Η τύχη ενός θεατρικού χειρογράφου: Νέο βιβλίο από την Αρετή Βασιλείου

Η τύχη ενός θεατρικού χειρογράφου περιλαμβάνει την έως τώρα ανέκδοτη καθαρευουσιάνικη ιστορική τραγωδία Ίσαυροι/Εικονοκλάσται (1887) του Κλέωνα Ραγκαβή, διαπρεπή Έλληνα διπλωμάτη του 19ου αιώνα.

Το εν λόγω χειρόγραφο απόκειται έως σήμερα στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη Αθήνας, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, ενώ οι τελικές ιστορικές Σημειώσεις/Πηγές απόκεινται στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Το στοιχείο που κάνει το συγκεκριμένο χειρόγραφο ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι πρόκειται για το αντίτυπο που εστάλη από τον ίδιο τον διπλωμάτη-συγγραφέα στο Βασιλικό Θέατρο, προκειμένου να παρασταθεί το 1904. Συνεπώς, στην περίπτωση των Ισαύρων παρακολουθούμε την ίδια τη διαδικασία της μετάβασης από τη δραματική γραφή στον κόσμο της σκηνής.

Εξετάζεται η εθνικιστική απήχηση που είχε η σκηνογραφικά θεαματική παράσταση των Ισαύρων στο αθηναϊκό κοινό λίγα χρόνια μετά την εθνική ήττα του 1897, λίγο πριν από την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα και με το Κρητικό Ζήτημα ακόμη ανοιχτό. Μελετάται, επίσης, το ζήτημα της χρήσης της σχολαστικής υπερκαθαρεύουσας γλώσσας του δράματος, η οποία ξεσήκωσε έντονες αντιδράσεις κατά την περίοδο της δυναμικής ανόδου του «μαλλιαρισμού», αποκαλύπτοντας τη σύγχυση που επικρατούσε γενικότερα στον τομέα του γλωσσικού ζητήματος και στους μεταφραστικούς προσανατολισμούς του βασιλικού θεατρικού ιδρύματος έναν χρόνο ακριβώς μετά τα αιματηρά Ορεστειακά.

Τέλος, εξετάζεται και το ζήτημα των αιρετικών αποκλίσεων του δράματος του Ραγκαβή από την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία, καθώς και οι κοινές συγκρητιστικές θρησκειολογικές αναζητήσεις που μοιραζόταν με μεταγενέστερα δράματα του Νίκου Καζαντζάκη και κυρίως του Άγγελου Σικελιανού.

Αρετή Βασιλείου

Η Αρετή Βασιλείου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικού Θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου διδάσκει στον προπτυχιακό και μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και εκεί ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στη θεατρολογία, ενώ έκανε και μεταπτυχιακές θεατρολογικές σπουδές δεύτερου κύκλου στο εξωτερικό (ΜΑ, University of Warwick, UK) και στην Ελλάδα (Πανεπιστήμιο Κρήτης) σχετικά με το αμερικανικό θέατρο και την ιστορία και θεωρία του νεότερου παγκόσμιου και ελληνικού θεάτρου. Σε μεταπτυχιακό επίπεδο έχει επίσης διδάξει για τρία έτη στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Επί επτά έτη έχει εργαστεί στο ερευνητικό πρόγραμμα της Ιστορίας Νεοελληνικού Θεάτρου του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας.

Εργασίες της έχουν δημοσιευτεί σε πρακτικά εθνικών και διεθνών συνεδρίων, σε συλλογικούς τόμους και σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Εκδοθέντα βιβλία της και επιστημονικές επιμέλειες: (1) Εκσυγχρονισμός ή παράδοση; Το θέατρο πρόζας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Μεταίχμιο, Αθήνα 2005, (2) «Επί ξυρού ακμής». Ιστορικά Νεοελληνικού Θεάτρου, Παπαζήσης, Αθήνα 2012, (3) Τρυγών η φιλέρημος. Το θέατρο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη και η αναζήτηση της καλλιτεχνικής και εθνικοθρησκευτικής ταυτότητας στο τελευταίο τέταρτο του 19ου και το πρώτο του 20ού αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2015, (4) Μνήμη και ταυτότητα στο θέατρο του Γιώργου Διαλεγμένου, Παπαζήσης, Αθήνα 2022, (5) Αρετή Βασιλείου, Κωνσταντίνα Γεωργιάδη, Αντρέας Δημητριάδης & Κωνσταντίνα Ριτσάτου (επιστ. επιμ.), Ιστορία και Ιστοριογραφία του Νεοελληνικού Θεάτρου (Πρακτικά επιστημονικού συνεδρίου προς τιμήν του Θόδωρου Χατζηπανταζή, Ρέθυμνο 2018), Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών / Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας, Ρέθυμνο 2020, (6) Αρετή Βασιλείου, Κωνσταντίνος Κυριακός & Λίνα Ρόζη (επιστ. επιμ.), Ο θεατρικός κόσμος του Κάρολου Κουν, Αμολγός, Αθήνα 2022.