Χειμωνιάτικο απόγευμα στο Battersea, στο Λονδίνο. Μου ζητούν να βγάλω παπούτσια, κάλτσες, παλτό και να φορέσω ένα αδιάβροχο. Μου δίνουν ένα φακό και ένα χαρτί με ένα όνομα γραμμένο στα αραβικά και με βάζουν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο – είμαστε δέκα συνολικά « θεατές ». Πατώ το υγρό χώμα και αναζητώ στον « κήπο » το όνομα που μου έχει δοθεί. Όταν το αναγνωρίζω σε μια από τις πλάκες, πρέπει να σκάψω και να ακουμπήσω το κεφάλι μου στο χώμα για να ακούσω την ιστορία του. Το Gardens speak (Ομιλούντες κήποι) που θα δούμε τον Μάιο στη Στέγη στο πλαίσιο του 3ου Fast Forward Festival, μιλά για τις μυστικές ταφές στους κήπους της Συρίας στα πρώτα χρόνια της επανάστασης ενάντια στο καθεστώς του Άσαντ. Η Λιβανέζα εικαστικός και περφόρμερ Tania El Khoury μας καλεί να αφουγκραστούμε θραύσματα μιας άλλης Ιστορίας, ανώνυμης και προφορικής, που δεν εισχώρησε ποτέ στα μίντια και που φέρνει στην επιφάνεια μια όψη του πολέμου στη Συρία που σήμερα, με τη στρατιωτικοποίηση και την ισλαμοποίηση της επανάστασης, τείνει να ξεχαστεί. Η εγκατάσταση-τελετουργία μιλά χαμηλόφωνα για το λεπτό σύνορο που χωρίζει τους νεκρούς από τους ζωντανούς, την επανάσταση από τον εμφύλιο πόλεμο, την εμπειρία της τέχνης από την εμπειρία της ζωής.
Όταν πριν από δύο χρόνια σχεδίαζα το 3ο FFF δεν μπορούσα να φανταστώ πως το βασικό του θέμα, τα σύνορα -γεωγραφικά, πολιτισμικά, κοινωνικά- θα αποτελούσε σήμερα την κυρίαρχη αφήγηση όχι μόνο στις εμπόλεμες περιοχές της Μέσης Ανατολής, αλλά και στην Ευρώπη. Το FFF δεν προτίθεται φυσικά να ασκήσει πολιτική – η ταύτιση της τέχνης με τον ακτιβισμό είναι πάντα μια επικίνδυνη « περιοχή ». Αυτό που θα επιχειρήσω, με άξονα τη σχέση της τέχνης με την κοινωνία και την πολιτική, είναι να πραγματευθώ κριτικά, μέσα από αντισυμβατικές καλλιτεχνικές εμπειρίες που παρεμβαίνουν στον αστικό ιστό και στο δημόσιο διάλογο, τη σημερινή κατάσταση « εκτάκτου ανάγκης ». Έχοντας ως έδρα τους τη Ραμάλα, τη Βηρυτό, το Κέιπ Τάουν, τη Μελβούρνη, το Άμστερνταμ, τις Βρυξέλλες και το Τελ Αβίβ, οι δημιουργοί που έρχονται τον Μάιο στη Στέγη επαναπροσδιορίζουν το ρόλο και την ευθύνη της τέχνης, αλλά και του θεατή, σήμερα. Αν υπάρχει κάτι που τους « συνδέει », είναι η πρόθεσή τους να καταθέσουν, με όρους πάντα καλλιτεχνικούς, μια εναλλακτική Ιστορία, ανασύροντας στην επιφάνεια μικρές αφηγήσεις και προσωπικές μαρτυρίες που είτε «ξεχάστηκαν» είτε δεν ακούστηκαν ποτέ, καθώς ανήκουν στους ανίσχυρους και τους αδύναμους του γεωπολιτικού χάρτη.
«Εργασία και Πρόοδος»: Κονγκολέζος που υποχρεώθηκε από τη βελγική αποικιακή διοίκηση να ακρωτηριάσει χέρια χωρικών | Exhibit B – Brett Bailey
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
©Sofie Knijff
Η ιδιαιτερότητα του 3ου FFF εντοπίζεται ωστόσο όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στη φόρμα του, καθώς τοποθετείται, όπως κάθε χρόνο, σε περιοχές υβριδικές, στα όρια του θεάτρου, του χορού, του κινηματογράφου, της σύγχρονης τέχνης. Κυρίαρχη φόρμα είναι φέτος η εγκατάσταση: ο θεατής καλείται να βιώσει « ολικές » εμπειρίες τέχνης που θα επιχειρήσουν να τον ενεργοποιούν ψυχικά, πνευματικά, σωματικά. Καλείται να επισκεφθεί το φουτουριστικό ιστορικό μουσείο του Thomas Bellinck για « την άνοδο και την πτώση της Ευρωπαϊκής Ένωσης » αλλά και το Exhibit B, την πολυσυζητημένη « ανθρώπινη εγκατάσταση » με την οποία ο Brett Bailey καυτηριάζει τις σύγχρονες πρακτικές της Δύσης στο θέμα των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Καλείται να φορέσει ακουστικά για να πάρει μέρος στο ιδιότυπο « θέατρο δρόμου » του Back to Back Theatre από την Αυστραλία, που εισχωρεί αθόρυβα στην καθημερινότητα μιας πολυσύχναστης αθηναϊκής πλατείας, αλλά και να σταθεί ένα λεπτό μπροστά στα πόστερ-μηνύματα που ο Tim Etchells, η «ψυχή» των Forced Entertainment, θα « ρίξει » στους δρόμους της πόλης. Την ίδια στιγμή, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, ο Arkadi Zaides θα στρέψει το βλέμμα του στη βία που συγκλονίζει την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ενώ ο Khaled Jarrar, στο πλαίσιο ενός διήμερου συμποσίου, θα μας μιλήσει για την οδυνηρή καθημερινότητα της παλαιστινιακής κοινότητας με αφορμή την προβολή του πολυβραβευμένου ντοκιμαντέρ του, Infiltrators.
Domo de Eŭropa Historio en ekzilo (Το σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας στην εξορία) – Thomas Bellinck
©Danny Willems
Info: Η Κάτια Αρφαρά είναι Καλλιτεχνική Διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και υπεύθυνη για τη σύλληψη και την καλλιτεχνική επιμέλεια του Fast Forward Festival. Έχει σπουδάσει φιλολογία και θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στη θεατρολογία και διδακτορικού στην ιστορία της τέχνης από τη Σορβόννη. Τα επιστημονικά άρθρα και οι κριτικές αναλύσεις της εστιάζουν σε σύγχρονα θέματα παραστατικών και εικαστικών τεχνών (θέατρο ντοκουμέντο, δημόσια τέχνη, νέα μέσα, εγκατάσταση) και έχουν δημοσιευτεί στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και αραβικά σε επιστημονικά περιοδικά και κριτικές ανθολογίες. Η Δρ Αρφαρά είναι μέλος της ομάδας εργασίας Intermediality της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για τη Θεατρική Έρευνα (IFTR) και συνεργαζόμενη ερευνήτρια στο Centre d’Histoire et de Théorie des Arts (EHESS, Παρίσι). Έχει διδάξει σε πανεπιστήμια στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Είναι συγγραφέας της μονογραφίας Théâtralités contemporaines. Entre les arts plastiques et les arts de la scène (2011).
Φωτογραφία: Κάτια Αρφαρά ©FosPhotos
* Αναδημοσίευση από το περιοδικό Culturenow Mag, τεύχος 35
Το 3ο Fast Forward Festival θα πραγματοποιηθεί από 16 έως 31 Μαΐου με παραστάσεις εντός και εκτός Στέγης.