταξύ άλλων, ως arts editor στη βρετανική Vogue, αλλά και ως επιμελητής σε εκθέσεις του Μάριο Τεστίνο σε Λονδίνο, Πεκίνο και Βοστώνη. Στα πολυάριθμα βραβεία που έχει λάβει, ξεχωρίζει η βράβευσή του από την Wall Street Journal (2012 – Innovator of the Year Award for Design) για την “χωρίς όρια δημιουργικότητά του και τα πολλαπλά ταλέντα του ως σκηνογράφος, σκηνοθέτης, ζωγράφος, επιμελητής εκθέσεων”.

Συντελεστές:

Πόντους Λίντμπεργκ / Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι
Η ωραία κοιμωμένη

Μουσική διεύθυνση Ανδρέας Τσελίκας – Ηλίας Βουδούρης
Χορογραφία Πόντους Λίντμπεργκ
Σκηνικά-κοστούμια Πάτρικ Κίνμονθ
Φωτισμοί Χρήστος Τζιόγκας

Με την Ορχήστρα, τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Φωτογραφίες: © Α. Σιμόπουλος

Μεταφορά της πρεμιέρας της Ωραίας Κοιμωμένης

Η Εθνική Λυρική Σκηνή ανακοινώνει τη μεταφορά της πρεμιέρας του μπαλέτου Η ωραία κοιμωμένη, για την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2017, για τεχνικούς λόγους.

Οι θεατές που έχουν αγοράσει εισιτήρια για τις παραστάσεις της 22ης, 24ης και 25ης Νοεμβρίου 2017 θα ενημερωθούν από την ΕΛΣ και θα τους δοθεί η δυνατότητα είτε να μεταφέρουν τα εισιτήρια τους σε άλλη παράσταση της Ωραίας Κοιμωμένης, είτε να τα ακυρώσουν και να λάβουν πίσω τα χρήματά τους.