Ιστορία της Τέχνης – Η Γέννηση μιας νέας επιστήμης από τον 19ο στον 20ο αιώνα – Νίκος Δασκαλοθανάσης

Τι είναι η ιστορία της τέχνης; Ό,τι αφηγείται ο Πλίνιος, ό,τι περιλαμβάνει ο Bαζάρι στους Βίους του ή μήπως η Ιστορία της τέχνης των αρχαίων, το κύκνειο άσμα του Βίνκελμαν;

Είναι βέβαιο ότι τα γραπτά όλων αυτών των συγγραφέων συνδέονται τόσο με την τέχνη όσο και με την ιστορία της. Ωστόσο το θέμα τού ανά χείρας βιβλίου είναι διαφορετικό. Αφορά το πώς η ιστορία της τέχνης συγκροτείται ως επιστήμη, το πώς δηλαδή προσδιορίζει το πεδίο μελέτης της, ταξινομεί το αχανές υλικό της, αναπτύσσει τον δικό της θεωρητικό λόγο.

Θέση του συγγραφέα είναι ότι η διαδικασία αυτή πρέπει απαραιτήτως να συναρτηθεί με την ανάδυση του έθνους-κράτους: Η επιστήμη της ιστορίας της τέχνης υπήρξε από την αρχή, ιδίως στο γερμανόφωνο χώρο, φορέας διαμόρφωσης της ίδιας της εθνικής «ιδεολογίας» μέσα από το δίπολο μουσείο-πανεπιστήμιο. Στις σελίδες του βιβλίου περιγράφεται έτσι η δραστηριότητα των ιστορικών της Σχολής του Βερολίνου, το όραμα των νεαρών ρομαντικών (ανάμεσά τους και ο Γκαίτε) περί «βόρειου» Μεσαίωνα, η προβολή της ιταλικής Αναγέννησης από τον Γιάκομπ Μπούρκχαρτ, η εμπειρική μέθοδος του Τζοβάννι Μορέλλι, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των ειδημόνων, η αμφιλεγόμενη σταδιοδρομία του Μπέρναρντ Μπέρενσον.

Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο δαιδαλώδες έργο του Αλόις Ριγκλ και των άλλων εκπροσώπων της Σχολής της Βιέννης, καθώς η περί «ύστερης αρχαιότητας» διαμάχη τους με τον «Αττίλα της ιστορίας της τέχνης» Γιόζεφ Στριγκόφσκι καθόρισε τη συζήτηση για την καταγωγή του ίδιου του νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο κύκλος κλείνει με την παρουσίαση της «δομικής» θεωρίας του εθνικοσοσιαλιστή Χανς Ζέντλμαϋρ, όπου μέσω της παραδειγματικής ανάλυσης της ζωγραφικής του Πίτερ Μπρούχελ αναδεικνύονται οι σφοδρές πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του μεσοπολέμου. Το παρόν βιβλίο φωτίζει έτσι όλες τις σημαίνουσες όψεις της διαδικασίας γέννησης τούτης της νέας επιστήμης που συγκροτείται στη χαραυγή της νεωτερικότητας επί του πολυκύμαντου ορίζοντα της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Το 512 σελίδων βιβλίο περιλαμβάνει 806 βιβλιογραφικές και ερμηνευτικές σημειώσεις, βιβλιογραφία 378 τίτλων, 91 (ασπρόμαυρες) εικόνες και ευρετήριο προσώπων.

Ο Νίκος Δασκαλοθανάσης σπούδασε αρχαιολογία στην Αθήνα (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο) και Ιστορία της τέχνης στις Βρυξέλλες (Université Libre de Bruxelles), στο Παρίσι (Université de Paris I) και στη Νέα Υόρκη (The City University of New York). Είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τακτικός καθηγητής Ιστορίας της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

Έχει δημοσιεύσει μια μονογραφία για τον Giorgio de Chirico (Η ζωγραφική του Giorgio de Chirico. Η σύνταξη του μεταφυσικού χώρου, εκδόσεις Opera, 2001),  ενώ έχει επιμεληθεί την ελληνική έκδοση των Πρακτικών της δίκης του Brancusi κατά του αμερικανικού Δημοσίου [Brancusi κατά Ηνωμένων Πολιτειών. Η ιστορική δίκη (1927-1928), εκδόσεις Ύψιλον, 2004], την έκδοση Από τη μινιμαλιστική στην εννοιολογική τέχνη: μια κριτική ανθολογία (ΑΣΚΤ, 2006), την ελληνική έκδοση των κριτικών δοκιμίων του Clement Greenberg, Τέχνη και πολιτισμός: δοκίμια κριτικής (εκδόσεις Νεφέλη, 2007) και τον τόμο Προσεγγίσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας: από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας. Πρακτικά Β΄ Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης (εκδόσεις Νεφέλη, 2008).

Στις Εκδόσεις Άγρα κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο: Από τον 19ο στον 21ο αιώνα (2004), η συλλογή κειμένων Τα παπούτσια του Van Gogh. Heidegger, Schapiro, Derrida. 3+1 κείμενα με επιμέλεια δική του (2006), καθώς και η Ανάβαση στο όρος Βεντού του Πετράρχη (2008), όπου έχει γράψει το επίμετρο.