Illuminarti: Ο λαός που ξεχνά την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει

Οι Illuminarti, νεανική ομάδα παραστασιακών δράσεων που δημιουργήθηκε το 2010 από νέους ηθοποιούς, χορευτές και μουσικούς, παρουσιάζει στο «Θέατρο στον Κύβο», την παράσταση «Γράμμα από τη Φυλακή στους Ευρωπαίους».

Πρόκειται για μια επιστολή, που συνέγραψε ο Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης, δικηγόρος και ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, κατά τη διάρκεια εγκλεισμού του στις φυλακές Κορυδαλλού από τη Χούντα το 1971, με παραλήπτη τους λαούς της Ευρώπης. Με αφετηρία τη συγκεκριμένη επιστολή, οι Illuminarti παρουσιάζουν μια παράσταση όπου όλα συμπλέκονται με βασικό άξονα, το κείμενο το Γ.Α. Μαγκάκη. Με αφορμή αυτή την παράσταση, οι Illuminarti απάντησαν στις ερωτήσεις του www.culturenow.gr.

Συνέντευξη: Νώντας Δουζίνας

Culturenow: Θα μας δώσετε τη δική σας οπτική για το έργο που παρουσιάζετε;

Illuminarti: Η δική μας οπτική ξεφεύγει από τα ιστορικά όρια της επιστολής και προεκτείνει την ερμηνεία της τόσο χρονικά όσο και καλλιτεχνικά. Το κείμενο ήταν η αφορμή για να εκφράσουμε την αντίθεσή μας στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση της χώρας, όπως έχει διαμορφωθεί, αλλά και τη στάση μας απέναντι σε κάθε μορφή εγκλεισμού και εγκλωβισμού, όπου το ζητούμενο παραμένει η ελευθερία και η αλήθεια. Έτσι, είδαμε το έργο ως πρόκληση τόσο στο κομμάτι της σύγκλισης των διαφόρων τεχνών σε ένα κοινό σκηνικό συμβάν, όσο και από την άποψη της παραστατικής απόδοσης του κειμένου, όπου οι θεατρικές συμβάσεις καταρρίπτονται, η ασυνέχεια κυριαρχεί χωρίς όμως να θυσιάζεται στο ελάχιστο η αίσθηση της ροής ενώ το έργο ολοκληρώνεται ακριβώς όπως ξεκίνησε, ξαφνικά σαν μία τυχαία συνειρμική σκέψη που πέρασε. Γεμίζουμε τον χώρο με τον λόγο, τη μουσική, το τραγούδι και την κίνηση προσπαθώντας να μένουμε πιστοί σε μία οργανική απόδοση που να αναδεικνύει το σύνολο ακριβώς όπως είναι, μία παρέα που διαβάζοντας το κείμενο συγκινείται, σαρκάζει, συγκρίνει, αντιλαμβάνεται, σκέφτεται, προβληματίζεται, απαντάει και ονειρεύεται.

Cul.N.: Η επιστολή γράφτηκε το 1971 μέσα από τη φυλακή. Πόσο επίκαιρη μπορεί να είναι 41 χρόνια μετά;

Il.: Κι όμως παρά τα 41 χρόνια μετά φαίνεται πως το πολιτικό σκηνικό του σήμερα είναι χαοτικό και σκοτεινό, όπως ήταν και την εποχή που γράφτηκε η επιστολή. Τότε όπως και τώρα, η ανθρώπινη υπόσταση εκμηδενίζεται και η πολιτική δεν εκπληρώνει το στόχο της, τη δημοκρατία. Η επιστολή αυτή επισημαίνει διαρκώς την ανθρώπινη αυτή υπόσταση και τη σημαντικότητα της καλοσύνης και της ανθρωπιάς, πράγματα που αποτελούν διαχρονικές αξίες, και σίγουρα πρέπει να τηρούνται καθημερινά ανεξάρτητα με την εποχή και την πολιτική κατάσταση. Γιατί ο άνθρωπος είναι πρώτα απ’ όλα Άνθρωπος.

Cul.N.: Τι θέλετε να πείτε μέσω της παράστασης;

Il.: Αν το κείμενο που επιλέξαμε λέει με μια κουβέντα, ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος, τότε κι εμείς θέλουμε να πούμε ακριβώς το ίδιο, βάζοντας όμως στο τέλος ένα ερωτηματικό. “Ο άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος;” Εμείς, που μάθαμε την έννοια του “αγώνα για ελευθερία” μέσα από σχολικές γιορτές και γλαφυρές διηγήσεις των γονιών και των παππούδων μας, τελικά πόσο ελεύθεροι είμαστε;

Cul.N.: Πόσο εύκολο είναι για ένα φυλακισμένο άνθρωπο να προσπαθεί να αποδώσει την καθημερινότητα του σε άλλους που δεν έχουν κοινά βιώματα με αυτόν;

Il.: Σίγουρα είναι αδύνατον κάποιος να συναισθανθεί και να κατανοήσει τη ζωή και την καθημερινότητα ενός φυλακισμένου, από τη στιγμή που δεν στερείται το σπουδαίο αγαθό της ελευθερίας. Χαρακτηριστικά στο κείμενο αναφέρεται ότι ο συγγραφέας βρισκόταν σε ένα κελί 3×3, περπατώντας ατελείωτες ώρες σε αυτό τον βασανιστικά μικρό χώρο, έχοντας χάσει την αίσθηση του χρόνου. Όπου πολλές φορές αναμετρήθηκε εκεί μέσα με τον ίδιο του τον εαυτό και με τη φαντασία του έκανε δικούς του ανθρώπους να ζωντανεύουν για να καταπολεμήσει την ατέλειωτη μοναξιά του. Αυτά είναι πράγματα τα οποία ένας άνθρωπος που βρίσκεται έξω από τους τοίχους μιας φυλακής σίγουρα δεν μπορεί να αντιληφθεί και δεν μπορεί να νιώσει. Συνεπώς ο φυλακισμένος δεν προσπαθεί να αποδώσει την καθημερινότητα του αυτή καθαυτή αλλά να υπενθυμίσει μέσω του εγκλεισμού του την αξία της ανθρώπινης υπόστασης και της ζωής.
Cul.N.: Ποια αίσθηση θέλετε να μείνει στους θεατές της παράστασης;

Il.: Πιστεύουμε ότι ο κάθε θεατής που θα παρακολουθήσει την παράσταση όχι μόνο θα εισπράξει όσα τον αφορούν με τον τρόπο που τον αφορούν, αλλά θα διαμορφώσει μία δική του ατομική ερμηνεία. Τουλάχιστον αυτό έχουμε διαπιστώσει μέχρι στιγμής από όσα έχουμε ακούσει από το κοινό που έχει έρθει στις πρώτες παραστάσεις. Άλλωστε, αυτό επιθυμούμε μέσω της τέχνης μας, να καταστήσουμε τον θεατή ενεργό παράγοντα μεταξύ του σκηνικού συμβάντος και του ίδιου. Η τέχνη θεωρούμε ότι δεν είναι ένα αποκομμένο κομμάτι-προϊόν της δημιουργίας, αλλά η φυσική συνέχεια της ζωής και της υπόστασής μας ως προσωπικότητες και ο τρόπος που παρουσιάζεται το συγκεκριμένο έργο αποτελεί ένα καλειδοσκόπιο εντυπώσεων και γεγονότων φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους, με κοινό παρονομαστή το κείμενο. Το παραστατικό αποτέλεσμα παραδίδει στο κοινό μία εμπειρία ποικίλων αναστοχαστικών νοηματοδοτήσεων, καθώς κάθε σκηνή δεν αποτελεί μετάβαση, συνέχεια, κορύφωση ή κατάληξη, αλλά το έργο ολοκληρώνεται στα μάτια του θεατή που θα πάρει κάτι από αυτό αφήνοντας το θέατρο. Η παράσταση θέλουμε να μην επικοινωνεί αλλά να συζητά, να μην αποβλέπει στην κατανόηση, αλλά το κοινό να φτάνει στον χώρο διαθέσιμο σε μια εμπειρία που θα μοιραστεί μαζί μας.

Cul.N.: Ποια είναι τα στοιχεία που σας εντυπωσίασαν στο συγκεκριμένο κείμενο-έργο;
Il.: Το κείμενο αυτό μας άγγιξε και μας ενέπνευσε. Η διαχρονικότητά του ξύπνησε μέσα μας το αίσθημα της αντίστασης. Αν και αναφέρεται στην Ελλάδα τα νοήματά του είναι βαθιά, παγκόσμια, επίκαιρα και μάλλον αναγκαία. Εστιάσαμε στην απλότητα και την αμεσότητα του λόγου, και του τρόπου που αυτός αποτυπώθηκε από τον Γ. Α. Μαγκάκη, αλλά και στην επισήμανση της σημαντικότητας της ανθρωπιάς που διαρκώς βάλλεται. Το κείμενο μας δημιούργησε εικόνες και μας συγκίνησε, μας πληροφόρησε και μας μετέδωσε την ατμόσφαιρα της τότε εποχής και της τότε κατάστασης. Τόσο αυτής που βίωνε ο Άνθρωπος μέσα στη φυλακή όσο και αυτής που υπήρχε έξω από τα κάγκελα.

Cul.N.: Η φυλακή μπορεί να βρίσκεται και στο μυαλό μας;

Il.: Η εποχή που ζούμε χαρακτηρίζεται από εγκλεισμό και προσωπικές φύλακες που αφορούν κυρίως τον πνευματικό κόσμο. Είναι διαμορφωμένο το κοινωνικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να επιβάλλει στον καθένα ένα πλαίσιο εγκλωβισμού, φόβου και ανασφάλειας. Από κει και πέρα είναι στο χέρι του καθενός να μπει στη διαδικασία της ανατροπής. Η φυλακή εκτός από κάγκελα έχει και πόρτα. Το θέμα είναι προς τα πού κοιτάει ο καθένας μας…

Cul.N.: Το γράμμα του Γεώργιου-Αλέξανδρου Μαγκάκη ήταν μια πολιτική πράξη. Η παρουσίαση του σήμερα, έχει τον ίδιο σκοπό;

Il.: Μια παράσταση βασισμένη στο κείμενο του Μαγκάκη δεν θα μπορούσε να μην αποτελεί πολιτική πράξη. Το πλαίσιο είναι σαφώς καλλιτεχνικό, ωστόσο, η ουσία παραμένει και δεν είναι άλλη από την αναζήτηση της ελευθερίας του ανθρώπου, καθώς και της αντίστασης σε κάθε παράγοντα που επιχειρεί να την καταλύσει. Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν έχουμε παραλείψει/αλλάξει στο ελάχιστο το κείμενο, αντίθετα ο λόγος μας ταυτίζεται απόλυτα με τον γραπτό λόγο του Μαγκάκη. Αυτό ήταν κάτι που επιθυμούσε ο σκηνοθέτης μας, αλλά και εμείς, προς σεβασμό αρχικά στο ίδιο το κείμενο ως λογοτεχνικό είδος και έπειτα προς τον συγγραφέα του. Επομένως, δεν χωράνε περιθώρια αμφισβήτησης της πολιτικής διάστασης που έχει η παράσταση, ωστόσο, αποδίδεται με έναν τρόπο ιδιαίτερο και αινιγματικό και με καμία διάθεση προκατάληψης ή καθοδήγησης των θεατών.

Cul.N.: Πόσα σημερινά στοιχεία μπορεί να μας φέρει στο μυαλό μια επιστολή που γράφτηκε την εποχή της Χούντας;

Il.: Τότε η ελευθερία λόγου ήταν ανύπαρκτη, αλλά ακόμη και σε ότι έβγαινε προς το κοινό υπήρχε εξονυχιστικός έλεγχος, πράγμα απαγορευτικό για μια κοινωνία που θέλει να προοδεύσει, για μια δημοκρατική κοινωνία. Και σήμερα κάτι αντίστοιχο γίνεται, η φωνή του πολίτη χάνεται μέσα στο δημοκρατικό, αν μη τι άλλο, χάος που επικρατεί. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις καταχρώνται το δικαίωμα λόγου τους και στην ουσία κάνουν έναν τεράστιο μονόλογο ανά τα έτη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η φωνή των πολιτών να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, όπως και η ζωή τους. Το τότε λοιπόν μοιάζει τόσο με το τώρα. Γιατί όπως λένε… Ο λαός που ξεχνά την ιστορία του και δεν μαθαίνει από αυτήν είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει.

Cul.N.: Ποια είναι τα δύσκολα σημεία με τα οποία κληθήκατε να αναμετρηθείτε στο έργο;

Il.: Υπήρξαν αρκετά σημεία μέσα στο κείμενο τα οποία ήταν δύσκολο να τα αντιληφθούμε με όλες μας τις αισθήσεις και να μπούμε κατά κάποιο τρόπο στην κατάσταση που βίωνε ο συγγραφέας μέσα στη φυλακή. Να κατανοήσουμε και να εισέλθουμε στην ψυχοσύνθεση ενός φυλακισμένου, να αντλήσουμε από το κείμενο όλα τα συναισθήματα του συγγραφέα και να καταφέρουμε να τα αποδώσουμε, ο καθένας μας στο είδος του αλλά και όλοι μαζί σε συνδυασμό. Είναι σίγουρα ένα πολύ δυνατό και άμεσο κείμενο, πολύ ρεαλιστικό και επίκαιρο και ως τέτοιο έπρεπε να αντιμετωπιστεί και να αποδοθεί από εμάς.

Cul.N.: Θα προσπαθήσετε με χορό, μουσική, ερμηνεία να αποδώσετε αρμονικά κάτι πολύ απότομο. Τον εγκλεισμό ενός ανθρώπου. Ποια είναι τα δυσκολότερα σημεία του εγχειρήματος;

Il.: Η εναρμόνιση των προαναφερθεισών τεχνών έτσι ώστε να «γίνουμε νόημα» και όχι (απο)μίμηση εγκλεισμού. Αυτό ήταν και το μεγάλο στοίχημα για όλους, να καταφέρουμε να συνδέσουμε το κείμενο αυτό που γράφτηκε πριν 40 χρόνια με τη σημερινή πραγματικότητα και να μιλήσουμε ευθέως στο κοινό, ώστε κάθε θεατής να προβληματιστεί για αυτά που ζούμε σήμερα και να συνδέσει τα γεγονότα και τον εαυτό του με τη σημερινή πραγματικότητα.

IlluminArti

Βασιλείου Φίλιππος
Γεράγγελου Περσεφόνη
Ζάρδα Αγάπη
Κουρεβέσης Αλέξανδρος
Μπρατάκου Άρτεμις
Οικονομίδου Κλεοπάτρα
Πολίτης Παντελής
Σταματίου Ελένη
Χρόνη Αντιγόνη