«Είμαι ο μόνος αληθινός καλλιτέχνης που έχει γνωρίσει η Ρώμη
να ταιριάζει την έμπνευση με τις πράξεις του»
Σε έναν κόσμο αμείλικτο και ζοφερό, όπως αυτός που απεικονίζεται στον Καλιγούλα του Αλμπέρ Καμύ, ο θάνατος κυριαρχεί, ενώ φαίνεται όλο και πιο ακατόρθωτο να εισχωρήσει η ανθρωπιά για να απαλύνει την βαναυσότητα.
Ο νεαρός αυτοκράτορας Γάιος Καλιγούλας, βυθίζεται σταδιακά στην τρέλα και στον σαδισμό, αφότου πεθαίνει η αδερφή και ερωμένη του Δρουσίλλα, ένας από τους λίγους ανθρώπους -ίσως και ο μοναδικός-, που αγάπησε πραγματικά. Ο άνδρας, τσακισμένος από την απώλεια, εξαφανίζεται από τη Ρώμη και όταν επιστρέφει, διαπιστώνεται η σκοτεινή ψυχολογική διαδρομή που έχει ανεπιστρεπτί ακολουθήσει. Ξεκινά να κοιτάζει το περιβάλλον του μέσα από έναν παραμορφωτικό καθρέπτη και γίνεται το τέρας που ανέκαθεν έβλεπε τους πάντες να είναι πραγματικά. Εν τέλει, καταδικάζεται σε δολοφονία από τους συγκλητικούς, που αποτελεί επί της ουσίας μια προσχεδιασμένη αυτοκτονία.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Παρότι ο κεντρικός ήρωας ήταν υπαρκτός, στο θεατρικό κείμενο ο Καμύ χρησιμοποιεί μονάχα τον ιστορικό σκελετό των γεγονότων. Η προσωπικότητα που πλάθει, είναι πλούσια σε φιλοσοφικό, υπαρξιστικό υπόβαθρο, με αποτέλεσμα οι πράξεις να νοηματοδοτούνται διαφορετικά. Στην πραγματικότητα όμως, ο Γάιος Καλιγούλας ήταν ένα σαθρός και διεστραμμένος αυτοκράτορας, που καταδίκασε αθώο κόσμο σε θάνατο, διέφθειρε τη Ρώμη και τοποθετήθηκε μαζί με τον Νέρωνα στο ιστορικό ράφι της θηριωδίας.
Ο Καμύ φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για την εκπόνηση φιλοσοφικών ερωτημάτων και τοποθετήσεων περί ελευθερίας και ευθύνης, παρά για την πληρότητα του δραματουργικού ρυθμού, με αποτέλεσμα αρκετοί χαρακτήρες, ειδικά του συμβουλίου των συγκλητικών, να μένουν ατελείς. Ο Καλιγούλας του, δεν έχει απλά ρόλο καταπιεστή. Με οδηγό τη σκληρότητά του και τη φιλοσοφική διάσταση των λόγων του, επιτυγχάνει την καθολικότητα και φαίνεται ίσως ακόμη και συμπαθητικός. Κάτι που αναδείχθηκε και στην παραγωγή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.
Η Αλίκη Δανέζη Knutsen έπλασε μια μεταμοντέρνα παράσταση, εστιάζοντας στον χαρακτήρα και τις βίαιες πράξεις του Καλιγούλα. Ο κεντρικός πυρήνας της ανθρώπινης ελευθερίας είναι κάτι που φαίνεται να απασχολεί την σκηνοθέτιδα, όπως και στον μονόλογο για τον Ρεμπώ, με τον οποίο είχε ασχοληθεί το 2013. Φέτος, ανάμεσα σε ανισόπεδα σκηνικά, παραμορφωτικούς καθρέπτες και με ενδιαφέρουσα χρήση οπτικών μέσων, δημιούργησε έναν ημιφωτισμένο κόσμο βίας και παραφροσύνης, στον οποίο η τραγική μορφή του Ρωμαίου αυτοκράτορα φιλοσοφεί δολοφονώντας. Υπήρξαν και κάποιες παραφωνίες, όπως οι σκηνές των χορών, που δεν εξυπηρέτησαν την ισορροπία της έμπνευσης. Η χρήση της κάμερας συνέβαλλε με ουσιαστικό τρόπο, λειτουργώντας ως αντικαθρέπτισμα των βασικών μορφών που τους εμπόδιζε να δουν οτιδήποτε πέρα από τον εαυτό και τον μικρόκοσμό τους. Τα σκηνικά του Πάρη Μέξη, σε συνδυασμό με τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς του Αλέκου Γιάνναρου, είχαν συμβολιστικές διαστάσεις, ενώ τα κοστούμια της Μαρίνας Χατζηλουκά, έμειναν πιστά στο μεταμοντέρνο κλίμα, παρά τις επιμέρους ενστάσεις. Οι ηλεκτρισμένες μουσικές πινελιές του Blaine Reininger υπογράμμιζαν με κάποιον – κατά μια έννοια – κινηματογραφικό τρόπο τη δράση. Η εξαιρετική μετάφραση της Φρανσουάζ Αρβανίτη, έφερε το εκ φύσεως πυκνογραμμένο και δύσκολο κείμενο, πιο κοντά στον σημερινό, προφορικό λόγο.
Ο Γιάννης Στάνκογλου, πάνω στον οποίο στήνεται το έργο, ερμηνεύει τον Καλιγούλα με συγκρότηση, εσωτερικό παλμό και σπαραγμό, ενώ αποτυπώνει την τρέλα και τη βιαιότητα που πηγάζουν από έναν δύσκολο και αρρωστημένο ψυχισμό. Στα ξεσπάσματά του είναι καθηλωτικός. Η Θεοδώρα Τζήμου μεταμορφώνεται για ακόμη μια φορά, πλάθει με ακρίβεια και μέτρο την Σεζόνια, αναδεικνύοντας με το δικό της τρόπο έναν δευτερεύοντα ρόλο, με καλύτερη στιγμή τον λεκτικό αλληλοσπαραγμό με τον Καλιγούλα λίγο πριν το τέλος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εκφορά του λόγου από το πρωταγωνιστικό δίδυμο. Οι Ιερώνυμος Καλετσάνος και Μιχάλης Afolayan είναι πολύ ικανοποιητικοί ως Χαιρέας και Ελικώνιος αντίστοιχα, ενώ ο Κώστας Νικούλι είχε μια ποιητικότητα, όμως του έλειπε η πείρα. Καίρια και όμορφα πλαισιώνουν την παράσταση οι Γιώργος Νάκος, Χάρης Εμμανουήλ, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Δημήτρης Λιόλιος, Στράτος Σωπύλης, Κώστας Λάσκος και Αναστασία Γεωργοπούλου.
Ο θεατρικός αυτός Καλιγούλας θα πενθήσει τις προσωπικές του απώλειες και θα αντιδράσει βίαια, διαλύοντας και λεηλατώντας κάθε αξιακή κατάκτηση του κόσμου.
Ο “Καλιγούλας” του Αλμπέρ Καμύ, παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.