Η «σατυρική φαντασμαγορία» σε πρόλογο και δύο μέρη Σατανερί, σε μουσική διεύθυνση και αποκατάσταση μουσικού υλικού Χαράλαμπου Γωγιού και σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη και Δημήτρη Δημόπουλου, έρχεται να σκανδαλίσει το κοινό στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για τρεις μόνο παραστάσεις. Η παράσταση αποκαθιστά για πρώτη φορά την αυθεντική ενορχήστρωση του 1930.
Στοιχεία για την παράσταση
Μάρτιος του 1930: Η μεγάλη οικονομική κρίση έχει ξεκινήσει, τα σύννεφα στην Ευρώπη αρχίζουν να πυκνώνουν. Τρία χρόνια πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (και έξι πριν από εκείνη του Ιωάννη Μεταξά), δύο νέα μουσικοθεατρικά έργα σατιρίζουν το τεταμένο κλίμα της εποχής μέσα από τη σαρκαστική διαστρέβλωση της διδακτικής ηθοπλασίας. Το γνωστότερο από τα δύο, η Άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ των Μπέρτολτ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ, θρασεία σάτιρα του καπιταλισμού και της εμπορευματοποιημένης αστικής όπερας, κάνει πρεμιέρα στη Λειψία στις 9 Μαρτίου, φέροντας ως τις μέρες μας τη ρετσινιά του «κλασικού». Ωστόσο λίγοι πια θυμούνται πως, τρεις ημέρες νωρίτερα, στις 6 Μαρτίου, στο Θέατρο Μοντιάλ της Αθήνας, γωνία Πανεπιστημίου και Εμμανουήλ Μπενάκη, έκανε πρεμιέρα ένα δικό μας έργο όχι λιγότερο δηκτικό, μελωδικό και ανελέητο: η «σατυρική φαντασμαγορία» Σατανερί του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, του μέγιστου των συνθετών της αθηναϊκής οπερέτας.
Κάτι σαν διεστραμμένη διασκευή του Φάουστ από την ανάποδη, η Σατανερί είναι ένα ηθοπλαστικό έργο που εξαίρει ανερυθρίαστα… την υπεροχή της κόλασης έναντι του παραδείσου και προκρίνει, εξίσου τολμηρά και ειρωνικά με το Μαχαγκόννυ, τα οφέλη της σύγχρονης ανηθικότητας έναντι της παραδοσιακής ηθικής! Σε μεγάλα κέφια και βασισμένος σε δική του πρωτότυπη ιδέα, ο Σακελλαρίδης αναμειγνύει ρομαντικές άριες με δημοτικά, ρεμπέτικα, μπλουζ και φοξ τροτ και σατιρίζει την επίκαιρη, όσο και διαχρονική, ελληνική ατιμωρησία μέσα από την ιστορία του Ανδρέα, ενός κακομοίρη «πωλούντος επί πιστώσει», που, στο αιώνιο σταυροδρόμι της αρετής και της κακίας, επιλέγει τον δεύτερο δρόμο, κατόπιν προσωπικής ξενάγησης στον άλλο κόσμο από… τον ίδιο τον Σατανά!
Η Σατανερί στην Ελλάδα
Τι συνέβη λοιπόν και, έκτοτε, η Σατανερί ξεχάστηκε, παρά την «κοσμοσυρροή», τον «θρίαμβο» και τα «ακράτητα γέλια» που μαρτυρεί ο τύπος της εποχής; Τίποτε λιγότερο από τον κατακρημνισμό της υπόληψης του μεσοπολεμικού ελαφρού μουσικού θεάτρου, ανάλογο της μοίρας του Μοντιάλ, που, έχοντας πρώτα μετατραπεί σε φθηνό κινηματογράφο, γκρεμίστηκε τελικά τη δεκαετία του ’60…
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ελάχιστα αποσπάσματα από τη Σατανερί έτυχαν εκτελέσεων μετά τον πόλεμο, ιδίως από τη Συμφωνική Ορχήστρα του ΕΙΡ σε μεταγραφή του Τότη Καραλίβανου. Η πρώτη πλήρης μεταπολεμική αναβίωση του έργου έγινε από το Εργαστήριο Μουσικού Θεάτρου του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας στο Ρωμαϊκό Ωδείο Πάτρας στις 10 Ιουνίου 2014, σε μεταγραφή και μουσική διεύθυνση Χαράλαμπου Γωγιού και σκηνοθεσία των Αλέξανδρου Ευκλείδη και Δημήτρη Δημόπουλου.
Η παράσταση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ αποκαθιστά για πρώτη φορά την αυθεντική ενορχήστρωση του 1930. Για τη σκηνοθεσία της παράστασης, ο Αλέξανδρος Ευκλείδης και ο Δημήτρης Δημόπουλος σημειώνουν: «Το καυστικό χιούμορ του Σακελλαρίδη δεν χαρίζεται ούτε σε θεούς ούτε σε δαίμονες! Ένα έργο που διαδραματίζεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, στον Παράδεισο και την Κόλαση είναι ένα παραστασιακό στοίχημα, που χρήζει κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ κωμωδίας και μεταφυσικής, ιερού και βέβηλου, ευτελούς και υψηλού. Η Σατανερί είναι ένα έργο της εποχής του, που αναζητά μια δεύτερη ευκαιρία στη δική μας».
Σύνοψη
Ο Ανδρέας, απογοητευμένος από την κατάντια που τον έχει ρίξει η τιμιότητά του, ζητά από τον Σατανά να έρθει και να τον πάρει… όπως και γίνεται! Για να πειστεί ο Σατανάς πως ο Ανδρέας θα είναι όντως πιστός ακόλουθός του, τον οδηγεί πρώτα στον Παράδεισο, ώστε να κρίνει ο ίδιος τι προτιμά. Στον Παράδεισο όμως η ζωή δεν είναι τόσο παραδεισένια: η αιωνιότητα περνά μόνο με νηστεία και προσευχή, κάτι που κάνει αρκετούς από τους κατοίκους του να αποζητούν την Κόλαση και να φύγουν από εκεί μαζί με τον Ανδρέα. Στην Κόλαση πια, όλοι ανακαλύπτουν τις χαρές της αμαρτίας και ο Ανδρέας επισφραγίζει την πίστη του στον Σατανά κλέβοντας το ταμείο όπου εργάζεται.
Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση – Αποκατάσταση μουσικού υλικού: Χαράλαμπος Γωγιός
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης, Δημήτρης Δημόπουλος
Σκηνικό – Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη
Χορογραφία: Φώτης Διαμαντόπουλος
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Διεύθυνση φωνητικού συνόλου chórεs: Μαρίνα Σάττι
Διδασκαλία φωνητικού συνόλου chórεs: Ελένη Ποζατζίδου
Συνεργασία στην ψηφιοποίηση του μουσικού υλικού: Μυρτώ Αδαλή, Λίνα Γερονίκου, Μαριέττα Σαρρή, Μαριλένα Σουρή
Διανομή
Ο Σατανάς: Μυρτώ Μποκολίνη
Ανδρέας: Δημήτρης Ναλμπάντης
Χαράλαμπος: Βασίλης Δημακόπουλος
Παμίκος: Γιάννης Κάβουρας
Συναπίκω: Μαρία Κατριβέση
Ξενοκράτης: Κωστής Ρασιδάκις
H φωνή του αρχάγγελου Γαβριήλ: Δημήτρης Δημόπουλος
Τσιτσιπλής: Πάνος Ζυγούρος
Η αρχηγός των πνευμάτων, Ελένη: Χριστίνα Ασημακοπούλου
Η γραμματεύς: Αλίνα Κοτσοβούλου
Κινέζος: Θεώνη Φύτρου
Ομορφιά: Δανάη Στεργίου
Αμαρτία: Γεωργία Ζαχαριάδη
Καημός: Γεωργία Καρανδινάκη
Ηδονή: Εβελίνα Χατζάκη
Συμμετέχει το φωνητικό σύνολο chórεs και 18μελές ενόργανο σύνολο