Το καλοκαίρι του 2020, σ’ ένα μπαλκόνι με θέα την Ακρόπολη, ένας αγαπημένος φίλος, μου γνώρισε το Γένεσις Νο 2 και τον Ιβάν Βιριπάεφ. Αυτό ήταν. Ερωτεύτηκα. Δεν είχα ξανασυναντήσει θεατρικό κείμενο με τόσο βάθος, με τόση αλήθεια, τόσο απλό, τόσο ποιητικό, ευφυές, συναισθηματικό, αποκαλυπτικό. Για τα επόμενα δύο χρόνια έγινε κομμάτι της ζωής μου. Το μελετούσα, το σκεφτόμουν, το συζητούσα, το φανταζόμουν, επέστρεφα σε αυτό ξανά και ξανά, χωρίς όμως ποτέ να τολμήσω να κάνω το επόμενο βήμα.
Το καλοκαίρι του 2022, σ’ ένα πεζόδρομο στο Μεταξουργείο, το μοιράστηκα, τυχαία, με μια φίλη κι εκείνη το πήρε μαζί της σε μια βεράντα στα Εξάρχεια, στην ομάδα της, τους Etuti. Η πρώτη ανάγνωση έγινε εκείνο το βράδυ κι ήταν αρκετή. Οι πέντε τους μαγεύτηκαν από το κείμενο του Βιριπάεφ και είχαν αρκετό θάρρος (ίσως και άγνοια κινδύνου) για να αρθρώσουν την επιθυμία να το ανεβάσουν και περίσσεια ορμή για να με παρασύρουν κι εμένα, που το ήθελα πολύ αλλά το φοβόμουν.
Γιατί αυτό το έργο είναι τόσο ξεχωριστό που δεν “χωράει” στο θέατρο όπως το ξέρουμε, αποτελεί μια πρόκληση. Περνάει από τον ποιητικό λόγο στον καθημερινό και άμεσο, κινείται μεταξύ ρεαλισμού και συμβολισμού. Ορίζεται ως “τραγωδία του νοήματος”.
Στο ρεαλιστικό επίπεδο συναντάμε τον ίδιο τον Βιριπάεφ σαν πρόσωπο του έργου (στο πρώτο ανέβασμα, τον ρόλο του Βιριπάεφ έπαιζε ο ίδιος ο Βιριπάεφ). Μας μιλάει για μια γυναίκα, την Αντονίνα που νοσηλεύεται σε μια ψυχιατρική κλινική. Εκείνη έγραψε και του έστειλε το “Γένεσις Νο 2” ζητώντας του να το ανεβάσει στο θέατρό του. Διαβάζουμε τις προσωπικές επιστολές που αντάλλαξαν οι δυο τους και γνωρίζουμε τον ψυχίατρό της, τον Αρκάντι Ίλιτς, που αποτελεί καταλυτικό πρόσωπο για την εξέλιξη της σχέσης τους. Στο συμβολικό επίπεδο παρακολουθούμε το έργο της Αντονίνα, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Θεός και η γυναίκα του Λωτ, μια γυναίκα χωρίς δικό της όνομα, η οποία παράκουσε την εντολή του Θεού και δέχτηκε την τιμωρία του. Κι ενδιάμεσα υπάρχουν κωμικά τραγούδια που λειτουργούν σαν χορικά, συνδέουν το έργο με τη σύγχρονη πραγματικότητα και διασκεδάζουν το κοινό, με το μαύρο χιούμορ που διακρίνει τη γραφή του Βιριπάεφ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Οι χαρακτήρες στο “Γένεσις Νο 2” φαίνεται να λειτουργούν σαν καθρέφτης ο ένας του άλλου, αλλά και του κοινού. Προσπαθούν να δουν καταπρόσωπο την πραγματικότητα και ξεκινούν μικρές ή μεγάλες επαναστάσεις. Ο Θεός, η απόλυτη εξουσία, ανακοινώνει στο κοινό ότι δεν υπάρχει. Ο προφήτης Ιωάννης (alter ego του Ιβάν Βιριπάεφ, άλλωστε στα ρώσικα ο Ιωάννης λέγεται Ιβαν) προειδοποιεί “Αν πιστεύεις στο Θεό, αυτό δεν σημαίνει ότι κι ο Θεός πιστεύει σ’ εσένα”. Η Αντονίνα ψάχνει να βρει “αυτό το κρυμμένο νόημα που αναζητά όλος ο κόσμος” κι η γυναίκα του Λωτ επιμένει ότι “μέσα σ’ αυτό τον κόσμο, υπάρχει και κάτι ακόμα”.
Μέσα από ατέλειωτες πρόβες, στα σαλόνια των σπιτιών μας, στους δρόμους της Αθήνας, στις παραλίες της Αστυπάλαιας, καταλάβαμε ότι στ’ αλήθεια υπήρχε πάντα και “κάτι ακόμα” που κρυβόταν πιο βαθιά μέσα στο κείμενο. Φάνηκε ότι ισχύει αυτό που αναφέρει ο Βιριπάεφ, πως “βασικό πρόσωπο αυτού του έργου είναι το ίδιο το κείμενο”.
Μ’ αυτό σαν αφορμή, άρχισε να σχηματίζεται μια ιδέα για την σκηνοθετική προσέγγιση του έργου. Πως θα ήταν αν δεν υπήρχε διανομή ρόλων; Έτσι δημιουργήθηκε “το παιχνίδι της αυτοδιάθεσης του ηθοποιού”. Όλοι οι ηθοποιοί έμαθαν όλο το κείμενο απ’ έξω, σαν μονόλογο. Με κάθε ηθοποιό μελετήσαμε ξεχωριστά καθέναν από τους ρόλους σε βάθος. Δουλέψαμε πολύ πάνω στο συντονισμό, στην εγρήγορση και στη συναισθηματική επικοινωνία της ομάδας. Και μετά… ελευθερία. Κατά τη διάρκεια της παράστασης οι ηθοποιοί δεν ξέρουν ποιους ρόλους θα παίξουν. Διαλέγουν ρόλους με “αυτοδιάθεση”, αυθόρμητα ή και τυχαία, εκείνη τη στιγμή, μπροστά στο κοινό, χωρίς καμία συνεννόηση πριν. Σε κάθε παράσταση υπάρχουν πέντε στιγμές που οι πέντε ηθοποιοί αλλάζουν ρόλους. Αυτό δημιουργεί 120 διαφορετικούς πιθανούς συνδυασμούς. Από τον Οκτώβρη του 2023 που πρωτοανέβηκε μέχρι και τώρα, που επαναλαμβάνεται για δεύτερη χρονιά, κάθε παράσταση “Γένεσις Νο 2” ήταν διαφορετική. Ούτε μία φορά δεν έτυχε να επαναληφθεί η ίδια διανομή.
Νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη για τους ηθοποιούς της ομάδας Etuti, η συνάντηση μαζί τους ήταν καθοριστική και απαραίτητη για να προκύψει και να πραγματοποιηθεί αυτή η ιδέα. Ήταν ήδη μια ομάδα πολύ δεμένη, με κοινούς κωδικες, με αποδοχή και ασφάλεια μεταξύ τους και με πολύ ουσιαστική επικοινωνία πάνω στη σκηνή. Αντιμετώπισαν αυτό το μεγάλο σκηνοθετικό ρίσκο με ενθουσιασμό, με πείσμα και με σκληρή δουλειά.
Δεν ξέρω αν γίνεται εμφανής η πολυπλοκότητα αυτού του εγχειρήματος όταν κάποιος δει το “Γένεσις Νο 2” μόνο μία φορά. Για μένα, που το βλέπω ξανά και ξανά, είναι συναρπαστικό, το απόλυτα ζωντανό θέατρο. Ακόμα και τώρα, κάθε φορά που αφήνομαι να ζήσω την παράσταση που δημιουργήσαμε, προκύπτουν μέσα μου απρόσμενες σκέψεις και συναισθήματα, κάθε φορά ανακαλύπτω και “κάτι ακόμα”.
Διαβάστε επίσης:
Γένεσις Νο 2, του Ιβάν Βιριπάεφ από την Ομάδα Θεάτρου ETúTI για δεύτερη χρονιά στο ΠΛΥΦΑ