Η Μαρία Φαραντούρη κι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης τραγουδούν Νίκο Γκάτσο στο Μέγαρο Μουσικής

Το Μέγαρο Μουσικής γιορτάζει τα «100 χρόνια από τη γέννηση» του κορυφαίου ποιητή και στιχουργού…

με ένα απάνθισμα τραγουδιών του, μελοποιημένων από τους σημαντικότερους συνθέτες μας (Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ξαρχάκο κ.ά.) καθώς και καινούρια, από δημιουργούς της νεότερης γενιάς.

Συμμετέχουν οι: Ντόρα Μπακοπούλου (πιάνο) και Βασίλης Γισδάκης (τραγούδι). Διεύθυνση ορχήστρας: Μίλτος Λογιάδης

 
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών γιορτάζει τα «100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Γκάτσου», ενός αληθινού, λαϊκού (με την ουσιαστική έννοια του όρου) ποιητή και δασκάλου. Του στιχουργού που ενέπνευσε τους σημαντικότερους συνθέτες μας – Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο αλλά και πολλούς από τη νεότερη γενιά που ακολούθησαν το παράδειγμά τους – να γεννήσουν τραγούδια που επηρέασαν καθοριστικά την εξέλιξη της έντεχνης, ελληνικής μεταπολεμικής μουσικής.

Έργα ζώσας ποίησης γραμμένης για τη ζωή με τους αγώνες και τις προσδοκίες της, για την ομορφιά και για τον έρωτα που κατέχουν εδώ και δεκαετίες μόνιμη θέση στην καρδιά και στα χείλη μας. Ένα απάνθισμα αυτών των τραγουδιών – αναγκαίο στην περίπτωση μιας συναυλίας αφιερωμένης στον επιφανή δημιουργό τους – θα παρουσιάσουν στη σκηνή της Αίθουσας Χρήστου Λαμπράκη (την Κυριακή 23 και τη Δευτέρα 24 Ιανουαρίου, στις 8.30 το βράδυ) η Μαρία Φαραντούρη (που ξεκίνησε την μοναδική καριέρα της με το «Ματωμένο φεγγάρι» σε στίχους Γκάτσου και μουσική Θεοδωράκη), και ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο οποίος με την παράλληλη ιδιότητά του, αυτήν του συνθέτη, θα παρουσιάσει για πρώτη φορά στο κοινό τα καινούρια τραγούδια που συνέθεσε σε στίχους Νίκου Γκάτσου.

Το πρόγραμμα της συναυλίας τους – «ένας χαιρετισμός στο δάσκαλο κι ένα μικρό αντίδωρο στα συναισθήματα που μας προσέφερε εκείνος με τους στίχους του» όπως σημειώνει η μεγάλη μας ερμηνεύτρια – περιλαμβάνει κομμάτια από περίφημους Κύκλους τραγουδιών των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρου Ξαρχάκου, Δήμου Μούτση, Χριστόδουλου Χάλαρη και Αλκίνοου Ιωαννίδη, χαρακτηριστικά του ποιητικού μεγαλείου του Γκάτσου.

Ανάμεσα στους στίχους του που γράφτηκαν κυρίως πάνω στις μελωδίες, περιλαμβάνονται και κείνοι που αναδύθηκαν από έργα του παγκόσμιου δραματολογίου (βλ. «Λεωφορείον ο πόθος» του Τέννεσση Ουίλιαμς και «Ματωμένος γάμος» του Φεντερίκο  Γκαρθία Λόρκα) αλλά και της διεθνούς κινηματογραφίας («Αμέρικα-Αμέρικα» του Ελία Καζάν ή «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη).

Στο διήμερο αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο – που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Κύκλου Ελληνική Μουσική – συμμετέχουν επίσης «ο τελευταίος τραγουδιστής του Μάνου Χατζιδάκι», Βασίλης Γισδάκης, η σπουδαία μας πιανίστα Ντόρα Μπακοπούλου καθώς κι ένα μουσικό σύνολο υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη.

Το αφιέρωμα στον ποιητή και στιχουργό Νίκο Γκάτσο (1911-1992) ξεκινά, όπως είναι φυσικό,  από τα έργα-καρπό της συνεργασίας του με τον συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι, τον στενότερο φίλο, μαθητή και «συνομιλητή» του για πενήντα σχεδόν χρόνια. Η γνωριμία τους το 1943 – με αφορμή τις μουσικές για την «Αμοργό», το κορυφαίο ποιητικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού και το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε ο Γκάτσος – έμελε να αποτελέσει σταθμό στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού.

Οι δυο τους δούλεψαν μαζί πάρα πολλές φορές ολοκληρώνοντας από κοινού Κύκλους τραγουδιών μοναδικής αξίας και αισθητικής. Με πρώτον τον «Ματωμένο Γάμο» (1948), από το ομώνυμο θεατρικό του Λόρκα που ο Γκάτσος μετέφρασε για την ελληνική σκηνή (μεταξύ πολλών ακόμη έργων του, όπως επίσης των Στρίντμπεργκ, Ζενέ, Ουίλιαμς, Ο’Νηλ, Λόπε ντε Βέγα κ.ά.).

Στη συναυλία θα ακουστούν κομμάτια από αυτόν τον Κύκλο όπως και το εμβληματικό «Χάρτινο το φεγγαράκι» που τραγούδησε η Μελίνα Μερκούρη στο «Λεωφορείον ο πόθος» στην ομώνυμη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης το ’49, τραγούδι που καθόρισε την αντίληψη των νεοελλήνων περί μουσικής και τραγουδιού.

Κρατώντας μια χρονολογική σειρά στη συνεργασία των δύο δημιουργούν, η συναυλία περιλαμβάνει τραγούδια από τους Κύκλους «Ελλάς η χώρα των ονείρων» (1960), «Αμέρικα-Αμέρικα» (1963) από την ομώνυμη ταινία του Ελία Καζάν, την «Μυθολογία» (1965), την περίφημη «Αθανασία» (1976) όπως και «Τα Παράλογα» (1976), έργο στο οποίο το δίδυμο συνεργάστηκε με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μελίνα Μερκούρη, Μαρία Φαραντούρη και Διονύση Σαββόπουλο. Τον τελευταίο αυτόν Κύκλο όπως και τον τιτλοφορούμενο «Σκοτεινή Μητέρα» (1986) έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις ειδικά για τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη.

Περιλαμβάνονται επίσης τραγούδια από τους «Αντικατοπτρισμούς» (1993), τα γνωστά «Reflections» του 1970 που οι ελληνικοί τους στίχοι γράφτηκαν το διάστημα 1989-1990 καθώς κι ένα απόσπασμα από την «Αμοργό» που ο Χατζιδάκις ξεκίνησε να μελοποιεί το 1972 ενόσω βρισκόταν στη Ν. Υόρκη.

Μέρη αυτού του μνημειώδους έργου του νεοελληνικού ποιητικού λόγου που περιείχε βαθύτατα την ελληνική παράδοση, εκδόθηκαν το 2003 σε ενορχήστρωση και αναπροσαρμογή του Νίκου Κυπουργού με σολίστες τους Μαρία Φαραντούρη, Τάση Χριστογιαννόπουλο και Δώρο Δημοσθένους.

Από τη συνεργασία του Γκάτσου με τον Μίκη Θεοδωράκη θα παρουσιαστούν τραγούδια που περιλαμβάνονται στους Κύκλους «Αρχιπέλαγος» (1959-61), «Πολιτεία Β’»(1964) και Κύκλος Φαραντούρη (1965). Ενώ από τη συνεργασία του με τον Σταύρο Ξαρχάκο, θα ακουστούν κομμάτια από το «Ρεμπέτικο» (1983): «Καίγομαι, καίγομαι», «Το πρακτορείο» και «Μάνα μου Ελλάς».

Τα τραγούδια που ο Νίκος Γκάτσος έγραψε για την ομώνυμη ταινία του Κώστα Φέρρη, αποτέλεσαν ορόσημο στην έντεχνη ελληνική μουσική καθώς πέτυχαν τη σύζευξη του λαϊκού τραγουδιού με τις ρεμπέτικες καταβολές του. Ακολουθούν τραγούδια σε μουσική Δήμου Μούτση από τον Κύκλο «Ένα χαμόγελο» (1969) και Χριστόδουλου Χάλαρη από τους εντυπωσιακούς «Δροσουλίτες» (1975) όπου ο Γκάτσος, οδηγούμενος από τη δημοτικοφανή, γεμάτη ένταση και συναίσθημα μουσική του συνθέτη, έγραψε σε μια γλώσσα ξεχασμένη στους αιώνες: έχοντας δανειστεί γλωσσικά, θεματολογικά και υφολογικά στοιχεία από το έπος του Διγενή και τα ακριτικά τραγούδια, από μοιρολόγια που ανάγονται στους βυζαντινούς χρόνους, το δημοτικό τραγούδι και τη λαϊκή μας παράδοση.

H Μαρία Φαραντούρη γεννήθηκε στην Αθήνα και έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο ως «ιδεώδης ερμηνεύτρια» του Μίκη Θεοδωράκη, παίζοντας συγχρόνως σπουδαίο ρόλο στο κίνημα για την αναβίωση της ελληνικής μουσικής. Θεωρείται η πιο αυθεντική έκφραση του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. Η πλούσια κοντράλτο φωνή της με την τεράστια γκάμα και τη μελωδική ποιότητα, σε συνδυασμό με την εξαιρετική δραματική της έκφραση, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά της τέχνης της.

Το 1967 εγκαταλείπει την Ελλάδα και αγωνίζεται ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, δίνοντας χιλιάδες συναυλίες σε ολόκληρο τον κόσμο και στα μεγαλύτερα θέατρα. Μερικές από τις μεγαλύτερες ερμηνείες της σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη είναι το Canto General σε ποίηση Πάμπλο Νερούντα, του οποίου τις πρόβες παρακολούθησε ο ίδιος ο ποιητής, το Romancero Gitano σε ποίηση Φ.Γκ. Λόρκα, το οποίο ηχογράφησε και με τον διεθνούς φήμης κιθαρίστα Τζον Ουίλλιαμς, η Κατάσταση πολιορκίας, το Πνευματικό εμβατήριο και η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν, που παρουσίασε τον Αύγουστο του ’91 στο Ηρώδειο με τη Φιλαρμονική του Ισραήλ, υπό τη διεύθυνση του Ζούμπιν Μέτα. Η Μαρία ερμήνευσε επίσης κύκλους τραγουδιών που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις ειδικά για τη φωνή της, όπως τα Παράλογα και η Σκοτεινή μητέρα σε ποίηση Νίκου Γκάτσου και η Εποχή της Μελισσάνθης σε ποίηση του ίδιου του συνθέτη. 

Το διεθνές της ρεπερτόριο περιλαμβάνει τραγούδια του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του τούρκου συνθέτη Zουλφού Λιβανελί, του Λούτσιο Ντάλλα, καθώς και τα LP Τραγούδια Διαμαρτυρίας (χρυσός δίσκος το 1977) και 17 Τραγούδια (μεταξύ των οποίων τρία τραγούδια του Βαγγέλη Παπαθανασίου ειδικά γι’ αυτήν), τα οποία ενορχήστρωσε ο κουβανός συνθέτης Λέο Μπρόουερ. Τα πιο πρόσφατα CD: Ένας αιώνας ελληνικό τραγούδι – ζωντανή ηχογράφηση στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 2001 και χρυσός δίσκος μόλις έναν μήνα από την κυκλοφορία του, Του φεγγαριού τα πάθη – αφιέρωμα στον Λόρκα, που περιλαμβάνει και τα Canciones Populares, ένα κοινό CD σε ρεπερτόριο Θεοδωράκη / Χατζιδάκι με τον διακεκριμένο πιανίστα Γιάννη Βακαρέλη και Η μνήμη του νερού (2005) σε μουσική Zουλφού Λιβανελί και ποίηση Αγαθής Δημητρούκα.

Το 2007 κυκλοφόρησε η Οδύσσεια (Legend Recordings) σε μουσική Μ. Θεοδωράκη και στίχους Κ. Καρτελιά, που έγινε χρυσός δίσκος στην Ελλάδα, και το Way Home (Peregrina Music– ζωντανή ηχογράφηση από ευρωπαϊκή περιοδία της ερμηνεύτριας), που έλαβε το βραβείο της Ένωσης Γερμανών Μουσικοκριτικών (Preis der deutschen Schallplattenkritik).

Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης γεννήθηκε στην Κύπρο το 1969. Φοίτησε στο Ευρωπαϊκό Ωδείο Λευκωσίας. Σπούδασε στη Δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στην Αθήνα. Έπαιξε στο θέατρο, εργάστηκε στον κινηματογράφο, δούλεψε στην τηλεόραση. Από το 1994 ασχολείται αποκλειστικά με το τραγούδι και τη μουσική, δίνοντας συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και εκδίδοντας δίσκους ως τραγουδιστής, συνθέτης, στιχουργός και ενορχηστρωτής. Από το Μάρτιο του 2005 παρακολουθεί μαθήματα σύνθεσης στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης, στη Ρωσία, με καθηγητή τον Μπορίς Τίσιενκο.

Εκτός Ελλάδας, έχει δώσει συναυλίες σε πολλές χώρες της Ευρώπης, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Λατινική Αμερική και την Αυστραλία.