“Η Πόλη των Αθέατων Γυναικών” της ERGON – CULTURE είναι ένα διακαλλιτεχνικό project που επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτηµα πώς θα ήταν η ιστορία αν την έγραφαν οι «αθέατες», «άφωνες» γυναίκες, µέσα από µία σειρά δράσεων που διοργανώνουν οι εµπνεύστριες της ιδέας, Ράνια Μπέλλου (εικαστικός) και Νεβάρτ-Βερόν Γαλιλαία (µουσικός), σε συνεργασία µε την ποιήτρια Άνια Βουλούδη. Με βασικό άξονα µελέτης την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης και υπογραµµίζοντας την ιστορικότητα της συνείδησης και της συλλογικής µνήµης, οι τρεις γυναίκες καλλιτέχνιδες προσφέρουν νέες αναγνώσεις του ρόλου της γυναίκας από την αρχαιότητα ως σήµερα: εικαστική εγκατάσταση, διαδραστική performance ποίησης, σύνθεση µουσικού έργου και µουσική performance. Χρησιµοποιώντας τις αισθήσεις της ηχόρασης, της απτικής όρασης, του ήχου και του χρώµατος, το project δηµιουργεί πρόσθετες γέφυρες αισθητηριακής επικοινωνίας µε το παρελθόν.
Συντελεστές
Ράνια Μπέλλου: Εικαστικός. Ιδέα, Συντονισµός, Παραγωγή της εικαστικής εγκατάστασης µε τον οµώνυµο τίτλο «Η Πόλη των Αθέατων Γυναικών».
Δρ. Νεβάρτ-Βερόν Γαλιλαία: Μουσικός. Ιδέα, Συντονισµός | Μουσική Επιµέλεια.
Μουσική Performance από Γυναικείο Τρίο: Νεβάρτ – Βερόν Γαλιλαία (φλάουτο), Θέη Νικολάου (άρπα), Νταβίνα Φλωρεντίν (βιµπράφωνο).
Άνια Βουλούδη: Ποιήτρια. ‘Προς Γυναίκα, Θεσσαλονίκη’ – Διαδραστική Εγκατάσταση.
Αναλυτικά
Ράνια Μπέλλου
Mixed-media εικαστική εγκατάσταση
Η Ράνια Μπέλλου µελετάει το αρχέτυπο του θηλυκού στοιχείου µέσα από τα σύγχρονα ανασκαφικά και αρχειακά τεκµήρια της πόλης, και δηµιουργεί µια mixed-media εικαστική εγκατάσταση, µε ψηφιακές εκτυπώσεις επάνω σε πολυστρωµατικές κατασκευές από µέταλλο και ηµιδιαφανή υφάσµατα. Η δοµή των γλυπτών έχει αναφορές στα προ-ρωµαϊκά λάβαρα και τον κλειστό πυρήνα του φρουρίου.
Η καλλιτεχνική έρευνα της Ράνια Μπέλλου, καθ’ όλη τη σταδιοδροµία της, βασίζεται στο παράδειγµα του Μαρσέλ Προυστ, της υποκειµενικής µνήµης ως αναβίωσης του παρελθόντος, µε στόχο τα έργα να «οδηγήσουν» στην αναστοχαστική επιστροφή σε «προσωπικές» αναµνήσεις. Μέσω της συνειδητοποίησης της ευθραυστότητας της µνήµης και τη διαπερατότητά της µε την φαντασία και την ευρηµατικότητα, επιδιώκεται η προσφορά ενός συνθετικού κόσµου που δηµιουργείται από τα διάτρητα, κατακερµατισµένα αλλά και αλληλοσυνδεόµενα, στρωµατοποιηµένα επίπεδα λεπτών σχεδίων. Τα ίχνη του γραφίτη σε ιαπωνικά αραχνοΰφαντα χαρτιά καθιστούν το πέρασµα του χρόνου ορατό, δηµιουργώντας ένα µονοπάτι µνήµης, αποκαλύπτοντας τα διάφορα χρονικά́-πολιτισµικά επίπεδα σαν γραµµές ενός παλίµψηστου.
Στην εν λόγω καλλιτεχνική πρωτοβουλία ‘Η Πόλη των Αθέατων Γυναικών’ η Μπέλλου δανείζεται στοιχεία από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήµες, µε στόχο την παραγωγή ενός καλλιτεχνικού έργου, που διανοίγει έναν χώρο δηµοσίου διαλόγου µε πολιτικές, όσο και επιστηµολογικές προεκτάσεις. Στο επίκεντρο αυτής της διαλογικής βρίσκεται ο ρόλος της Γυναίκας από την Αρχαία Ελλάδα έως το σήµερα, µε έµφαση την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Χρησιµοποιώντας τα µνηµειακά λείψανα από το κτιριακό συγκρότηµα του Επταπυργίου, η Ράνια Μπέλλου επιχειρεί -µε το παιχνίδι µεταξύ ορατότητας και αορατότητας- να ξαναζωντανέψει την οπτική αναπαράσταση των φωνών των αθέατων γυναικών, τις πολλαπλές τους αφηγήσεις. Βασικός στόχος της εικαστικού είναι να δηµιουργήσει έναν διάλογο µεταξύ της εικόνας και του ήχου, της όρασης µε την ακοή και την ανάγνωση, του θεατή και της ιστορίας του µνηµείου, µετατρέποντας έτσι τον τελευταίο σε µάρτυρα µιας αναµέτρησης του παρόντος και του παρελθόντος.
Το αρχέτυπο του θηλυκού στοιχείου, η Μπέλλου το µεταφράζει στο έργο ‘Η Πόλη των Αθέατων Γυναικών’, ως µια mixed media εικαστική εγκατάσταση. Ψηφιακές εκτυπώσεις γυναικείων φιγούρων επάνω σε διάτρητα, κατακερµατισµένα αλλά και αλληλοσυνδεόµενα, στρωµατοποιηµένα επίπεδα ηµιδιαπερατών υφασµάτων, τοποθετηµένα ως γλυπτικά λάβαρα, εµπλουτίζουν τις επιφάνειες της εικαστικής εγκατάστασης και του Παλαιοχριστιανικού µνηµείου, σχολιάζοντας ένα «κρυφό» παρελθόν, το οποίο άφησε πίσω του λιγοστά ίχνη γυναικείας παρουσίας, φωνές που σηµατοδοτούν ιστορίες, εµπειρίες και ζωές που κάποτε εµπλέκονταν µε τη ζωή του µνηµείου.
Πολύπλευρη και ευέλικτη, µια σπονδυλωτή δοµή που συνδέεται µε τη γρήγορη συναρµολόγησή του, κατασκευασµένη από προσιτά οικοδοµικά υλικά, παίρνει τη µορφή λάβαρου, κοµµάτια από ύφασµα ως µνηµειακά λείψανα. Μια εγκατάσταση τόσο αιθέρια όσο και συµπαγής, ένα ζωντανό ευµετάβλητο έργο που δηµιουργείται και συγκροτεί µια παλίµψηστη αφήγηση, που ενσωµατώνει την Ιστορία, µέσα από πολλές µικρο-ιστορίες, µε σαφείς αναφορές στη θεωρία του Carl Jung περί «αρσενικού» και «θηλυκού» αρχέτυπου, την «περιοχή της ψυχής που είναι άπειρα αρχαιότερη από την προσωπική ζωή του ατόµου».
Δρ. Νεβάρτ – Βερόν Γαλιλαία
Μουσική Επιµέλεια
Στο διακαλλιτεχνικό έργο ‘Η Πόλη των Αθέατων Γυναικών’, θα ερµηνευθούν έργα των Alan Hovhaness, Arvo Pärt και ο Επιτάφιος του Σείκιλου σε διασκευή του Ιωάννη Παπασπύρου.
Συνδετικός κρίκος µεταξύ της µουσικής και της εικαστικής προσέγγισης θα είναι η αναβίωση της γυναικείας παρουσίας στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Οι γυναίκες του παρελθόντος και οι γυναίκες του σήµερα. Το παρελθόν έρχεται να αναζητήσει το παρόν αλλά και οι γυναίκες του σήµερα αναζητούν τις γυναίκες του παρελθόντος. Ένα ταξίδι στον χρόνο για µία ανασκόπηση της θέση της γυναίκας στην κοινωνία, στην καθηµερινότητα αλλά και στη συνείδηση των ανθρώπων
Έχοντας ως βασική ιδέα τον Επιτάφιο του Σείκιλου και εµπνευσµένη από την απλότητα αλλά ταυτόχρονα και το βάθος της µουσικής αυτής σύνθεσης, η Νεβάρτ-Βερόν Γαλιλαία επέλεξε το µουσικό ρεπερτόριο του project συνδυάζοντας τον Επιτάφιο του Σείκιλου, σε διασκευή του Ιωάννη Παπασπύρου, µε το “The Garden of Adonis” του Alan Hovhaness, τη Σονάτα του Alan Hovhaness και το “Spiegel im Spiegel” του Arvo Pärt δίνοντας έµφαση στη διαχρονικότητα της ηχόρασης, της µουσικής και του ήχου.
Ο Επιτάφιος του Σείκιλου ο οποίος θα ερµηνευθεί και θα αποδοθεί διανθίζοντας την µελωδία του, θα προσπαθήσει να ενώσει την ιστορία αλλά και την ανθρώπινη εξέλιξη µέσω της µουσικής από τον 1ο αιώνα µ.Χ. έως και τον 21ο αιώνα, καθώς η µουσική έχει αποδειχθεί απαραίτητη στην διερµηνεία της ανθρώπινης ύπαρξης στο σύνολο των εκφάνσεών της.
O Επιτάφιος του Σείκιλου είναι η αρχαιότερη ολοκληρωµένη µουσική σύνθεση µε µουσική σηµειογραφία που έχει ανακαλυφθεί ως σήµερα παγκοσµίως και χρονολογείται περίπου στον 1ο αιώνα µ.Χ. Η µελωδία αποτελείται από 37 νότες και µε έκταση µιας ογδόης, είναι το πιο πλήρες και πιο ευανάγνωστο δείγµα της αρχαίας γραφής µε ξεκάθαρη ρυθµική δοµή. Πρόκειται για επιτάφια επιγραφή πάνω σε µια επιτύµβια κυλινδρική µαρµάρινη στήλη που έχει ύψος περίπου 40 εκατοστά και περιέχει ένα επίγραµµα δώδεκα λέξεων και ένα µέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων µαζί µε τη µουσική του (Norton Anthology of Western Music: Ancient to Baroque. Norton & Company, 2006. Epitaph of Seikilos. C.V. Palisca, Burkholder, 2006).
Το έργο είναι αφιερωµένο από τον συνθέτη στην Ευτέρπη, µία γυναίκα της εποχής του που είτε ως Μούσα της Μουσικής είτε ως κάποιο δικό του οικείο πρόσωπο, καθιστά έντονη την γυναικεία παρουσία και δίνει έµφαση στη δύναµή της.
Ένα γυναικείο τρίο αποτελούµενο από τη Νεβάρτ-Βερόν Γαλιλαία στο φλάουτο, τη Θέη Νικολάου στην άρπα και την Νταβίνα Φλωρεντίν στο βιµπράφωνο θα προσπαθήσει να δώσει φωνή στις αθέατες γυναίκες της «Πόλεως». Η επιλογή των τριών αυτών µουσικών οργάνων στοχεύει στην οµαλή µετάβαση από το παρελθόν στο παρόν: µε την άρπα ως µέσο για την ανάκτηση του ήχου του παρελθόντος, το φλάουτο να παραπέµπει ταυτόχρονα σε αρχαίο αλλά και σε διαχρονικό ηχόχρωµα, και το βιµπράφωνο να αντιπροσωπεύει το σύγχρονο άκουσµα.
Το άκουσµα της µουσικής του χθες µέσα από την καλλιτεχνική ερµηνεία µουσικών του σήµερα, έρχεται να δώσει µία διαφορετική διάσταση στη σηµερινή πραγµατικότητα του ίδιου τόπου, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να ταξιδέψει νοερά σε µια άλλη εποχή.
Άνια Βουλούδη
Ποίηση: ‘Προς Γυναίκα, Θεσσαλονίκη’
Οι επιστολές της Άνιας Βουλούδη προς γυναίκες οι οποίες ζουν – όπως κι η ίδια – στη Θεσσαλονίκη αφηγούνται τη σύγχρονη ιστορία της πόλης, την ιστορία των αθέατων γυναικών που γράφεται σήµερα κι είναι άξια λόγου, µνήµης και καταγραφής. Οι γυναίκες αυτές µπορούν, έχουν το δικαίωµα αλλά και οφείλουν να εκπροσωπούν κάθε γυναίκα που υπήρξε και θα υπάρξει εδώ, πριν και µετά από εκείνες στις οποίες η ποιήτρια θα απευθυνθεί ώστε να συλλέξει την αληθινή ταυτότητά τους και να τις φέρει στο φως. Η πρώτη ποιητική συλλογή της Άνιας Βουλούδη «Η πλατεία ως µια βέβαιη κατάληξη» -µε το οµότιτλο ποίηµα να καταλήγει και να επιµένει δις στον στίχο «Η πλατεία αυτή είναι το σπίτι µου»– αναφέρεται πρόδηλα στην πόλη αυτή καθώς και στα µνηµεία της που, πέραν της πολιτισµικής αξίας τους, συγκροτούν επιπρόσθετα την έννοια του «σπιτιού» των αθέατων γυναικών στις οποίες η ποιήτρια γράφει και που ως έµβρυα (στα αραβικά η λέξη έµβρυο προέρχεται από τη λέξη jinn που σηµαίνει «το αθέατο»)* εκκολάπτονται, διαµορφώνονται και διαµορφώνουν την ιστορία ερχόµενα ξαφνικά στη ζωή.
Το Επταπύργιο και τα τείχη που το περιβάλλουν οριοθετούν τη Θεσσαλονίκη και έχουν, ως χώρος, την αίσθηση µίας περίκλειστης προστατευµένης οικίας ενώ φέρουν ταυτόχρονα την αίσθηση του εγκλεισµού στην ιστορία τους ως φυλακές. Οι γυναίκες της πόλης, τη φωνή των οποίων θα ακούσουµε έµµεσα µέσω της φωνής της ποιήτριας, γνωρίζουν και αισθάνονται το απέραντο αυτό περίβληµα του τοπίου και άλλοτε το ανάγουν σε µια αίσθηση περιορισµού µέσα στον οποίο ενυπάρχει το αθέατο, το δυσδιάκριτο, το ασαφές και συνεπώς το επισφαλές ενώ άλλοτε καταφέρνουν να το µετατρέψουν σε µια αίσθηση κλειστού και δυνατού πυρήνα που καθιστά τις ίδιες δυνατές να ανταπεξέλθουν, να επικοινωνήσουν και, τέλος, να θεαθούν.
Οι επιστολές θα υπάρχουν σε φυσική µορφή στον χώρο ως αληθινά χειρόγραφα που εσωκλείονται µέσα σε πραγµατικούς ταχυδροµικούς φακέλους par avion οι οποίοι θα είναι σφραγισµένοι και θα βρίσκουν αναρίθµητους παραλήπτες και παραλήπτριες επισκεπτόµενοι/ες τον χώρο. Οι φάκελοι θα είναι συγκεντρωµένοι σε µια µεγάλη εγκατάσταση η οποία θα έχει τη µορφή ταχυδροµικού διαλογητηρίου ταξινόµησης επιστολών. Σε µικρές, οµοιόµορφες θήκες που θα εκτείνονται κατά µήκος και καθ’ ύψος όλης της κατασκευής θα βρίσκονται διάσπαρτα τα γράµµατα τα οποία θα µπορούν οι επισκέπτες να αποσπούν και να πάρουν µαζί τους ώστε να τα διαβάσουν στον χώρο -µα και έπειτα- σε δικό τους ρυθµό. Από τις θυρίδες αυτές θα ακούγεται η φωνή της ποιήτριας να απαγγέλει το περιεχόµενο όλων των γραµµάτων που βρίσκονται µέσα σε αυτές. Σκοπός του project είναι η ταύτιση των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου µε κάθε γυναίκα στην οποία η ποιήτρια απευθύνεται καθώς θα νιώθουν πως λαµβάνουν οι ίδιοι ένα προσωπικό γράµµα σε πρώτο πρόσωπο αλλά κυρίως η δηµιουργία µιας νέας, σύγχρονης µνήµης που δεν µπορεί πια να χαθεί γιατί συνέβη, συλλέχθηκε, αφηγήθηκε και είναι πλέον ορατή.
*Μάγκι Νέλσον, «Οι Αργοναύτες», Αντίποδες, 2020
**
Λόγω των µέτρων υγειονοµικού χαρακτήρα, επιτρέπεται συγκεκριµένος αριθµός ατόµων µέσα στο χώρο.
Σηµειώνουµε ότι οι θεατές θα πρέπει να τηρούν τις οδηγίες και συστάσεις της Επιτροπής Εµπειρογνωµόνων COVID-19 του Υπουργείου Υγείας για την ασφαλή προσέλευση στους αρχαιολογικούς χώρους και τα µουσεία, σύµφωνα µε τις ισχύουσες Κ.Υ.Α.
Για λόγους ασφαλείας και για την αποφυγή καθυστερήσεων και συνωστισµού, συνιστάται η έγκαιρη προσέλευση, 1 – 1,5 ώρα πριν από την έναρξη της εκδήλωσης. Μετά την έναρξη, η είσοδος δεν θα επιτρέπεται.
Η χρήση µη ιατρικής µάσκας είναι απαραίτητη καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης.