«Η πολιορκία της Τροίας» του Θοδωρή Καλλιφατίδη επαναφέρει το δράμα του πολέμου

Πώς να σμίξεις το παρελθόν με το παρόν μέσα σε τόσο λίγες σελίδες, πώς να μεταπηδήσεις από έναν αρχαίο σε έναν σύγχρονο πόλεμο και πώς μπορεί κάποιος να τους παντρέψει τόσο αρμονικά σε σημείο που ο αναγνώστης να λυπάται που το βιβλίο τελειώνει και δυστυχώς μένει με την ανάγκη για περισσότερη αφήγηση; Ο συγγραφέας Θοδωρής Καλλιφατίδης το καταφέρνει και μάλιστα διατρέχει την ιστορία μέσα από έναν πολύ ιδιαίτερο και ομαλό τρόπο, με μια ματιά που καθιστά την ιστορία στον αναγνώστη πολύ οικεία. Σέβεται την ιστορία και την παρουσιάζει μέσα από έναν εξαιρετικό λόγο, έναν λόγο που αιχμαλωτίζει την προσοχή του αναγνώστη και τον ταξιδεύει από το τότε στο τώρα και από το τώρα στο τότε.

Μια ιστορία που στα χέρια του συγγραφέα ξαναζωντανεύει και μας επανασυστήνεται

Η βάση της ιστορίας του είναι το παρελθόν, είναι οι πασίγνωστοι ήρωες, Έλληνες και Τρώες που αναμετρήθηκαν στον πόλεμο της Τροίας και έχυσαν αίμα για έναν πόλεμο άδικο και αχρείαστο, για δύο κόσμους διαφορετικούς που όμως βρέθηκαν αντιμέτωποι εξαιτίας μιας γυναίκας. Εκεί παρεισφρέει και η αναφορά του όμως σε ένα άλλο πολύ σημαντικό και σύγχρονο επεισόδιο της ελληνικής ιστορίας, εκείνο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου όπου αυτήν τη φορά οι Έλληνες παλεύουν ενάντια στους κατακτητές που έρχονται να τους καταλάβουν. Η αναφορά του στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο γίνεται μέσα από την αφήγηση μιας δασκάλας ενός σχολείου, η οποία και είναι η πρωταγωνίστρια και η έτερη αφηγήτρια, η αποκαλούμενη και μάγισσα Μαρίνα όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν οι μαθητές. Κύριος αφηγητής είναι ένας μαθητής που μάλιστα είναι ερωτευμένος σφόδρα με κάποια που δεν τον αγαπάει, ενώ αγαπιέται από την Δήμητρα που εκείνος δεν αγαπάει.

Καταλαβαίνουμε πως και το στοιχείο των ανθρώπινων και ερωτικών σχέσεων βρίσκεται παρόν, είναι στο στόχαστρο του συγγραφέα όλο το φάσμα της ανθρώπινης ύπαρξης και ο Καλλιφατίδης δεν αναπαράγει απλά μια ήδη χιλιοειπωμένη ιστορία και πώς αλλιώς θα μπορούσε να συμβεί κάτι διαφορετικό από έναν συγγραφέα που εντρυφεί εις βάθος στα ανθρώπινα συναισθήματα. Το βιβλίο είναι εμποτισμένο και με ισχυρό συναισθηματικό φορτίο, τόσο ως προς τον πόλεμο της Τροίας όσο και για το σήμερα όμως καθώς ξεδιπλώνονται τα γεγονότα που αποδεικνύουν την τραγωδία του πολέμου και των συνέπειών του, αυτών που διαλύουν τις κοινωνίες, καταστρέφουν τις ανθρώπινες σχέσεις και τελικά αυτό που μένει δεν είναι άλλο παρά στάχτη και αποκαΐδια. Ο Καλλιφατίδης με μεστό λόγο και στοχαστικό μας νουθετεί κατά κάποιον τρόπο και θέτει τα όριά του με τις αναφορές του.

Έχει και τον ρόλο του σκηνοθέτη στο χτίσιμο της ιστορίας του, τον υποστηρίζει άρτια αυτόν τον ρόλο καθώς το αφηγηματικό του πλάνο το υπηρετεί πιστά, ενώ το πισωγύρισμα στην αφήγηση, το οποίο εξάλλου είναι και ένα κινηματογραφικό χαρακτηριστικό, εκτός από λογοτεχνικό, έρχεται να συνδράμει και αυτό στην “ταινία” που προβάλλεται στα μάτια μας. Οπότε, και στον ρόλο κινηματογραφιστή, ξετυλίγει το κουβάρι της ιστορίας του και εμείς γινόμαστε κοινωνοί μιας ιστορίας που ξαναλέγεται μέσα από το πάντρεμα αυτό και μέσα από τους παράλληλους βίους, κατά κάποιο τρόπο, των αγώνων δύο διαφορετικών κόσμων μεταξύ τους. Αυτό όμως το δράμα και η θλίψη, αυτή η ανησυχία και η αγωνία της νίκης, της μάχης με νύχια και με δόντια για την επικράτηση, είναι κάτι που συνδέει τους δύο χρόνους.

Με την φιλοσοφική ματιά να ρέει στις φλέβες της αφήγησής του, ο Καλλιφατίδης προσεγγίζει τις δύο ιστορικές περιόδους και από το μετερίζι της γυναίκας ως πρόσωπο κλειδί. Τοποθετεί στην πρώτη γραμμή τις γυναίκες, όπως την δασκάλα από την μία και την Ανδρομάχη ή την Ελένη από την άλλη. Οι άνδρες κυριαρχούν στον πόλεμο, ωστόσο στα μετόπισθεν οι γυναίκες είναι εκείνες που κρατούν τα σπίτια όρθια, τις οικογένειες δεμένες, εκείνες κωπηλατούν μετά κόπων και βασάνων να μετριάσουν μέσα τους από τη μία την απουσία του αρσενικού πλάι τους, να τον στηρίξουν στις δύσκολες στιγμές, ενώ από την άλλη να φανούν και εκείνες γενναίες παρόλο που ίσως κάποιες στιγμές μπορεί και να ήθελαν να καταρρεύσουν. Ο κόσμος τους λοιπόν είναι ένας δρόμος ανηφορικός και η αναμονή γίνεται φλόγα που οφείλει να μείνει μετριασμένη για να μην κάψει τον εσωτερικό τους κόσμο.

“Η γυναίκα – το σώμα της για την ακρίβεια – γίνεται πεδίο μάχης όπου οι άντρες ατιμάζουν και ατιμάζονται” θα γράψει με γλαφυρό τρόπο ο συγγραφέας. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως πάντα στις μάχες αυτές οι γυναίκες καθίστανται τα εύκολα τρόπαια νίκης, εκείνες που εισπράττουν την “υπεροχή” των ανδρών που νικητές ή χαμένοι εκτονώνουν κάθε τους άγριο ένστικτο και εκείνες έρμαια των αδηφάγων ορέξεών τους μετατρέπονται σε θύματα και σε αντικείμενα, σε τρόπαια νίκης. Αυτή η μακραίωνη ιστορία της γυναίκας ως λάφυρο γίνεται εδώ και μια σημαία, ένα σημείο αναφοράς για τα όσα ζούμε και σήμερα ακόμα.

Βασική παράμετρος, κοινή συνισταμένη αλλά και κύριο θέμα της ιστορίας του είναι επίσης η θυσία τόσων και τόσων ανθρώπων στον βωμό μιας ανούσιας διένεξης που συνεχώς επανέρχεται. Οι εποχές μπορεί να αλλάζουν ωστόσο οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να πράττουν τα ίδια σφάλματα. Το μυθιστόρημα αυτό συμπυκνώνει τόσους αιώνες αλληλοσπαραγμών για επουσιώδεις λόγους ενώ παράλληλα ο Καλλιφατίδης με τη δεξιοτεχνία του στην αφήγηση μας αφήνει ένα ακόμα αριστούργημα που τον κατατάσσει στους πολύ πετυχημένους μα και αγαπημένους μας συγγραφείς.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

“Ο Αχιλλέας ήταν απαρηγόρητος. Γιατί είχε αφήσει τον φίλο του να πάει μόνος του στον σκληρό πόλεμο;”

“Σκεφτόμουν την ιστορία της Κυρίας. Πόσοι νέοι πέθαιναν χωρίς νόημα. Τρεις χιλιάδες χρόνια είχαν περάσει από τότε, αλλά ο θάνατος παρέμενε ίδιος”.

Διαβάστε επίσης:

Η πολιορκία της Τροίας: Μια αναδιήγηση της Ιλιάδας στο νέο βιβλίο του Θοδωρή Καλλιφατίδη