Η έκθεση “Icônes” παρουσιάζει κυρίως εμβληματικά έργα από τη Συλλογή Pinault και προτείνει έναν προβληματισμό για το θέμα του εικονίσματος και την κατάσταση της εικόνας στον σύγχρονο κόσμο. Η λέξη “icon” έχει δύο έννοιες: η ελληνική ετυμολογία της την ορίζει ως «εικόνα», ενώ χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα συγκεκριμένο είδος θρησκευτικής ζωγραφικής που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τον Ανατολικό Χριστιανισμό. Η ιδέα ενός μοντέλου, μιας εμβληματικής φιγούρας είναι πιο σύγχρονη. Η κατάσταση της εικόνας – η ικανότητά της να ενσαρκώνει μια παρουσία, μεταξύ εμφάνισης και εξαφάνισης, σκιάς και φωτός, να αναπαριστά έναν χώρο, να πυροδοτεί συναισθήματα, μια υπέρβαση – βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της έκθεσης, που σχεδιάστηκε ειδικά για το Μουσείο Punta della Dogana και την Ενετικό πλαίσιο, που χαρακτηρίζεται από τους στενούς δεσμούς του με το Βυζάντιο.
Η έκθεση δίνει ιδιαίτερη σημασία στη σχέση της πόλης της Βενετίας με την εικόνα. Από το τέλος του Μεσαίωνα, η ενετική τέχνη ήταν μια σύνθεση διαφόρων επιρροών -κυρίως βυζαντινών, γοτθικών και φλαμανδικών- που αντικατοπτρίζουν το ρόλο που έπαιξε η Serenissima ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ακόμη και σήμερα, η Βενετία παραμένει ένα σταυροδρόμι όπου πολλοί ορίζοντες συναντώνται και υβριδοποιούνται, παρέχοντας ένα γόνιμο έδαφος για δημιουργία. Είναι επομένως μια επαναλαμβανόμενη πηγή έμπνευσης για ορισμένους από τους καλλιτέχνες που εκτίθενται, όπως ο Danh Vo και ο James Lee Byars. Ορισμένα έργα βασίζονται ακόμη περισσότερο σε αυτό το πλαίσιο, καθώς αναβιώνουν τη μνήμη έργων που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια προηγούμενων εκδόσεων της Διεθνούς Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας, όπως οι χρυσές κλωστές στο έργο Ttéia της Lygia Pape ή οι κειμενικές και εννοιολογικές φωτίσεις του Joseph Kosuth το 2007 στο San Lazzaro degli Armeni, στη Βενετία. Η τέχνη της Ορθόδοξης Ρωσίας, μέσα από την ποιητική του Ταρκόφσκι και την ταινία του “Andrei Roublev”, αφιερωμένη στον αγιογράφο του 15ου αιώνα, αντικατοπτρίζεται επίσης στην έκθεση που αμφισβητεί την ικανότητα των εικόνων να ενσαρκώνουν, σύμφωνα με τα λόγια του σκηνοθέτη, «την ιδέα της απόλυτης ελευθερίας του πνευματικού δυναμικού του ανθρώπου» και την αναζήτηση «της αρμονίας σε μια ανθρωπότητα που δεν είχε καμία». Η τέχνη της εικόνας τείνει να εκφράζει, σύμφωνα με τον ίδιο, «την ανάγκη για μια ιδιαίτερη ματιά σε ορισμένα πνευματικά προβλήματα» και να ευαισθητοποιεί ό,τι παραμένει στο απέραντο σκοτάδι ενός αόρατου κόσμου. Η σκέψη του σκηνοθέτη φέρνει στο παιχνίδι το ζήτημα του μέλλοντος του αόρατου και του πνευματικού σε έναν σύγχρονο κόσμο, και η έκθεση κάνει επίσης ορατή την επιρροή άλλων πνευματικοτήτων που, από την Ασία έως την Αφρική, από τη Βραζιλία μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχίζει να θρέφει τα έργα των καλλιτεχνών που συγκεντρώθηκαν.
Η έκθεση στοχεύει να αποκαλύψει την εικόνα ως όχημα μετάβασης σε έναν άλλο κόσμο ή σε άλλες καταστάσεις συνείδησης (στοχασμός, διαλογισμός) μέσα από μια επιλογή περισσότερων από ογδόντα έργων, μεταξύ των οποίων αριστουργήματα από τη Συλλογή Pinault, εγκαταστάσεις για συγκεκριμένες τοποθεσίες και άγνωστα έργα από 30 καλλιτέχνες διαφορετικών γενιών. Η έκθεση τονίζεται από χώρους όπως μέρη για παύση ή παρεκκλήσια σε αυτήν την εποχή κορεσμού και ευτελισμού των εικόνων, και επικαλείται, μεταξύ εικονοποίησης και αφαίρεσης, όλες τις διαστάσεις της εικόνας στο σύγχρονο καλλιτεχνικό πλαίσιο —πίνακες, βίντεο, ήχους, εγκαταστάσεις, περφόρμανς. Επιπλέον, αναδεικνύει νέους διαλόγους μεταξύ εμβληματικών καλλιτεχνών από τη Συλλογή Pinault, όπως, μεταξύ άλλων, οι David Hammons και Agnes Martin, Danh Vo και Rudolf Stingel, Sherrie Levine και On Kawara, μεταξύ άλλων.
Η έκθεση “Icônes” ξεκίνησε στις 2 Απριλίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Νοεμβρίου 2023.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Maurizio Cattelan, La Nona Ora, 1999, Pinault Collection. Installation view, Icônes, 2023, Punta della Dogana, Venezia. Ph. Marco Cappelletti e Filippo Rossi © Palazzo Grassi, Pinault Collection
Πηγή: pinaultcollection.com