Στο πλαίσιο της ενότητας “Διάλογοι” και με αφορμή την έκθεση Αθώες κατηγορίες. Ύποπτες Αφηγήσεις, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης μας προσκαλεί στην ομιλία του Δημήτρη Παπανικολάου, “Η τρομερή επιμονή: Περιμένοντας (σ)το αρχείο”, την Τρίτη 21 Απριλίου 2015, στις 6.30 μ.μ.
Ζούμε σε μια εποχή «επιστροφής στο αρχείο». Από τη μια, η σύγχρονη έκρηξη της πληροφορίας, δημιουργίας «προσωπικών αρχείων» και οι νέες δυνατότητες ψηφιοποίησης τεκμηρίων (και πρόσβασής σε αυτά) που δίνουν οι νέες τεχνολογίες. Κι από την άλλη, ένα καινούριο ενδιαφέρον για τα δημόσια αρχεία και την τύχη τους και για τα ιδιωτικά αρχεία και την διάσωσή τους.
Διαμορφώνεται έτσι μια γενικότερη τάση μελέτης του «αρχείου του παρελθόντος» και αναδιαπραγμάτευσης της σχέσης μας με αυτό. Ως έννοια, ως χώρος και ως θεσμός, το αρχείο έχει πάψει να θεωρείται ένα κλειστό σύστημα απόθεσης επίσημων στοιχείων και οργάνωσης ιστορικών τεκμηρίων και όλο και περισσότερο αντιμετωπίζεται ως ένα διαρκές πεδίο ανασυγκρότησης και μάχης, πολιτισμικής και πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, νέες τάσεις της έρευνας επαναπροσεγγίζουν κριτικά την αρχειακή μελέτη. Ένας νέος θεωρητικός λόγος αναπτύσσεται σχετικά με τη συγκρότηση και την πολιτισμική σημασία του αρχείου (επίσημου, ανεπίσημου, δημόσιου, ιδιωτικού). Η σύγχρονη τέχνη έρχεται κι αυτή με τη σειρά της να προβληματιστεί για τις σχέσεις εξουσίας και ανταγωνισμού που διαμορφώνονται γύρω από το αρχείο, τη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης που γίνεται στη βάση του, αλλά και τις δυνατότητες ριζοσπαστικής παρέμβασης και αντι-λογου που παρέχει μια εικονοκλαστική προσέγγιση της ίδιας της έννοιας του αρχειακού.
Αν όμως το πρόσφατο επιστημολογικό, θεωρητικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον για το αρχείο (η “μόδα του αρχείου”), διαμορφώνει μια νέα, πολύ δυναμική, συνθήκη, σταθεροποιεί την ίδια στιγμή έναν λόγο που κινδυνεύει να αναπαραγάγει γενικές διατυπώσεις για τη φύση των αρχείων, αποφεύγοντας να επικεντρωθεί δυναμικά στις αντιφάσεις, τις συγκρούσεις και στις ρήξεις της εποχής. Αξίζει, σήμερα, να επιμείνουμε στο αρχείο, τη μελέτη, τη θεωρία και την κριτική του;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τι σημαίνει «σύγχρονο αρχείο» και πώς μπορεί να συνδεθεί με τη σύγχρονη κριτική, καλλιτεχνική και πολιτική πράξη; Πόσο οι «αθώες» κατηγοριοποιήσεις των αρχείων παράγουν «ύποπτες αφηγήσεις» και ποιες ενέργειες «αναταραχής αρχείου» μπορούν να στοχεύσουν κριτικά στον πυρήνα αυτής της νέας συνθήκης;
Ο Δημήτρης Παπανικολάου είναι αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών και εταίρος του Κολλεγίου St Cross στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου διδάσκει από το 2004. Στα αγγλικά κυκλοφορεί η μονογραφία Singing Poets: Literature and Popular Music in France and Greece (Legenda, 2007) και στα ελληνικά το «Σαν κ’ εμένα καμωμένοι»: Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης και η ποιητική της σεξουαλικότητας (Πατάκης, 2014). Μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Unfollow και της εκδοτικής επιτροπής του Journal of Greek Media and Culture· τακτικός συνεργάτης της Αυγής· επιστημονικός σύμβουλος του Αρχείου Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση.