Η Τυπογραφία ως καλλιτεχνική πράξη: έκθεση στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

H Τυπογραφία είναι η τέχνη της αποτύπωσης γραπτού λόγου και εικόνων σε χαρτί, ύφασμα, μέταλλο ή άλλο υλικό με τη βοήθεια τεχνικών μέσων και συνήθως σε μαζική κλίμακα.

H έκθεση «Η Τυπογραφία ως καλλιτεχνική πράξη» που φιλοξενείται από τις 12 Απριλίου έως τις 9 Ιουλίου 2016 στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μονή Λαζαριστών, είναι ένα ταξίδι στην ιδιαίτερη αυτή τέχνη, μέσα από το έργο 103 καλλιτεχνών.

Πρόκειται για ένα ταξίδι στα σημαντικότερα εικαστικά κινήματα του 20ού αιώνα, που αρχίζει από τα χρόνια και τους καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας, διανύει σταθμούς του ευρωπαϊκού και αμερικανού μοντερνισμού και καταλήγει σε σύγχρονους Έλληνες και ξένους εικαστικούς, ένα ταξίδι στην αποτύπωση του λόγου σε εικόνα, μέσα και από ειδική ενότητα για τα βιβλία-καλλιτεχνήματα ή artist books ή livres d’astistes.

Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στην Μαρία Τσαντσάνογλου, Διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και τη Συραγώ Τσιάρα, Διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, ενώ τα έργα προέρχονται από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.

Όπως αναφέρει η Μαρία Τσαντσάνογλου στο κείμενό της, «Τα φουτουριστικά βιβλία, ένα μεγάλο κεφάλαιο της ρωσικής πρωτοπορίας εκδίδονται με κυβιστική και πριμιτιβιστική εικονογράφηση, με τυπογραφικούς πειραματισμούς και χρήση «υπέρλογης» ποιητικής γλώσσας, γεγονός που αποτελεί ένα ακόμη δείγμα των προθέσεων των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας για σύνθεση των τεχνών και ριζική αναμόρφωση των κωδίκων αναπαράστασης και επικοινωνίας με το κοινό τους. (…) Ο συγγραφέας είναι ταυτόχρονα και καλλιτεχνικός επιμελητής και εκδότης. Όλη η παραγωγή φουτουριστικών βιβλίων είναι μια σειρά από μοναδικά καλλιτεχνικά αντικείμενα. Εκτός από τους πειραματισμούς με τα τυπογραφικά στοιχεία, χρησιμοποιούνται τυπογραφικές μέθοδοι που δεν επιτρέπουν μεγάλα τιράζ. Οι πειραματισμοί με το υλικό (όπως η χρήση χαρτιού ταπετσαρίας, ή η εκτύπωση πάνω σε ύφασμα τσουβαλιού ή η εκτύπωση πάνω σε ήδη τυπωμένο χαρτί εφημερίδας) επεκτείνονται στη χρήση του κολάζ με αποτέλεσμα να  δημιουργούν μοναδικά αντίτυπα.

Τα βιβλία-καλλιτεχνήματα ή artist books ή livres d’astistes, που αποτελούν μια σημαντική ενότητα της έκθεσης, είτε περιορίζονται στις δύο διαστάσεις με τη μορφή σελίδων ενός βιβλίου που αναρτάται στον τοίχο, είτε επεκτείνονται στο χώρο με τη μορφή γλυπτού ή εγκατάστασης, αξιοποιούν το κολάζ, το σχέδιο, τη φωτογραφία, την ψηφιακή σύνθεση και τα αρχειακά ντοκουμέντα, υιοθετούν εκδοχές άυλης αναπαράστασης, αλλά και σχολιάζουν την ίδια την παράδοση του εικαστικού βιβλίου.

Η Συραγώ Τσιάρα αναφέρει ότι «Η συμβολή των κινημάτων της ρωσικής πρωτοπορίας στην εξέλιξη των βιβλίων καλλιτεχνημάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική, γεγονός που αποδεικνύεται τις τελευταίες δεκαετίες που οι σύγχρονοι καλλιτέχνες ήρθαν σε επαφή με τον πλούτο και τις καινοτομίες των ρώσων πρωτοπόρων συναδέλφων τους. Εξάλλου, η ευρωπαϊκή τέχνη έχει ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό τις κατακτήσεις των ιταλών φουτουριστών, των εξπρεσιονιστών, των ντανταϊστών και του ολλανδικού De Stijl στην πειραματική τυπογραφία, την ευφάνταστη συναρμογή εικόνας και λόγου, την απελευθέρωση των γραμμάτων από τη συντακτική και περιγραφική του λειτουργία και τη συγκρότηση νέων παραδόσεων αναπαράστασης, απελευθερωμένων από την υποτακτική σχέση του λόγου στην εικόνα ή το αντίθετο. Σήμερα το πεδίο των βιβλίων – καλλιτεχνημάτων, ή artist books γνωρίζει  νέα άνθηση και καλύπτει περιοχές που είτε περιορίζονται στις δύο διαστάσεις με τη μορφή σελίδων ενός βιβλίου που αναρτώνται στον τοίχο, τοποθετούνται σε μία επιφάνεια ανάγνωσης, είτε επεκτείνονται στο χώρο, με τη μορφή γλυπτών και εγκατάστασης».

Στην έκθεση θα γίνονται ξεναγήσεις ανοιχτές για το κοινό με το εισιτήριο εισόδου, από τους επιμελητές-ιστορικούς τέχνης του ΚΜΣΤ, κάθε Σάββατο στις 12:00, από τις 23.04 και μέχρι το τέλος της έκθεσης. Παράλληλα πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις σχολικές βαθμίδες.

Η έκθεση συνδέεται οργανικά με το «6ο Συνέδριο για την Τυπογραφία και την οπτική επικοινωνία» που θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη, 5 – 9 Ιουλίου.

Συνδιοργανωτές: Ινστιτούτο Μελέτης & Έρευνας της Τυπογραφίας & Οπτικής Επικοινωνίας, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τμήμα Σχεδιασμού & Πολυμέσων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

Καλλιτέχνες:

Valerio Adami, Δημοσθένης Αγραφιώτης, Nikita Alexeev, Στήβεν Αντωνάκος, Αχιλλέας Απέργης, Eduardo Arroyo, Μιχάλης Αρφαράς, Georg Bazelitz, Χρήστος Βενέτης, Christian Boltansky, Anatolii Borisov, Victor Brauner, Aleksandr Brener, David Carter, Ilya Chasnik, Yakov Chernykhov, Francesco Clemente, Marco Del Re, Marcel Duchamp, Raoul Dufy, Pascale Estellon, Μάριος Teriade Ελευθεριαδης, Lucio Fontana, Pavel Filonov, Δημήτρης Γαλάνης, Natalia Goncharova, Howard Hodgkin, N.B. Iganotova, Khamid Ismailov, Ilya Kabakov, Λίζη Καλλιγά, Βασίλης Καρκατσέλης, Vassilii Kamenskii, Christine Kermaire, Gustav Klucis, Aleksei Kruchenykh, Valentina Kulagina, Afanasii Kulikov, Nikolai Kupreianov, Θοδωρής Λάλος, Vladimir Lebedev, Fernand Leger, Gundrud Von Leiter, Aristarkh Lentulov, El Lissitzky, Georgii Litichevskii, Μαρία Λοϊζίδου, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Hashem el Madani, René Magritte, Vladimir Maiakovskii, Kazimir Malevich, Pavel Mansurov, Εύα Μαραθάκη, Stanislav Marjanovic, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Roberto Matta, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Αναστασία Μηνά & Μαρία Οικονομοπούλου, Χριστίνα Μήτρεντσε, Ράνια Μπέλλου, Χρόνης Μπότσογλου, Dmitrii Moor, Κωνταντίνος Ξενάκης, Δημήτρης Ξόνογλου, Julian Opie, Θανάσης Πάλλας, Μαρία Παπαδημητρίου, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Liubov Popova, Μάριος Πράσινος, Man Ray, Martial Raysse, Sabine Réthoré, Aleksandr Rodchenko, Andrei Roiter, Olga Rozanova, Lev Rubinstein, Niki de Saint Falle, Ιφιγένεια Σδούκου, Maria Siniakova, Ülo Sooster, Varvara Stepanova, Władysław Strzemiński, Dorothea Tanning, Antoni Tapies, Τάσσος (Αλεβίζος), Solomon Telingater, Igor Terentiev, Jean Tinguely, Boris Titov, Γιώργος Τσεριώνης, Κάρολος Τσίζεκ, Rosemarie Trockel, Manuel Vason, Alina Vitnukhovskaia, Andrei Voznesenskii, Ira Waldron, Έλλη Χρυσίδου, Akram Zaatari, Boris Zemenkov, Konstantin Zvezdochetov

Λεζάντες φωτογραφιών:   Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Φωναχτά, Κατασκευαστής: Ελ Λισσίτσκι, Βερολίνο 1923, ΚΜΣΤ-αρχείο Κωστάκη

Θοδωρής Λάλος, far east/ book 1, 2012, εικαστικό βιβλίο, γιαπωνέζικη βιβλιοδεσία, 120 σελίδες, 27 x 22 εκ.