Ισίδωρος Ζουργός – Ανεμώλια (Εκδόσεις Πατάκη)

Του Γιάννη Αντωνιάδη

Είναι κοινή διαπίστωση πως ένα έπος όπως η Οδύσσεια του Ομήρου θεωρείται σχεδόν ακατόρθωτο να ξαναγραφτεί στην σημερινή εποχή για πολλούς και διάφορους λόγους που με ξεπερνούν για να τους αναλύσω. Εν τούτοις, η προσπάθεια να εμπνευστεί ένας σύγχρονος συγγραφέας και να αντλήσει στοιχεία από αυτό το αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι από μόνο του σαν σκέψη αξιέπαινο εγχείρημα. Πολλώ δε μάλλον από έναν Έλληνα συγγραφέα που, κατά την γνώμη μου, αφενός κουβαλάει περισσότερο από έναν ξένο αυτή την αρχαία ομηρική αύρα στην αυλή της φαντασίας του και αφετέρου θαρρώ πως έχει να κάνει και με τα στοιχεία που τον περιβάλλουν (θάλασσα και ήλιος) και τα οποία είναι και η βάση για να πλάσει ένα σύγγραμμα ή όπως αλλιώς θέλετε να το ονομάσετε.

Ούτε λίγο ούτε πολύ αναφέρομαι στον Ισίδωρο Ζουργό και στο τελευταίο του μυθιστόρημα με τίτλο Ανεμώλια, ένα μυθιστόρημα αληθινό και επίκαιρο που μας καθηλώνει με την απλότητα της αφήγησής του.

Το βιβλίο αυτό είναι ένας ύμνος και ένα αφιέρωμα στην παρέα, την φιλία, το ταξίδι, την συντροφικότητα μεταξύ ανδρών που όμως τελικά καταλήγει να είναι οικουμενική, μιας και θα μπορούσε κάλλιστα να αφορά σε όλες τις κατηγορίες ανθρώπων και στα δύο φύλλα ανεξαρτήτου ηλικίας. Είναι αυτά τα ανεμώλια, τα λόγια του ανέμου κατά την ομηρική γλώσσα που πρωταγωνιστούν και μας παίρνουν από το χέρι για να πιάσουμε λιμάνι σε άλλα μέρη μακριά από τα εγκόσμια και την καθημερινότητα που πλήττει και κουράζει.

Μια παρέα 5 αντρών που θα συναντούσαμε και στον δρόμο ή σε ένα καφέ της ελληνικής επικράτειας είναι οι ήρωες του βιβλίου που μας θέλγουν με την αμεσότητα και την ευθύτητα του λόγου τους. Πρόκειται για ανθρώπους απλούς και προσιτούς που επιθυμούν να ξεφύγουν από τα ανώφελα (άλλη μία μετάφραση της λέξης ανεμώλια) για να ζήσουν κάτι διαφορετικό με μοναδικό σκοπό την σύσφιξη των σχέσεων τους, την φυγή τους από τα τετριμμένα που έχουν καταστήσει, όπως αντιλαμβανόμαστε από την ιστορία του καθενός, τον βίο τους νωχελικό και ανούσιο.

Δεν είναι υπερβολή πως το βιβλίο έχει μορφή απολογητική, μιας και ο καθένας καταθέτει τις προσωπικές του εμπειρίες, ξεστομίζει ό,τι τον βασανίζει, θυμάται, ξεχνάει, θυμώνει, νοσταλγεί και όσα ρήματα και αν παραθέσω δεν θα είναι αρκετά για να περιγράψει τα αισθήματά τους. Η λύση τους και η διέξοδός τους, είναι η φυγή τους από το πεπρωμένο που τείνει να τους αγκυλώσει τον νου και αυτήν την φυγή τους την προσφέρει ο Θερσίτης το πλοίο που θα τους μεταφέρει μακριά από τους τόπους κατοικίας τους σε σημεία της ελληνικής νησιωτικής χώρας, την Μυτιλήνη, την Χίο. Εκεί θα συναντήσουν την σχεδία της ελευθερίας τους που θα διώξει μακριά τις σκοτούρες, τα οικογενειακά τους προβλήματα, τους χαμένους έρωτες και τους στροβιλισμούς του νου τους που τους έμπλεκαν την μέρα και την νύχτα τους. Έχει ενδιαφέρον να διαβάζουμε διαλόγους που μας αγγίζουν γιατί είναι οικείοι στον καθένα από εμάς σαν εμείς να ήμασταν συνοδοιπόροι τους, θεατές της περιπέτειας τους ή ακόμα και συνομιλητές στον δρόμο της διαφυγής τους.

Είναι θαυμαστό δε το γεγονός πως σε όλη την διάρκεια της αφήγησης ο Όμηρος είναι παρών, οι λέξεις του έχουν την τιμητική τους και εμείς απλά απολαμβάνουμε την ανάγνωση. Τα μάταια που φυλακίζουν την ζωή μας στην πόλη γίνονται σκόνη μακριά από αυτήν και ο Ζουργός έχει τον τρόπο να μας το μεταδώσει με ευαισθησία και λόγο τρυφερό που πηγάζει από την έμπνευσή του να βασιστεί στην ατμοσφαιρικότητα και την λυρικότητα του Ομήρου.

Το βιβλίο, καθόλου τυχαία, είναι χωρισμένο σε 24 κεφάλαια όπως και οι ραψωδίες της Οδύσσειας και μάλιστα δοσμένα το καθένα με τα γράμματα της αλφαβήτου. Το μεγαλειώδες και ξεχασμένο ομηρικό παρελθόν που τόσοι θαυμάζουνε ανά τον κόσμο παίρνει σάρκα και οστά, επανέρχεται μελωδικά με έναν τρόπο ιδιαίτερο και χάρη στον συγγραφέα που ντύνει ευφάνταστα και δωρικά αυτό που οι περιπλανώμενοί του μας διηγούνται. Είναι η ομορφιά του αγνώστου που μας καλεί ο συγγραφέας να ανακαλύψουμε, είναι όλα αυτά που ο χρόνος, ο γιατρός και μέγας μάγιστρος της ζωής σαρώνει στο πέρασμά του χωρίς να το πολυκαταλαβαίνουμε.

Οι αλήθειες που ανταλλάσσουν οι άνδρες μεταξύ τους είναι πολλές φορές σκληρές αλλά είναι πηγαίες και δίχως φτιασίδια. Ο Ζουργός δεν μακιγιάρει του ήρωές του για να γίνουν αρεστοί, μας τους δίνει με τον χαρακτήρα τους, τις ιδιαιτερότητές τους, τις γκρίνιες τους, τις βωμολοχίες και τις ασχήμιες τους. Προσωπικά νιώθω πως αυτό το μυθιστόρημα δραπετεύει την σκέψη μας και μας οδηγεί σε μονοπάτια που λίγο πολύ όλοι έχουμε την ανάγκη να περπατήσουμε, να γνωρίσουμε και ας είναι η θάλασσα μυστήρια και επικίνδυνη. Στο ιστιοφόρο της μοναξιάς τους που ταλαντεύεται μεταξύ διχόνοιας και ομόνοιας και εναλλάσσεται με την συνάθροισή τους στην κοινή τους πορεία προς την ανεξαρτησία και την απελευθέρωση του εγώ τους, η λέξη προορισμός είναι κάτι άυλο και ακαθόριστο. Κανείς τους δεν ξέρει αν θέλει να γυρίσει πίσω, αν επιθυμεί να εγκαταλείψει ή να συνεχίσει, είμαστε θιασώτες μιας μόνιμης αναποφασιστικότητας και ενός ατέρμονου μυστηρίου. Η ισχύς εν τη ενώσει είναι τελικά αυτή που τους σώνει, μιας και ο ένας γεύεται τον πλησίον του, νιώθει ότι έχει ένα στήριγμα και σε κάθε φουρτούνα μεταφορική ή κυριολεκτική τον αγκαλιάζει για να φωλιάσει το εκκρεμές της αδυναμίας του που μπορεί να τον καταβάλλει.

Σας προκαλώ και σας προσκαλώ τους εν δυνάμει αναγνώστες να γίνετε επιβάτες της δράσης που προσφέρει αυτό το ιστιοφόρο με το όνομα Θερσίτης και να γίνετε μέτοχοι συμμέτοχοι της εξαιρετικής γραφής από την μία και της κεντημένης με τόση μαεστρία και μεράκι ιστορίας που έχει οικοδομήσει ο Ζουργός. Ο Όμηρος ας είναι ο αόρατος καπετάνιος και πλοηγός, οι 5 σύντροφοι και οι ιστορίες τους να είναι η αφορμή για να σκεφτούμε και να αναλογιστούμε τι αξίζει να διατηρήσουμε στην ζωή μας ως ωφέλιμο και τι να απεμπολήσουμε για να βελτιώσουμε πρώτα εμάς και κατά προέκταση και αυτούς που μας περιβάλλουν. Τελικά αυτό που θα μετρήσει και για σας είναι το ταξίδι!

«Ο άνθρωπος δεν είναι σταγόνα στο ποτάμι της ζωής. Είναι η δύναμη, που δημιουργεί και κινεί το ποτάμι της ζωής»  Μπέρτολντ Μπρεχτ