H Αφύπνιση, το τελευταίο και γνωστότερο μυθιστόρημα της Κέιτ Σοπέν, ακολουθεί την Έντνα Ποντελιέ, μέλος της αριστοκρατίας στη Ν. Ορλεάνη, στα τέλη του …
Από την Άννυ Χ.
19ου αιώνα, και την πορεία της προς τη συνειδητοποίηση της αδυναμίας της να ζει σύμφωνα με τα ήθη και τις νόρμες της εποχής της.
Η Σοπέν τοποθετεί την ηρωίδα της σε μια οικογενειακή “σύμβαση” η οποία, με την παραφωνία και τον εγκλεισμό που τη διέπει, παραπέμπει έντονα στα θεατρικά του Ίψεν. Η Έντνα ασφυκτιά σε ένα γάμο στον οποίο συναίνεσε χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, δίπλα σε έναν σύζυγο διακριτικό και προστατευτικό, αλλά κατά τ’ άλλα παραδοσιακά πατριαρχικό και ανίκανο να καταλάβει τις ανάγκες της συζύγου του, όταν αυτές ξεφεύγουν απ’ τον κοινωνικά τυπικό ρόλο της, αυτόν της μητέρας και της συζύγου. Ως προς τα παιδιά της, η Έντνα δε στερείται τρυφερών συναισθημάτων, μα όπως λέει και η ίδια χαρακτηριστικά, “δεν θα θυσίαζε τίποτα το ουσιαστικό για χάρη τους.” Και, πράγματι, καθώς τα ερεθίσματα πληθαίνουν γύρω της ως μύγες, και μεγαλώνουν τα αισθήματα της προς τον Ρόμπερτ, τον νέο με τον οποίο περνά τις καλοκαιρινές της μέρες, δεν διστάζει να αφήσει τα παιδιά και το σύζυγο της δεύτερη μοίρα, και να προχωρήσει προς την αφύπνιση με έναν σχεδόν παιδικό αυθορμητισμό. Δυστυχώς όμως, μαζί με την σταδιακή κατάκτηση της ελευθερίας έρχεται και η συνειδητοποίηση της μοναξιάς.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η εσωτερική αλλαγή της πρωταγωνίστριας, η διεκδίκηση και η κατάκτηση του χώρου που της αρνείται η κοινωνία, περιγράφονται από την Σοπέν με τρόπο αφοπλιστικά λιτό και νατουραλιστικό (χωρίς βέβαια να λείπουν και κάποιες λυρικές εικόνες). Η ρεαλιστική αυτή γραφή εξυπηρετεί απόλυτα την αφήγηση και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Χαρακτηριστική στιγμή λυρικότητας είναι η σκηνή όπου η Έντνα, κολυμπώντας για πρώτη φορά, απομακρύνεται από τη στεριά στην απεραντοσύνη της θάλασσας και αποκτά για πρώτη φορά απόλυτη συνείδηση της αυτόνομης ύπαρξης της. Στη σκηνή αυτή, άλλωστε, διαφαίνεται, σαν ραχοκοκαλιά που διατρέχει όλο το μυθιστόρημα, η θεματική της γυναίκας που πνίγεται στο ρόλο και τη ζωή που της δόθηκαν χωρίς ερωτηματικά.
Είναι η αδέσμευτη όμως φύση και η ελευθερία του πνεύματος τα κύρια χαρακτηριστικά της Έντνα, και είναι αυτά που κατάφεραν να σκανδαλίσουν τόσο τους σύγχρονους κριτικούς της συγγραφέως, οι οποίοι τοποθετούν την ηρωίδα της Σοπέν δίπλα στη Μαντάμ Μποβαρύ του Φλωμπέρ. Βεβαίως, για πολλούς λόγους, η σύγκριση αυτή είναι άδικη και αχρείαστη. Το σίγουρο όμως είναι πως η Σοπέν, δημιουργώντας μια “αμερικανίδα Μαντάμ Μποβαρύ”, εγείρει το λογοτεχνικό ενδιαφέρον με το θάρρος της δημιουργίας μιας αντισυμβατικής ηρωίδας στην τότε απίστευτα συντηρητική κοινωνία του αμερικανικού νότου, και αποδεικνύει πως είναι η κοφτερή και αβάσταχτα ειλικρινής ματιά της (κατευθυνόμενη βέβαια στις γυναίκες της εποχής της) που καθιστούν την «Αφύπνιση» ως ένα απ’ τα πιο διαχρονικά αριστουργήματα της γυναικείας και μη λογοτεχνίας.
Κέιτ Σοπέν
Η Κέιτ Σοπέν γεννήθηκε στο Σεν Λούις της Λουιζιάνα των ΗΠΑ, στις 8 Φεβρουαρίου του 1851. Έγινε γνωστή στο αμερικανικό αναγνωστικό κοινό ως συγγραφέας ηθογραφικών διηγημάτων, που δημοσιεύονταν στα καλύτερα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.
Τα διηγήματα αυτά εκδόθηκαν σε δύο συλλογές: Λαϊκοί τύποι του Μπαγιού (Bayou Folk), το 1894, και Μια νύχτα στην Ακαδία (A Night in Akadie), το 1897.
Δημοσίευσε δύο μόνο μυθιστορήματα: Οι ένοχοι (At Fault), το 1890, και το Η Αφύπνιση και άλλες ιστορίες (The Awakening and Other Stories), το 1899, το οποίο αναγνωρίστηκε ως ένα από τα αριστουργήματα της αμερικανικής λογοτεχνίας.