Iwona Blazwick: Ο κήπος της Γαλλικής Σχολής αποτελεί το τέλειο σκηνικό για έργα που επανασυνδέουν το ανθρώπινο με το ζωώδες

Η διευθύντρια της γκαλερί Whitechapel στο Λονδίνο Iwona Blazwick μας μίλησε για την έκθεση σύγχρονης τέχνης Terrapolis, η οποία οργανώνεται από τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, στο κήπο της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, έναν ιστορικό χώρο που για πρώτη φορά ανοίγει στο ευρύ κοινό. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς σκοπούς του ΝΕΟΝ, να αξιοποιεί τη σύγχρονη τέχνη για να ενεργοποιεί ιστορικούς δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, που ανοίγουν με ελεύθερη πρόσβαση στους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης. Παράλληλα, μέσα από την έκθεση, ο ΝΕΟΝ υλοποιεί έναν ακόμα στόχο του, τη στήριξη της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας, με νέες αναθέσεις έργων σε πέντε έλληνες καλλιτέχνες.

Συνέντευξη: Στρατής Παντάζης

Culture Now: Γιατί η έκθεση Terapolis εκτίθεται στην Γαλλική Σχολή Αθηνών; Μήπως το θέμα της είναι κατά κάποιο τρόπο συνδεδεμένο με την ιστορία και την αποστολή της σχολής;

Iwona Blazwick: Ο κήπος της Γαλλικής Σχολής αποτελεί το τέλειο σκηνικό για έργα που επανασυνδέουν το ανθρώπινο με το ζωώδες. Τώρα η αρχαιολογική σχολή στο κέντρο της Αθήνας  αφουγκράζεται την ηχώ των σατύρων, των σφιγγών και των κενταύρων της ελληνικής γλυπτικής, μέσα στα σύγχρονα γλυπτά, ενώ  η θεματολογία των εγκαταστάσεων και των φιλμ αντλούνται από το μύθο, το δράμα και το ζωικό βασίλειο.

CN: Η προγούμενη έκθεση A Thousand Doors είχε παρουσιαστεί στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Ποιος είναι ο λόγος παρουσίασης έργων τέχνης σε ιστορικούς χώρους κι όχι σε σύγχρονους ή και ακόμα στον δρόμο, σε μία πλατεία ή σε ένα δημόσιο χώρο της πόλης;

IB: Παραδόξως υπαίθριοι χώροι δεν είναι συχνά και πολύ δημόσιοι. Επιχειρηματικά, εγχώρια, κοινωνικά και αστικά ενδιαφέροντα όλα ανταγωνίζονται για τον έλεγχο του δημόσιου χώρου. Δρόμοι, πλατείες είναι επίσης συχνά κορεσμένα με δράστηριότητες όπως κυκλοφοριακή κίνηση και διαφημίσεις. Και οι δύο, η Γεννάδειος και η Γαλλική Σχολή, έχουν κρυμμένους κήπους, τους οποίους θέλουν να διαθέσουν στο κοινό. Ο ΝΕΟΝ αναζητά πάντα αυτούς τους κρυμμένους θησαυρούς, αυτούς τους κήπους, για να τους δώσει ζωή μέσα από τη σύγχρονη τέχνη. Είναι οάσεις όπου οι επισκέπτες ξεφεύγουν από την πίεση της ζωής στην πόλη. Μπορούν να χαλαρώσουν και να έχουν μία άμεση σχέση με τα έργα τέχνης, με το χρόνο και το χώρο και να προβληματιστούν σχετικά με το νόημά τους και με το πώς αυτά συνδέονται με το γενικό πλαίσιο της έκθέσης. Αυτές οι τοποθεσίες λειτουργούν λίγο σαν γκαλερί. Αλλά σε αντίθεση με το white cube περιβάλλον αυτές είναι πλούσιες σε ιστορική και οικολογική σημασία. Ο κήπος αποτελεί έναν δυναμικό χώρο χρωμάτων, αρωμάτων και κινήσεων, λειτουργώντας παράλληλα κι ως οικοδεσπότης άγριας ζωής – φιλοξενώντας  από έντομα έως και πουλιά. Οι δραστηριότητες κάθε ιδρύματος επίσης στήνουν το αφηγηματικό πλαίσιο.

CN: Η έκθεση θέτει τρία βασικά ερωτήματα: θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα ζώα ως πολίτες; πως οι διαδικασίες της φύσης, όπως οι μεταμορφώσεις σχετίζονται με τη δημιουργία της τέχνης; πως οι μυθικές αφηγήσεις έχουν απήχηση στη σύγχρονη κοινωνία; Οπότε ένας αριθμός καλλιτεχνών της έκθεσης καταπιάνεται με τον μύθο και τη μεταμόρφωση. Εσείς νιώθετε ότι τα έργα της έκθεσης μπορούν να προσεγγιστούν και να ερμηνευθούν όπως τα έργα των σουρεαλιστών;

IB: Αυτή είναι μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση. Η έννοια της μεταμόρφωσης στη μυθολογία, το κύριο θέμα της Terrapolis ενώνεται με τον ερωτισμό και τη μεταλλαγή μέσω της επιθυμίας και του πάθους. Οι σουρεαλιστές είχαν εντυπωσιαστεί από τους ελληνικούς μύθους, όπως του Νάρκισσου και του Προμηθέα, καθώς και από τις αναπλαστικές, ψυχικές και εξελικτικές δυνατότητές τους.

CN: Πέρα από τα πέντε έργα των σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών, των οποίων την ανάθεση έχει στηρίξει ο οργανισμός ΝΕΟΝ, κανένα από τα έργα δεν ανήκουν στη συλλογή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου αλλά προέρχονται από διαφορετικά μουσεία και συλλογές. Στην έκθεση ανακαλύπτουμε έργα σημαντικών καλλιτεχνών της δεκαετίας του ’60 όπως του Joseph Beuys και του Richard Long. Γιατί δεν έχετε συμπεριλάβει και έργα Ελλήνων της ίδιας δεκαετίας;

IB: Όταν μου ζήτησε ο ΝΕΟΝ να συνεργαστούμε στην επιμέλεια της έκθεσης, δεν είχαμε εστιάσει σε συγκεκριμένη γενιά αλλά περισσότερο αναζητήσαμε χαρακτηριστικά έργα σχετικά με την αλληλεπίδρασή μας με διαφορετικά είδη – όπως την σαμανιστική και συμβολική performance με το κογιότ του Beuys, ή τον χάρτη του Long που καταγράφει πώς τα ζώα και οι άνθρωποι καταλαμβάνουν κοινό έδαφος. Είναι αλήθεια ότι θα μπορούσαμε να είχαμε οργανώσει μία παράλληλη έκθεση στο ίδιο θέμα με ένα πλήθος άλλων καλλιτεχνών. Ωστόσο μία από τις μεγάλες χαρές της συνεργασίας με τον οργανισμό ΝΕΟΝ είναι η ανάθεση δημιουργίας νέων έργων σε Έλληνες καλλιτέχνες, τα οποία εκθέτονται μαζί με αυτά των διεθνών συναδέλφων τους. Ανυπομονούμε να φέρουμε αυτές τις συναρπαστικές αλληλεπιδράσεις μαζί και στο στήσιμο της τρίτης έκθεσης στην Αθήνα του χρόνου.

CN: Πέρα από τα γλυπτά, τις εγκαταστάσεις που βρίσκουμε στον κήπο, υπάρχει και μία σειρά από φιλμ σε ένα από τα κτίρια, αλλά όχι πίνακες ζωγραφικής. Γιατί έχετε κάνει αυτή την επιλογή;

IB: Η συνεργασία της γκαλερί Whitechapel με τον οργανισμό ΝΕΟΝ εστιάζει σε site specific έργα και αυτό τείνει προς τα γλυπτά, τα φιλμ και τις εγκαταστάσεις. Η κλασσική ιστορία της γλυπτικής στην Ελλάδα έχει επίσης επηρρεάσει την επιλογή μας από το μέσο.

CN: Έχετε δηλώσει ότι η Αθήνα σήμερα σας θυμίζει το Λονδίνο τη δεκαετία του ’80, όταν δεν υπήρχε αγορά τέχνης και οι καλλιτέχνες δημιουργούσαν τις δικές τους πλατφόρμες. Πιστεύετε ότι η Αθήνα θα έχει ποτέ μία δυνατή παρουσία στο κόσμο των τεχνών και θα γίνει ένα κέντρο; Επίσης βρίσκετε την σύγχρονη ελληνική τέχνη ενδιαφέρουσα και άξια να εκτεθεί σε σημαντικά ιδρύματα ανά την υφήλιο;

IB: Η Αθήνα έχει μία αναπόφευκτη παρουσία στο κόσμο των τεχνών. Η ελληνική ιστορική κληρονομιά συνεχίζει να αντηχεί μέσα από την τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη γλώσσα, τη φιλοσοφία και την πολιτική. Γεωγραφικά βρίσκεται στο υπομόχλιο της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Η ενέργεια και η ανθεκτικότητα των σύγχρονων καλλιτεχνών της είναι σημαντική για όλους εμάς σε μία εποχή όπου το μέλλον είναι αβέβαιο. Η πρωποριακή δουλειά των ιδρυμάτων όπως της Μπιενάλε της Αθήνας, των μουσείων, των γκαλερί, και των χώρων των καλλιτεχνών, και η δέσμευση των Ελλήνων συλλεκτών και οργανισμών – όχι μόνο του ΝΕΟΝ αλλά επίσης του ΔΕΣΤΕ και των ιδρυμάτων Ωνάσση και Σταύρου Νιάρχου κάνουν την πόλη ιδιαίτερα δυναμική. Το γεγονός ότι η Αθήνα θα μοιραστεί τη σκηνή της Documenta 13 με το Κάσσελ θα ενισχύσει το ρόλο της ως κέντρο. Ένα από τα πιο συναρπαστικά περίπτερα της Μπιενάλε της Βενετίας αυτής της χρονιάς ήταν αύτο με την εγκατάσταση Αγριμικά της Μαρίας Παπαδημητρίου. Πέραν του ότι είναι μία ισχυρή εγκατάσταση αποτελεί μία ελεγεία για έναν εξαφανισμένο τρόπο ζωής που αντηχεί σε παγκόσμιο επίπεδο.

Φέραμε την καταπληκτική συλλογή του Δ. Δασκαλόπουλου στο κοινό της Βρετανίας για πρώτη φορά το 2010. Το εύρος και το βάθος των έργων είχε τεράστιο αντίκτυπο εδώ. Επίσης δουλεύουμε μαζί με τον οργανισμό ΝΕΟΝ στα πλαίσια επιμελητικής ανταλλαγής, φέρνοντας Έλληνες επιμελητές στο Λονδίνο, οι οποίοι με τη σειρά τους δουλεύουν με τους απόφοιτους επιμελητές μας στην Ελλάδα. Η εκπαιδευτική μας ομάδα επίσης συνεργάζεται με το Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου, και αυτές οι συνεργασίες χτίζουν έναν πλούσιο διάλογο τέχνης και ιδεών μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου.

Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τους αξιοσημείωτους νέους Αθηναίους, οι οποίοι ξεναγούν τους επισκέπτες στην Terrapolis αυτό το καλοκαίρι. Είναι αφοσιωμένοι, γνώστες και ευκρινείς πρεσβευτές της έκθεσης. Ελπίζω η ενέργεια και το ταλέντο τους να βρει τρόπο έκφρασης με τον καιρό στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή.

CN: H έκθεση αποτελεί το δεύτερο μέρος μίας τριλογίας οργανωμένη απο τον οργανισμό ΝΕΟΝ. Ποιο είναι το κοινό σημείο αναφοράς των τριών εκθέσεων;

IB: Ο οργανισμός ΝΕΟΝ είναι αφοσιωμένος στο να δώσει σε όλους στην Ελλάδα την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την τέχνη της εποχής μας –ως μία δύναμη δημιουργίας, παιδείας και ενδυνάμωσης – τοποθετώντας την στη δημόσια σφαίρα. Εμείς στηρίζουμε αυτή τη φιλοδοξία φέρνοντας σε διάλογο σημαντική δημόσια τέχνη από όλο τον πλανήτη με την ελληνική. Οι εκθέσεις εξωτερικών χώρων επαινούν τους κήπους της πόλης, προτείνοντας ο καθένας ένα θέμα. Η Γεννάδειος μας ενέπνευσε να λάβουμε υπόψη τη βιβλιοθήκη και τη συλλογή της και τη καταστροφή της γνώσης.  Η αρχαιολογική έρευνα στη Γαλλική Σχολή μας έδωσε την ιδέα για το πώς τα αρχαία αγάλματα συγχωνεύουν το ζωώδες με το ανθρώπινο και πώς αυτή η έρευνα συνδέεται με τη σύγχρονη βιοηθική. Αυτή η συγκεκριμενοποίηση του χώρου θα μας δώσει πληροφορίες για την επόμενη έκθεση μας – δεν γνωρίζουμε που θα μας οδηγήσει αυτή η περιπέτεια, αλλά κρατήστε επαφή…

Λεζάντες έργων: 

1. Lynn Chadwick 

Dancers               

1967, Bronze, 183 x 70 x 53 cm, Courtesy of the Estate of Lynn Chadwick and Blain|Southern,

Photo credit: Jonty Wilde  

2. Yayoi Kusama   

Pumpkin (M)    

2014, Bronze, 187 x 182 x 182 cm, 73 5/8 x 71 5/8 x 71 5/8 in, Courtesy KUSAMA Enterprise, Ota Fine Arts, Tokyo / Singapore and Victoria Miro, London

© Yayoi Kusama

Photo credit: Stephen White

Εγκαίνια της έκθεσης Terrapolis: Από αριστερά, η Iwona Blazwick, OBE, Διευθύντρια της Whitechapel Gallery και επιμελήτρια της έκθεσης Terrapolis, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ιδρυτής του Οργανισμού ΝΕΟΝ, ο Alexandre Farnoux, Διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του Οργανισμού ΝΕΟΝ.

Η έκθεση Terrapolis φιλοξενείται στον κήπο της Γαλλικής Σχολής Αθηνών μέχρι τις 26 Ιουλίου 2015. Περισσότερες πληροφορίες.