Μέσα από γλυπτά, εγκαταστάσεις, κολάζ, βίντεο και φωτογραφίες, ο Kader Attia διερευνά τους τρόπους με τους οποίους η αποικιοκρατία και ο ιμπεριαλισμός συνεχίζουν να διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι δυτικές κοινωνίες εμπλέκονται με μη-δυτικούς πολιτισμούς και πιο συγκεκριμένα πώς (ακόμα) τις παρουσιάζουν, σχολιάζοντας τον ρόλο και τις συνέπειες του πολιτισμού στη διαιώνιση της κοινωνικής αδικίας. Τα έργα του προσφέρουν μια δομική, σχολαστική κριτική των σύγχρονων δυτικών συστημάτων ελέγχου, που καθορίζουν διάφορες πτυχές της ζωής: από την παραδοσιακή μουσειολογία έως τους σύγχρονους μηχανισμούς κοινωνικού αποκλεισμού.
Η πιο πρόσφατη ταινία του Attia ‘The Object’s Interlacing’ (2020), σε ανάθεση του μουσείου Kunsthaus Zürich, θέτει το πλαίσιο αυτής της έκθεσης και προτρέπει μια επανεξέταση του έργου του της τελευταίας δεκαετίας. Στo φιλμ, ο Attia ασχολείται με το ζήτημα της «αποκατάστασης» και της επιστροφής μη-δυτικών αντικειμένων τέχνης που βρίσκονται σε Δυτικά μουσεία. Οι φωνές των ιστορικών, των φιλοσόφων, των ακτιβιστών, των ψυχαναλυτών και των οικονομολόγων, που περιλαμβάνονται στο φιλμ, δημιουργούν ένα παλίμψηστο διαφορετικών απόψεων σχετικά με την ιδέα της αποκατάστασης, ένα θέμα που είναι αρκετά σημαντικό για το ελληνικό κοινό, καθώς τα μάρμαρα του Παρθενώνα παραμένουν μέχρι σήμερα μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις αμφίβολα αποκτηθέντων αρχαιοτήτων στον κόσμο.
Το φιλμ επισημαίνει τις σύνθετες παραμέτρους που έχουν επιτρέψει τη χρήση του πολιτισμού, στη διατήρηση άνισων δομών ισχύος, αλλά και ως εργαλείο που διευκολύνει αφηγήσεις συγκεκριμένων μορφών Ιστορικής «αλήθειας». Τα έργα που παρουσιάζονται αγγίζουν διάφορες πτυχές των νεκροπολιτικών συνόρων των σημερινών συστημάτων εξουσίας, που κληρονομήθηκαν μετά από εκατοντάδες χρόνια παγίωσης συγκεκριμένων δομών δυτικών κοινωνιών, οι οποίες βασίστηκαν στην κυριαρχία, την εξαγωγή, τον εγκλεισμό και τις διακρίσεις. Ο Attia θεωρεί την ιδέα της “επούλωσης” ως φυσική και συμβολική πράξη, εξερευνώντας ταυτόχρονα τον τρόπο με τον οποίο η επισκευή σχετίζεται τόσο με ψυχολογικό όσο και με το σωματικό, τόσο με το συλλογικό όσο και το ατομικό τραύμα. Για τον Kader Attia, η “επούλωση” λειτουργεί ως μεταφορά, για τον πολιτιστικό επαναπατρισμό και την αντίσταση.
Στη σειρά φιλμ με τίτλο “Reason’s Oxymorons” (2015), ο καλλιτέχνης ερευνά τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικές κοινωνίες συζητούν και κατανοούν έννοιες όπως η ζημία και η απώλεια. Μέσα από συνεντεύξεις με ψυχίατρους, εθνογράφους, ιστορικούς και άλλους, ο καλλιτέχνης ομαδοποιεί μαρτυρίες, με τίτλους όπως «Γενοκτονία – Αποικισμός», «Νεωτερικότητα – Καπιταλισμός – Σχιζοφρένεια» και «Γλώσσα», όπου βλέπουμε συνομιλίες να ξεδιπλώνονται και να αποκαλύπτουν τα αποτελέσματα του συλλογικού τραύματος που δημιουργούν οι διακρίσεις. Τα έργα παρουσιάστηκαν πρώτη φορά στη Μπιενάλε της Λυών το 2015, και ασχολούνται με τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας στις μη δυτικές υποκειμενικότητες, κάτι που αντηχεί την τρέχουσα προσφυγική κρίση, ένα θέμα που συζητείται έντονα στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Επιπλέον, μια επιλογή φωτογραφιών από τη σειρά του Rochers Carrés (2008) προσφέρει μια οπτική αναπαράσταση του αποκλεισμού και της περίφραξης: μια παραλία στο Αλγέρι, γεμάτη από τεράστιους βράχους που τοποθετήθηκαν από τις αρχές για να αποτρέψουν τους ανθρώπους από τη μεταφορά τους με σκάφη από την Βόρεια Αφρική, στη Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Η έκθεση περιλαμβάνει και μια σειρά εκδόσεων με βιβλία που έχουν εμπνεύσει το ερευνητικό έργο του εικαστικού, καθώς και πρόσφατα άρθρα που δείχνουν πώς απεικονίζεται η μετανάστευση και η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη.
Στο Μουσείο Επούλωσης, ο Attia μετατρέπει τη μακροχρόνια έρευνά του σε ένα συναρπαστικό οπτικό δοκίμιο, εξετάζοντας το χώρο της τέχνης ως ένα φόρουμ που δημιουργεί χώρο για να ξανασκεφτούμε τον ρόλο της σύγχρονης τέχνης στην αποδόμηση κυρίαρχων αφηγήσεων, ενώ εξετάζει πώς ένα εικαστικό έργο προκαλεί και εργαλειοποιεί συναισθήματα θυμού, χαράς και θλίψης. Η έκθεση καλεί τον επισκέπτη να συνδέσει το θεωρητικό πλαίσιο που περιστρέφεται γύρω από τις έννοιες της επούλωσης, της αποκατάστασης, του επαναπατρισμού, του συλλογικού τραύματος, της απώλειας και του αποκλεισμού με προφορικές ιστορίες, μαρτυρίες και εμπειρίες που επικοινωνούνται μέσω των έργων του Attia. Τέλος, θέτει το ερώτημα αν ένας καλλιτέχνης μπορεί να λειτουργήσει ως “φροντιστής” γνώσεων που έχουν παραμεριστεί ή αποσιωπηθεί, ή υποκινητής μελλοντικών θεσμών κοινωνικής δικαιοσύνης.
Την έκθεση επιμελείται η Ηλιάνα Φωκιανάκη και είναι η πρώτη που προκύπτει από το μακροπρόθεσμο ερευνητικό πρόγραμμα του State of Concept με τίτλο Γραφείο Φροντίδας (“The Bureau of Care”). Συνοδεύεται από μια έκδοση με κείμενα της Φωκιανάκη και της γαλλίδας ακαδημαϊκού Françoise Vergès.
Το δημόσιο πρόγραμμα θα ανακοινωθεί σύντομα, επισκεφθείτε τον ιστότοπό μας για περισσότερες πληροφορίες.
Η έκθεση υποστηρίζεται από το Γαλλικό Ινστιτούτο και το Foundation for Arts Initiatives.
Το ερευνητικό πρόγραμμα ‘Γραφείο Φροντίδας’ υποστηρίζεται από το European Cultural Foundation (Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Ίδρυμα).
Kader Attia
O Kader Attia (γενν. 1970, Dugny, Γαλλία) μεγάλωσε στο Παρίσι και στην Αλγερία. Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Πριν από τις σπουδές του στο École Supérieure des Arts Appliqués Duperré και στο École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs στο Παρίσι, και στην Escola Massana, Centre d’Art i Disseny στην Βαρκελώνη, πέρασε εφτά χρόνια στην Αφρική και στη Νότιο Αμερική. Η κοινωνικό-πολιτισμική του έρευνα, οδήγησε τον Kader Attia στην έννοια της Επούλωσης (Repair), μια ιδέα που αναπτύσσει φιλοσοφικά στα κείμενά του και συμβολικά, στην ματιά του σαν εικαστικός καλλιτέχνης. Με την αρχή της Επούλωσης να αποτελεί μια σταθερά στην φύση -το ίδιο και στην ανθρωπότητα-, κάθε σύστημα, κοινωνικός θεσμός, ή πολιτισμική παράδοση μπορούν να θεωρηθούν ως μια αέναη διαδικασία Επούλωσης, η οποία συνδέεται στενά με την απώλεια και τις πληγές, την ανάρρωση και την επανά-ιδιοποίηση. Η Επούλωση φτάνει πέρα από το υποκείμενο και συνδέει το άτομο με το φύλο, την φιλοσοφία, την επιστήμη και την αρχιτεκτονική, και, ακόμα, το εμπλέκει σε διαδικασίες αντίστασης που αφορούν στην οικολογική καταστροφή, στον πολιτισμό, στον μύθο και στην Ιστορία. Το 2020 ο Kader Attia ανακοινώθηκε ως ο επόμενος καλλιτεχνικός διευθυντής της 12ης Μπιενάλε του Βερολίνου που θα λάβει χώρα τον Ιούνιο του 2023. Το 2016, ο Kader Attia βραβεύτηκε με το Βραβείο Marcel Duchamp, και ακολούθησε το Βραβείο του Miró Foundation και το Yanghyun Art Prize της Σεούλ. Η δουλειά του έχει παρουσιαστεί σε ατομικές εκθέσεις όπως οι “Irreparáveis Reparos”, Sesc Pompeia, Σαο Πάολο, Βραζιλία, “Remembering the Future”, Kunsthaus Zurich, Ελβετία, “Kader Attia: MATRIX 274”, Berkeley Art Museum and Pacific Film Archive, Μπέρκλεϋ, “The Museum of Emotion”, The Hayward Gallery, Λονδίνο, “Scars Remind Us that Our Past is Real”, Fundacio Joan Miro στην Βαρκελώνη, “Roots also grow in concrete”, MacVal στο Vitry-sur-Seine; „The Field of Emotion“, The Power Plant, Τορόντο, Museum of Contemporary Art, Σύδνεϋ; SMAK, Γάνδη; Museum für Moderne Kunst, Φρανκφούρτη, Musée Cantonal des Beaux Arts στην Λωζάννη, Beirut Art Center; Whitechapel Gallery, Λονδίνο, KW Institute for Contemporary Art, Βερολίνο. Σημαντικές ομαδικές εκθέσεις και μπιενάλε συμπεριλαμβάνουν την 12η Μπιενάλε της Σαγκάης, την 12η Μπιενάλε του Γκουαντζού, την 12η Manifesta στο Παλέρμο, την 57η Μπιενάλε της Βενετίας, την dOCUMENTA(13) στο Κάσελ, και άλλες ομαδικές σε ιδρύματα όπως Kunsthalle Wien; MoMA, Νέα Υόρκη, Tate Modern, Λονδίνο, Centre Pompidou, Παρίσι, μεταξύ άλλων.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Kader Attia, “The Museum of Repair”, installation view, 2021 © State of Concept. Photo by Stathis Mamalakis.
