Η Κατερίνα Τσέλου και η Κατερίνα Σταυρούλα ανήκουν στην ομάδα που είναι υπέυθυνη φέτος για την επιστροφή της αθηναϊκής μπιενάλε, μετά την τελευταία διοργάνωση το 2011. Η φετινή Μπιενάλε έχει την θεματική AGORA και πραγματοποιείται στο κτίριο του Παλιού Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Όταν δέχτηκα το πρώτο τηλεφώνημα από την Μπιενάλε της Αθήνας πριν λίγους μήνες και μου πρότειναν να συμμετάσχω σε ένα «πείραμα» σε σχέση με την φετινή διοργάνωση, η απάντηση ήταν ανεπιφύλακτα «ναι». Δεν είχα φανταστεί, βέβαια, τί θα επακολουθούσε και ότι επρόκειτο πράγματι για ένα απρόσμενο, δύσκολο αλλά και πολύ ενδιαφέρον πείραμα.
Η διαδικασία ξεκίνησε με μια σειρά από εντατικά workshops με ανθρώπους από διάφορους χώρους (επιμελητές, καλλιτέχνες, θεωρητικούς, κοινωνιολόγους, ανθρώπους από τον χώρο της επικοινωνίας, των πολιτικών επιστημών) ως επί το πλείστον άγνωστους μεταξύ μας. Προσπαθήσαμε μέσα από μια συλλογική διαδικασία να στήσουμε την φετινή Μπιενάλε (ΑΒ4) από τη αρχή: να απαντήσουμε σε ερωτήματα που ξεκινούσαν από τη σημασία που έχει μια Μπιενάλε σήμερα, με ποιό τρόπο θα μπορούσε να απαντήσει σε καίρια κοινωνικά ζητήματα, πώς θα μπορούσε να είναι όσο πιο συμμετοχική γίνεται, μέχρι πιθανές εκδοχές για το πρόγραμμα. Αποφασίσαμε ότι φέτος θα έπρεπε να επικεντρωθούμε στο τώρα και στο τί γίνεται από εδώ και πέρα.
Προσπαθώντας να απαντήσουμε στο ερώτημα “Και τώρα τί;” λοιπόν, σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε μια AGORA, έναν τόπο διαπραγμάτευσης, πειραματισμού και κριτικής. Θέλαμε η AGORA να είναι όσο πιο ανοιχτή γίνεται, να φιλοξενήσει αντικρουόμενες απόψεις, να μπορέσει πραγματικά να προσφέρει πολυφωνία – αντικατοπτρίζοντας την πολυφωνία της ομάδας – να είναι ειλικρινής – κάνοντας κριτική ακόμη και στον εαυτό της – και να συμπεριλάβει το κοινό όσο πιο ενεργά γίνεται. Στήσαμε την ΑΒ4 σε δύο παράλληλα επίπεδα: η έκθεση και το πλούσιο πρόγραμμα ομιλιών, περφόρμανς και συμποσίων είναι άρρηκτα συνδεδεμένα και αλληλοσυμπληρούμενα. Οι συμμετέχοντες, Έλληνες και ξένοι, που ξεπερνούν τους 70, ανταποκρίθηκαν με εξαιρετικό ενθουσιασμό, πράγμα που ελπίζουμε να φανεί και στην έκθεση. Αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσω την ΑΒ4 κάπως, θα έλεγα ότι μοιάζει με εξαίσιο πτώμα (exquisite corpse, σύμφωνα με την ιδέα που είχε αναπτυχθεί από τους σουρεαλιστές στις αρχές του προηγούμενου αιώνα).
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η έκθεση δεν στήθηκε ως μια σειρά από μικρο-επιμέλειες αλλά ως ένα ενιαίο πολυφωνικό σύνολο. Διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετική οπτική πάνω στα πράγματα και με σκοπό την συμπαραγωγή νοήματος, προσθέσαμε από ένα οργανικό κομμάτι στο σύνολο που ονομάζεται ΑGORA. Προσπαθώντας να κρατήσουμε την διαδικασία όσο πιο “ανοιχτή” και πολυμορφική γίνεται θελήσαμε ταυτόχρονα να είμαστε ειλικρινείς ως προς τις δυνατότητες αλλά και τα όρια της συλλογικότητας και να δώσουμε έναυσμα για κριτική σκέψη πάνω σε πιθανότητες, παρά έτοιμα σενάρια.
Από την Κατερίνα Σταυρούλα: Παρακολουθώντας από τη θέση του θεατή τις προηγούμενες Μπιενάλε της Αθήνας, από την πρώτη στιγμή της συμμετοχής μου, το πείραμα της AGORA ήταν γεμάτο εκπλήξεις, με πρώτη μεγάλη έκπληξη την πρόταση συμμετοχής και την ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων που συνάντησα. Οι πολύωρες συζητήσεις της ομάδας και το σταδιακό χτίσιμο αυτού που είναι η 4η Μπιενάλε της Αθήνας ασκούν, αν και έχουν μεσολαβήσει μήνες δουλειάς, τη γοητεία του νέου εγχειρήματος, ακόμα κι αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι συναντηθήκαμε αμφισβητώντας ανά πάσα στιγμή τα βήματα και τις θέσεις μας, ορίζοντας νέους κώδικες δημιουργίας, χρησιμοποιώντας συνεργατικά εργαλεία, αντιμετωπίζοντας σχεδόν καθημερινά τη δυναμική αλλά και τα όρια της συλλογικότητας, με κόπο αλλά και με πείσμα. Από αυτή τη σκοπιά, το ερώτημα που θέτει η 4η Μπιενάλε της Αθήνας δεν θα μπορούσε παρά να είναι η μοναδική σταθερά. «Και τώρα τι;» Αν η 4η Μπιενάλε της Αθήνας προσπαθεί να ψηλαφήσει απαντήσεις σε μια στιγμή που η κοινωνία αγωνιά, με τη σειρά μου βρίσκω απαραίτητο να κρατηθεί ζωντανή η ερώτηση. Και να συμπληρωθεί με ακόμα περισσότερες ερωτήσεις. Μπορεί η τέχνη να απαντήσει στο κάλεσμα των ημερών σταματώντας να είναι άλλος ένας, πολύ οξυδερκής ομολογουμένως, παρατηρητής; Υπάρχει κάποιο όριο μεταξύ του κόσμου της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της κοινωνίας, και πως το προσπερνάμε; Είναι σκόπιμο μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στην εποχή της κρίσης να παραμένει προσανατολισμένη στον πρωταρχικό της σκοπό; Πίσω από το κλισέ των ερωτημάτων, κρύβεται η ανάγκη επιλογής θέσης.
Η AGORA πειραματίζεται, ρισκάρει να δημιουργήσει ένα σημείο συνάντησης, τόσο φυσικό όσο και ψηφιακό, αντιμετωπίζοντας τα ερωτήματα που θέτουν οι καιροί. H γοητεία της προετοιμασίας, η δημιουργικές ανησυχίες για το περιεχόμενο ενός γεγονότος που για να υπάρξει εμπλέκει ουσιαστικά το κοινό, η προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας ανοιχτός χώρος συνάθροισης, συνδιαλλαγής και συμπαραγωγής πολιτικού και κοινωνικού έργου, η αγωνία για παραγωγή λόγου και συμπαραγωγή νοήματος, μετατρέπουν τη συμμετοχή στην 4η Μπιενάλε της Αθήνας σε μια απρόσμενη εμπειρία.
Info:
Η Κατερίνα Τσέλου είναι επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και διοργανώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα έχει διοργανώσει εκθέσεις ως ανεξάρτητη επιμελήτρια. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ήταν συνεπιμελήτρια του προγράμματος Κοινή Θέα, Σύγχρονη Τέχνη στο Εθνικό Θέατρο. Η διεπιστημονικότητα στην τέχνη είναι ένα από τα κύρια ενδιαφέροντά της.
Η Κατερίνα Σταυρούλα είναι δημοσιογράφος. Συνεργάζεται με έντυπα και ξένους ανταποκριτές, είναι ενεργή στα νέα μέσα και συμμετέχει σε διαδικτυακές κοινότητες ενημέρωσης. Ταυτόχρονα δραστηριοποιείται σε συλλογικά εγχειρήματα που γεννήθηκαν για να απαντήσουν με διαφορετικό, συλλογικό τρόπο στην κατάσταση κρίσης των τελευταίων χρόνων.
Photo: Θάνος Ηλιόπουλος