Η Ρέα, του Σπυρίδωνα – Φιλίσκου Σαμάρα επιστρέφει στο Θέατρο Ολύμπια

Μέσα από μια υψηλού συμβολισμού κίνηση, η Εθνική Λυρική Σκηνή τιμά την ιστορία της και παρουσιάζει τη σπουδαία όπερα Ρέα, του Κερκυραίου συνθέτη Σπυρίδωνα-Φιλίσκου Σαμάρα, η οποία εγκαινίασε το θέατρο την 1η Απριλίου του 1944.

Η Ρέα θα παρουσιαστεί σε ημισκηνοθετημένη μορφή, σε μουσική διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, σκηνοθετική επιμέλεια του Νίκου Διαμαντή, με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ, καθώς και διακεκριμένους Έλληνες μονωδούς.

Η Ρέα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Βέρντι της Φλωρεντίας στις 11 Απριλίου 1908 με την Όλγκα ντελ Σινιόρε στον κεντρικό ρόλο, τον τενόρο Εντοάρντο Γκαρμπίν ως Λυσία και τον βαρύτονο Ορέστε Μπενεντέττι ως Γουάρχη. Την ορχήστρα διηύθυνε ο Τζάκομο Αρμάνι. Κριτικές δεν έχουν διασωθεί, ωστόσο τα συγχαρητήρια τηλεγραφήματα των Πιέτρο Μασκάνι και Τζάκομο Πουτσίνι, υπαινίσσονται επιτυχία. Την επόμενη χρονιά η όπερα δόθηκε στο Θέατρο Κοστάντσι της Ρώμης.

Η όπερα εξιστορεί τον παράνομο έρωτα της Ρέας, συζύγου του Γενουάτη κυβερνήτη Σπίνολα, για τον Έλληνα αθλητική Λυσία, στη Χίο το 1400 μ.Χ.

Στην Ελλάδα αναφέρεται το 1911 παράσταση της όπερας στο θέατρο Κεδιβιάλ των Αθηνών.

Η Λυρική Σκηνή ιδρύθηκε ως τμήμα του Εθνικού Θεάτρου το 1939. Το 1944 αυτονομήθηκε και με την ονομασία Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) ξεκίνησε αυτόνομη πορεία στο πρώτο θέατρο Ολύμπια. Ο Μανώλης Καλομοίρης, πρώτος της Γενικός Διευθυντής, επέλεξε να εγκαινιάσει τις δραστηριότητες του οργανισμού την 1η Απριλίου 1944 με τη Ρέα. Την ορχήστρα διηύθυνε ο Αντίοχος Ευαγγελάτος και πρωταγωνιστούσαν η Μιρέιγ Φλερύ, ο Νίκος Γλυνός και ο Τίτος Ξηρέλλης.

Στην παρουσίαση της Ρέας στις 19 Μαΐου 2017, τη μουσική διεύθυνση θα αναλάβει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός, Βύρων Φιδετζής. Ο Βύρων Φιδετζής έχει εργαστεί συστηματικά για την αναβίωση της δημιουργίας του Σαμάρα και την επανατοποθέτησή του στην ελληνική μουσική ιστορία. Μέσα σε μια 35ετία, ο Φιδετζής έκανε εκτεταμένη έρευνα για την εξεύρεση και αποκατάσταση μουσικού υλικού των έργων του Σαμάρα, με στόχο τη δημόσια εκτέλεση ή την ηχογράφησή τους.

O διακεκριμένος σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, Νίκος Διαμαντής, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθετική επιμέλεια, σημειώνει:

“Η  αυλαία του Θεάτρου Ολύμπια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα κλείσει για τελευταία φορά μετά από 73 γόνιμα χρόνια δημιουργίας και προσφοράς, αφήνοντας τόπο στη συγκίνηση  αλλά και τη γοητεία μιας εποχής που μας έφερε κοντά με μεγάλα ονόματα και διαφορετικές τάσεις της λυρικής τέχνης. Γιατί επάνω στη σκηνή της γράφτηκαν σελίδες πολιτισμού και γνώσης. Είναι μεγάλη χαρά και ευθύνη για μένα να συμμετέχω με σ’ αυτή τη γιορτή  που μπορεί να σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής αλλά ανοίγει το δρόμο σε νέες περιπέτειες της τέχνης. Είμαι εδώ με ένα έργο συμβολικό.

Την σπουδαία όπερα του Σπυρίδωνος Σαμάρα, Ρέα, η οποία εγκαινίασε το Θέατρο Ολύμπια ως έδρα της ΕΛΣ, την 1η Απριλίου του 1944, σε μουσική διεύθυνση Αντίοχου Ευαγγελάτου με την Μιρέϊγ Φλερύ στον κεντρικό ρόλο, το Νίκο Γλυνό ως Λυσία και τον Τίτο Ξηρέλλη ως Γουάρχη. Ο Σπυρίδων Σαμάρας , υπήρξε ένας από τους διαπρεπέστερους Έλληνες συνθέτες και ο κορυφαίος συνθέτης της Επτανησιακής Σχολής. Η Ρεα είναι μια τρίπρακτη δραματική όπερα όπου ο συνθέτης διαπλάθει μια ιδιαίτερη μουσική γλώσσα με στοιχεία του ιταλικού βερισμού, του γαλλικού λυρικού δράματος και του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού. Η υπόθεση της Ρέας διαδραματίζεται στη Χίο την εποχή που οι Γενοβέζοι είναι οι κυρίαρχοι του νησιού κι έχει θέμα τον έρωτα.

Με τη Ρέα, λοιπόν, στο μεταίχμιο ενός κύκλου που κλείνει, ανοίγοντας νέες προοπτικές  αναζητάμε διαρκώς δρόμους για νέες υπερβάσεις, βαθειά ελληνικές κι αενάως εξελισσόμενες”. 

Η Ρέα με μια ματιά

Ο συνθέτης

Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της Επτανησιακής σχολής, ο Σπυρίδων-Φιλίσκος Σαμάρας γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 17 ή 29 Νοεμβρίου 1861. Μετά από μουσικές σπουδές στην Αθήνα, βρέθηκε στο Παρίσι, όπου μαθήτευσε πλάι στο Λεό Ντελίμπ, συνθέτη της όπερας Λακμέ. Σταδιοδρόμησε κυρίως στην Ιταλία, όπου παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία όπερές του. Το 1896 συνέθεσε τον Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων «Αρχαίο πνευμ’ αθάνατον» που αργότερα ενσωματώθηκε στην όπερά του Ρέα (Φλωρεντία, 1908). Το 1911 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα, όπου συνέθεσε τρεις οπερέτες Πόλεμος εν πολέμω (1914). Η πριγκίπισσα της Σασσώνος (1915). Η Kρητικοπούλα (1916). Πέθανε στις 25 Μαρτίου 1917.

Το έργο

Μουσικό δράμα σε τρία μέρη, η Ρέα βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του Πωλ Μιλλιέ. Με τον Σαμάρα είχε συνεργαστεί πριν τη Ρέα στις όπερες Η ξανθούλα (1903) και Δεσποινίς ντε Μπελ-Ιλ (1905). Η υπόθεση αφορά τον έρωτα της Ρέας, συζύγου του Γενουάτη κυβερνήτη της Χίου Σπινόλα για τον Έλληνα αθλητή Λυσία. Με την Ρέα είναι ερωτευμένος ο Ενετός ταξιάρχης Γουάρχης, ο οποίος γνωρίζει το ένοχο μυστικό της και την εκβιάζει. Όταν ο Γουάρχης σκοτώνει τον Λυσία, η Ρέα αυτοκτονεί.

Συντελεστές:

Σε ημισκηνοθετημένη μορφή

Μουσική διεύθυνση: Βύρων Φιδετζής
Σκηνοθετική επιμέλεια: Νίκος Διαμαντής
Επιμέλεια Κοστουμιών: Γιώργος Πάτσας
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Διανομή:

Σπινόλα: Δημήτρης Κασιούμης
Ρέα: Τζούλια Σουγλάκου
Δάφνη: Μαρία Μητσοπούλου
Λυσίας: Γιάννης Χριστόπουλος
Γουάρχης: Κύρος Πατσαλίδης
Ένας ναύτης: Νίκος Στεφάνου

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

Φωτογραφία: Από τη Ρέα του Σαμάρα στο Θέατρο Ολύμπια, 1943-44