Κλεοπάτρα Χαρίτου: Τα Προσφυγικά δεν αφορούν μόνο εμένα ως καλλιτέχνη, αλλά όλους τους Αθηναίους

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει την έκθεση φωτογραφίας της Κλεοπάτρας Χαρίτου με θέμα Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Η φωτογράφος μιλάει στο Culturenow για το υλικό που θα παρουσιάσει το οποίο αναδεικνύει την ιστορική και αρχιτεκτονική σπουδαιότητα των Προσφυγικών και την κρυφή από την κοινή θέα ομορφιά τους.

Συνέντευξη στον Νώντα Δουζίνα

CultureNow: Ποια είναι η βασική ιδέα πίσω από την έκθεση Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας / Μικρά Γη;

Κλεοπάτρα Χαρίτου: Τα εν οίκω, εν δήμω.  Σε πρώτο επίπεδο, είναι η προβολή της αρχιτεκτονικής καλλιτεχνίας της εποχής, συνοδευόμενη από την Ιστορία.

Σε δεύτερο επίπεδο και επηρεαζόμενη από τα πολλά χρόνια δουλειάς στον κινηματογραφικό χώρο, έρχεται η εξιστόρηση κρυφών, προσωπικών στιγμών άγνωστων ηρώων, που ανακάλυψα, όχι πλέον στο χρονοντούλαπο της γιαγιάς μου, αλλά στο χρονοντούλαπο της πόλης που γεννήθηκα, που ζω και κατοικώ. Κι όλα αυτά πασπαλισμένα με πολύ χρώμα και διαύλους φωτός φτιαγμένους με μαεστρία!

C. N.: Πώς αποφασίσατε να παρουσιάσετε τη συγκεκριμένη έκθεση φωτογραφιών;

Κ. Χ.: Μόλις εντόπισα την αλλαγή της πολιτισμικής ταυτότητας των Προσφυγικών, έκλεισα τον κύκλο των επισκεψεών μου και των φωτογραφήσεων και απευθύνθηκα στον Άγγελο Δεληβορριά. Κρατούσα στα χέρια μου υλικό που δεν αφορούσε μόνο εμένα σαν καλλιτέχνη αλλά όλους τους κατοίκους της Αθήνας μα και τους απογόνους των Μικρασιατών προσφύγων. Επ’ ουδενί δεν ήθελα να εκμεταλλευτώ τη δουλειά αυτή παρουσιάζοντάς τη σε μία ιδιωτική γκαλερί. Οι φωτογραφίες αυτές, όσο κι αν επιδεικνύουν την προσωπική μου γραφή ως καλλιτέχνης, καταγράφουν ένα μνημείο της Αθήνας. Μας ανήκει. Τα Προσφυγικά τα ερωτεύτηκα, τα αγάπησα. Κρύβουν μέσα τους μυστικά, απόηχο, ομορφιά, καλλιτεχνία, κρύβουν ησυχία!

C. N.: Ποια είναι η δομή της έκθεσης;

Κ. Χ.: Η έκθεση χωρίζεται σε δύο ενότητες. Στα κλιμακοστάσια, τους κοινόχρηστους χώρους, την αρχιτεκτονική των κτηρίων και η δεύτερη στα εσωτερικά των διαμερισμάτων, όπου αποτυπώνονται οι χώροι, τα σημάδια και τα προσωπικά αντικείμενα των κατοίκων που μετακόμισαν όταν το κράτος αγόρασε τα 228 διαμερίσματα απο τις προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

C. N.: Πόσο εύκολο ή δύσκολο, είναι να πραγματοποιηθεί μια έκθεση φωτογραφίας και ποιες είναι οι απαιτήσεις που υπάρχουν εκ των προτέρων σε φωτογραφικό υλικό;

Κ. Χ.: Εκ πρώτης, εξαρτάται από το μέγεθος της έκθεσης. Επιπλέον είναι θέμα πείρας και ψυχικού status quο! Όμως, με την επιλογή καλών συνεργατών, όλα πάντα κυλούν πιο εύκολα!

Θέλει δουλειά και αφοσίωση, όπως κάθε τι άλλωστε, αλλά χρειάζεται και συνείδηση. Ο κόσμος τα έχει δει σχεδόν όλα! Άρα, και 5 φωτογραφίες που λέει ο λόγος να εκθέσει κάποιος, αν αυτές ανταποκρίνονται σε κάτι επίμονα δουλεμένο και αληθινό, όλα κυλούν ικανοποιητικά. Πιστεύω ότι μία έκθεση φωτογραφίας χρειάζεται αφιέρωση πολύ χρόνου στη φωτογράφιση. Στα Προσφυγικά, για να εκθέσω 90 εικόνες, δούλεψα κοντά δέκα χρόνια και είχα στα χέρια μου τουλάχιστον 1000 φωτογραφίες… μήπως λέω και λίγες…

C. N.: Ποιο είναι το βασικό αντικείμενο φωτογραφίας για εσάς;

Κ. Χ.: Το σώμα. Και ως ένα σώμα με έθελξαν και τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Ένα σώμα όπου κατοικείται από τη μνήμη. Αυτά τα σπίτια είναι δοχεία ζωής, όπως δοχείο ζωής είναι και το σώμα: είναι το σπίτι μας, είναι ο τόπος της μνήμης.

C. N.: Τι προσπαθείτε να αποτυπώνετε μέσω των εικόνων σας;

Κ. Χ.: Αυτό πραγματικά εξαρτάται από το project με το οποίο καταπιάνομαι και είναι κάτι στο οποίο δε θέτω περιορισμούς.

Κυρίως όμως αποτυπώνω την έμψυχη ή άψυχη ύλη, όπως αυτή σχηματίζεται και αναμορφώνεται από την παρέμβαση του μέσου που χρησιμοποιώ, δηλαδή την κάμερα και το φως.

C. N.: Λένε πως μια εικόνα αξίζει όσο 1000 λέξεις… Συμφωνείτε;

Κ. Χ.: Δεν είμαι απόλυτα σύμφωνη… 1000 λέξεις είναι χίλιες λέξεις και 1 εικόνα είναι μία εικόνα. Ο αποδέκτης 1 εικόνας είναι σε θέση να τη διαβάσει με 1000 λέξεις;

Πέραν ετούτου και δεδομένου ότι μιλάμε για τον 21ο αιώνα, η ανάγνωση μίας εικόνας είναι πιο γρήγορη από την ανάγνωση ενός κειμένου, άρα και πιο «εύκολη». Ο χρόνος που αφιερώνει κανείς στην ανάγνωση 1.000 λέξεων είναι πιο μακρύς και μπορεί να είναι ιεροτελεστικός!

Πλέον κυριαρχούν οι οπτικοί τύποι, άνθρωποι που αναγνώσκουν μία εικόνα με επιτυχέστερη παρατηρητικότητα και ευαισθησία, ενώ χάνονται εύκολα στην ανάγνωση ενός κειμένου. Προσωπικά, δε θα συνέκρινα ποτέ την ομορφιά και τη δύναμη του γραπτού λόγου με τη γραφή μίας στατικής εικόνας, άρα και την αναγνωσή τους.

Σαφέστατα μία εικόνα συμπυκνώνει και μεταφέρει με απίστευτη ταχύτητα πληροφορίες, οι οποίες όμως, καταναλώνονται εξίσου γρήγορα. Αντιθέτως, ένα κείμενο 1000 λέξεων, περιέργως, επιμηκύνει το χρόνο, παγωνοντάς τον. Πρέπει πλέον να καταβάλλουμε προσπάθεια για να διαβάσουμε! Κι αυτό το βρίσκω πολύ επικοδομητικό για τη συγκρότηση και τη διάπλαση της σκέψης.