Η σπουδαία συγγραφέας και διανοούμενη Βιρτζίνια Γουλφ είναι μια προσωπικότητα ιδιαίτερη, εξόχως δυναμική στον καλλιτεχνικό κύκλο, μια γυναίκα σεβαστή από τους άντρες φίλους της που την ακούνε με προσοχή για αυτά που έχει να δηλώσει. Στον κύκλο του Μπλούμσμπερι στον οποίο συμμετέχουν εξέχοντα μέλη όπως ο Φόρστερ, ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Άλντους Χάξλει, ο Μπέρναρντ Ράσσελ, ο βιογράφος και φίλος της Ρότζερ Φράι και πολλοί άλλοι διεξάγονται συζητήσεις στις οποίες η ίδια είναι παρούσα και προσφέρει τη δική της ιδιαίτερη ματιά στα πράγματα· τα περί λογοτεχνίας και περί τέχνης γενικότερα. Ο κόσμος των πνευματικών ανθρώπων της εποχής δημιουργεί τη σκέψη που είναι τόσο αναγκαία και αναδεικνύει προβληματισμούς σε μια περίοδο όπου οι ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις είναι ραγδαίες για όλους.
Μια σπουδαία μορφή της λογοτεχνίας και της διανόησης ανοίγει τα χαρτιά της
Η δημιουργός βιβλίων όπως ‘‘Η κυρία Ντάλογουει”, “Ορλάντο” και τόσα άλλα περίφημα έργα της την έχουν αναδείξει ανάμεσα στις επιφανέστερες των δημιουργών και τα βιβλία αυτά, τα τόσο σημαντικά, είναι αδιαμφισβήτητα η δική της λύτρωση, η δική της απελευθέρωση από τα δεινά που μαστίζουν τον εσωτερικό της κόσμο. Πασχίζει να βρει τις διεξόδους της και να ορθοποδήσει ψυχολογικά και για αυτό δείχνει και ενδιαφέρον για τις τέχνες μέσα στο πλαίσιο και των πολλών δραστηριοτήτων της. Στην παρούσα έκδοση, που φέρει τη σφραγίδα της μετάφρασης του Μανώλη Βάρσου, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω έχει αναλάβει τόσο την εισαγωγή, τις σημειώσεις αλλά και το χρονολόγιο, ο αναγνώστης αισθάνεται ασφαλής και βέβαιος για όσα καταγράφονται διότι τέτοια κείμενα χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας και αυτό έχει επιτευχθεί.
Στο δοκίμιο αυτό, η Βιρτζίνια Γουλφ ξεδιπλώνει το κουβάρι των συλλογισμών της σε δύο πεδία όχι εντελώς διαφορετικά μεταξύ των· είναι το πεδίο της τέχνης και εκείνο των λέξεων. Και τα δύο είναι πρωταρχικά για εκείνην και για αυτό καταθέτει όλο το φάσμα, το ευρύ φάσμα, των σκέψεών της, βοηθώντας έτσι τον αναγνώστη να εισέλθει στο γοητευτικό σύμπαν της ζωγραφικής και της τέχνης του λόγου. Διαφαίνεται το πάθος της για τα δύο πεδία καθώς ξετυλίγονται όλες οι εμπειρίες της, οι αναφορές της σε έργα, συγγραφείς και στοιχεία πολύτιμα που απογειώνουν το ενδιαφέρον μας διαχρονικά. Δεν είναι μόνον οι πληροφορίες, είναι ο τρόπος έκφρασής της και οι διατυπώσεις της που αποδεικνύουν περίτρανα πως η Γουλφ έχει πολυδιάστατη φύση, πολυεπίπεδη σκέψη και κοφτερή ματιά στα πράγματα, είναι η κατάλληλη να μιλήσει για όλα αυτά και να μας δώσει τα πολύτιμα φώτα της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στη συζήτηση περί τέχνης αναφέρεται στον ζωγράφο Σίκερτ που για εκείνην αποτελεί ένα πολύτιμο μέλος του ζωγραφικού κύκλου, σύγχρονός της ζωγράφος μέσω του οποίου έχει τη δυνατότητα να μας μιλήσει γενικότερα για την τέχνη της ζωγραφικής και να επεκταθεί στη σχέση της κριτικής που καθοδηγεί τις τάσεις στην τέχνη, στον τρόπο θέασης και κατανόησης ενός έργου τέχνης, στη δική της άποψη για το μεγαλείο των τεχνών. Οι τέχνες δεν είναι αποκομμένες η μία από την άλλη, όλες οι τέχνες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και αποτελούν έναν ενιαίο φορέα. Η μουσική, η ζωγραφική, η ποίηση, η λογοτεχνία μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και αποτελούν χωρίς αμφιβολία συγκοινωνούντα δοχεία· αυτό συμβαίνει σε όλες τις εποχές. Η ίδια αναφέρει χαρακτηριστικά: “Οφείλουμε ν’ αποδεχθούμε το γεγονός πως είμαστε παρίες, καταδικασμένοι για πάντα να στοιχειώνουμε τα σύνορα και τα περιθώρια αυτής της μεγάλης τέχνης”.
Στο δοκίμιο περί λεξιτεχνίας, η Γουλφ μαγεύει για ακόμα μια φορά τον αναγνώστη και τον αιχμαλωτίζει με το παιχνίδι των λέξεων για να αναδείξει τη σχέση των λέξεων μεταξύ των αλλά και την ανεξαρτησία των λέξεων. Οι λέξεις είναι αυτόνομες, είναι ελεύθερες και δεν είναι μονοδιάστατες· οι λέξεις δημιουργούν δικούς τους διαδρόμους και αλληλεπιδρούν σε ένα παιχνίδι που ξεπερνά τον ίδιο τον άνθρωπο και τον καθιστά μικρό μπροστά τους. Γιατί πώς θα μπορούσε κάποιος να τιθασεύσει τις λέξεις και να τις φυλακίσει σε ένα και μόνο νόημα; Οι λέξεις είναι τέχνη, είναι εκεί σε πρώτη προβολή και πρωταγωνίστριες. “Η δική μας απουσία αισθημάτων είναι η δική τους απομόνωση ͘ η δική μας σκοτεινιά είναι το δικό τους φως…”. Οι λέξεις είναι αξιοσέβαστες και όπως αναφέρει και μια δική μας ρήση η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει μα κόκκαλα τσακίζει. Η Γουλφ αποκαλύπτει με πάθος αλλά χωρίς φόβο τη δύναμη των λέξεων και την αξία τους στον χρόνο και τον χώρο, οι λέξεις είναι ο πυρήνας της ύπαρξής μας και ζητούν πολλές φορές την σιωπή μας για να λειτουργήσουν.
Ένα μέρος των όσων αναφέρει η Βιρτζίνια Γουλφ στη Λεξιτεχνία μεταδόθηκαν ζωντανά από το βρετανικό ραδιόφωνο το 1937 και αυτή η μαγνητοφώνηση αποτελεί το μοναδικό τεκμήριο που έχουμε από τη φωνή της. Είναι ευχής έργον να έχουμε τέτοια πολύτιμα πετράδια στο μωσαϊκό της ελληνικής βιβλιογραφίας, γιατί μπορούμε και κατανοούμε την ομορφιά των κειμένων εκείνων των συγγραφέων που πηγαίνουν πέρα από τα στενά όρια της μυθοπλασίας. Αυτοί οι συγγραφείς και στοχαστές είναι κινούμενοι φορείς προβληματισμών και συλλογισμών, ειδικά σε μια περίοδο εγκεφαλικά νεκρή από στοχασμούς και υψηλή πνευματική παραγωγή. Ας είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ένας φάρος αφύπνισης αυτής της στασιμότητας στην παραγωγή σκέψης.
Αποσπάσματα από το βιβλίο:
“Το να νιώθεις συνιστά προτεραιότητα, το να ξέρεις γιατί, ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό”.
“Τα χρώματα πια χρησιμοποιούντα τόσο συχνά σαν σύμβολα που πολύ σύντομα απλώς θα παρακινούν σε πράξεις – να ένας ευτελισμός όταν ζεις σε μια πολύ οργανωμένη κοινωνία”.