Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη, κείμενα εξαιρετικής αφηγηματικής τέχνης, περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα, τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει, καθώς και την απάρνηση του πάθους, με το μεγαλείο και τη μελαγχολία της. Μιλούν για το πόσο ηρωικό είναι να σκοτώσει κανείς μέσα του τον δράκο του πόθου, αλλά και για την «αγρία χαρά» εκείνου που επιλέγει να ζει μέσα στο βάσανό του. Ο Νοσταλγός τού επέκεινα, ο αθεράπευτα μελαγχολικός Παπαδιαμάντης, βλέπει τον γήινο έρωτα ως συγκαλυμμένο ναρκισσισμό, ενώ θεωρεί πως οι μόνες στιγμές αληθινής ευτυχίας για τον άνθρωπο γεννιούνται από τον έρωτα προς το θείο. Είναι αυτές οι μυστικές στιγμές, ωστόσο, που αποδίδονται από τον μεγάλο τεχνίτη με εξόχως γήινο και αισθησιακό τρόπο.

Στη μελέτη της η Αγγέλα Καστρινάκη επιχειρεί να φωτίσει τα αινιγματικά παπαδιαμαντικά κείμενα, με οδηγό τα πανανθρώπινα και τα χριστιανικά σύμβολα. Όμορφες κόρες, κάτω από τη γοητευτική τους όψη αποκαλύπτονται επικίνδυνα στοιχειά του νερού, και νεαροί άντρες κρύβουν κάποτε μέσα τους τη βία του αρπακτικού, ακόμα και τον ίδιο τον διάβολο. Η θάλασσα και η λίμνη, η φωτιά, τα λουλούδια, οι σπηλιές, τα άστρα κι η σελήνη δεν είναι μονάχα διάκοσμος του φυσικού κόσμου, παρά αποτελούν σημεία που οδηγούν βαθύτερα στο νόημά του. Παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο ο Παπαδιαμάντης χειρίζεται το θέμα του προπατορικού αμαρτήματος, η μελετήτρια υποστηρίζει ότι ο συγγραφέας έμμεσα αλλά επίμονα υποβάλλει την ανάγκη αποφυγής του σαρκικού έρωτα και της τεκνογονίας, που μόνο δεινά προσθέτουν στον κόσμο, κινούμενος έτσι στα όρια της αποδεκτής χριστιανικής πίστης.

Ο συγγραφέας

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1851, σε οικογένεια με παράδοση στην ιεροσύνη. Σπούδασε δύο χρονιές στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, αλλά την πλατιά μόρφωσή του την απέκτησε κυρίως με προσωπική μελέτη. Έχοντας μάθει μόνος του γαλλικά και αγγλικά, εξάσκησε το επάγγελμα του μεταφραστή σε εφημερίδες. Ξεκίνησε συνθέτοντας πολυσέλιδα μυθιστορήματα, το ιδιαίτερο ύφος του όμως το διαμόρφωσε όταν επιδόθηκε στη μικρή φόρμα του διηγήματος, από το 1887 και έπειτα. Έγραψε συνολικά εκατόν εβδομήντα περίπου διηγήματα. Από τα ωραιότερα είναι τα ερωτικά που σχολιάζονται σε αυτήν εδώ την έκδοση, καθώς και η νουβέλα Η Φόνισσα. Ενόσω ζούσε απόλαυσε μεγάλη φήμη, χωρίς να δει τυπωμένο ούτε ένα βιβλίο του. Έζησε στην Αθήνα, μέσα στην ανέχεια, και πέθανε στη Σκιάθο το 1911, σε ηλικία εξήντα ετών. Το έργο του έχει γίνει αντικείμενο εντατικής μελέτης και σφοδρών αντιπαραθέσεων.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Περιεχόμενα:

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ὁλόγυρα στὴ λίμνη
Ἡ νοσταλγός
Ἔρως-ἥρως
Ὄνειρο στὸ κῦμα
Ἡ Φαρμακολύτρια

Αγγέλα Καστρινάκη
Έρως νάρκισσος, έρως θείος: όψεις του έρωτα στο έργο του Παπαδιαμάντη
Εισαγωγικά
Έρως-θερισμός
Ολόγυρα στην Πολύμνια
Η νοσταλγία της Νοσταλγού
Έρως-ήρως δρακοντοκτόνος
Το Όνειρο στο κύμα και ο εφιάλτης της Πτώσης
Η Φαρμακολύτρια και η Φαρμακίδα
Ο ήχος μιας γλυκιάς καμπάνας και η φωνή του δράκου
Συμπόσιο στα Ρόδιν’ ακρογιάλια
Συμπεράσματα και προεκτάσεις
Α. Ο κόσμος των συμβόλων
Β. Ο έρως ως καπρίτσιο και ως ναρκισσισμός
Γ. Ο χριστιανικός και ο θείος έρως. Ο αισθησιασμός του Παπαδιαμάντη
Δ. Ο «θεμελιώδης θεσμός» και τα προβλήματά του
Ε. Μια θεολογία λίαν ιδιόρρυθμη
Επίλογος
Εκδοτικά, απολογητικά, ευχαριστίες