Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης παρουσιάζει στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, την έκθεση της Κλίτσας Αντωνίου …
με τίτλο Παραλληλοτοπία. Η έκθεση εγκαινιάζεται την Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2012, στις 19.30 και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013.
Με αφορμή το βιβλίο του του Ορχάν Παμούκ Ιστανμπούλ – Πόλη και Αναμνήσεις, η έκθεση της Κλίτσας Αντωνίου «Παραλληλοτοπία» αναφέρεται στους μηχανισμούς της μνήμης καθώς και της καταγραφής και αφήγησης της ατομικής και συλλογικής ιστορίας.
Εκκίνηση για τη διαπραγμάτευση αυτή αποτελούν φυσικά οι αναμνήσεις του Παμούκ από την Κωνσταντινούπολη κατά τη μετάβαση από την οθωμανική στη μετα-οθωμανική πραγματικότητα, την αλλαγή του χαρακτήρα της και την απώλεια της πολυπολιτισμικότητάς της, όπως αυτή αποδίδεται και μέσα από τις φωτογραφίες του Αρμένιου φωτογράφου Ara Güler. Με την τραυματική αυτή εμπειρία είναι, φυσικά, άρρηκτα δεμένη και η Θεσσαλονίκη και πολλές άλλες πόλεις της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τα έργα που παρουσιάζονται δημιουργήθηκαν με αφορμή όχι μόνο τη δεδομένη χρονική στιγμή, την επέτειο των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, αλλά και το ίδιο το κτίριο, τη Βίλα Καπαντζή, η ιστορία του οποίου είναι συνυφασμένη με τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης στις αρχές του 20ού αιώνα.
Η έκθεση εκτυλίσσεται στον πρώτο όροφο της Βίλας Καπαντζή και περιλαμβάνει εγκαταστάσεις και βίντεο. Στη δημιουργία της κεντρικής εγκατάστασης Η Γραμμή του Ορίζοντα έχουν συμμετάσχει 70 καλλιτέχνες, στους οποίους η Κλίτσα Αντωνίου έδωσε το βιβλίο του Παμούκ για να το χρησιμοποιήσουν ως δομικό στοιχείο της εγκατάστασης. Με τη συμμετοχή και άλλων καλλιτεχνών, η εικαστικός υπογραμμίζει τόσο τη συμμετοχή διαφορετικών οπτικών και παραγόντων στην κατασκευή της αφήγησης της ιστορίας, όσο και στη διαδικασία της ανάκλησης τραυματικών εμπειριών που επηρεάζουν το σύνολο αλλά και το άτομο μέσα σε αυτό.
ΚΛΙΤΣΑ ΑΝΤΩΝΙΟΥ – ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Κλίτσα Αντωνίου σπούδασε στο Wimbledon School of Art, στο St. Martins School of Art, στο Pratt Institute της Νέας Υόρκης και στο New York University. Έκανε ατομικές εκθέσεις στην Κύπρο, τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Φινλανδία και τη Βρετανία. Μερικές από τις σημαντικότερες συμμετοχές της είναι:
2012
Terra Mediterranean in Crisis, Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο, Λευκωσία, Κύπρος. Διεθνής Έκθεση – Sculpture and ObjectT XLII, Μπρατισλάβα, Σλοβακία. Mapping Cyprus Contemporary Views, BOZAR EXPO, Βρυξέλλες, Βέλγιο. Tempus Arti Triennial Exhibition, Βέλγιο. Arrivals Departures, Εγκατάσταση στο Διεθνές Αεροδρόμιο Λάρνακας, Κύπρος.
2011
The Location of Culture, μια διεθνής έκθεση με καλλιτέχνες από την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ολλανδία και την Τουρκία, Pulchri Studio, Χάγη, Ολλανδία. OCC one (Original Certified Copy one), Γκαλερί Tint, Θεσσαλονίκη. Roaming Images: The Persistence of the Image, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μπιενάλε Θεσσαλονίκης.
2010
Exterritory Project, επιμελήτρια της Κυπριακής συμμετοχής, Μπιενάλε Πεκίνου. The Little Land Fish, Antrepo, Κωνσταντινούπολη Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Breaking Walls-Building Networks, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία και υποτροφίες, συμπεριλαμβανομένου του Προγράμματος δια βίου μάθησης Λεονάρντο ντα Βίντσι 2010, Residency πέντε εβδομάδων στο Λονδίνο, στο Golden Lane Estate: Exhibit Gallery στο Κέντρο Barbican.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
Η εγκατάσταση της Κλίτσας Αντωνίου «Παραλληλοτοπία» χρησιμοποιεί ως δομικό στοιχείο το βιβλίο του Ορχάν Παμούκ Ιστανμπούλ – Πόλη και Αναμνήσεις με στόχο να δημιουργήσει μια νέα σχέση μεταξύ αναγνώστη και κειμένου.
Πρόκειται για μια πράξη αποδόμησης που εξελίσσει αυτό που ο ίδιος ο Παμούκ ξεκίνησε στο βιβλίο, εντάσσοντας σε αυτό 200 περίπου φωτογραφίες του Αρμένιου φωτογράφου Ara Güler, αποκαλυπτικές του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του κενού που άφησε η πτώση της. Για τον Παμούκ, οι φωτογραφίες αυτές λειτουργούν ως προβολή των αναμνήσεών του επάνω σε μια οθόνη – δήλωση που παραπέμπει στη θεωρία του Φρόυντ γύρω από την προβολή αναμνήσεων (screen memories) που ουσιαστικά δεν αποτελούν παιδικές αναμνήσεις αλλά αναμνήσεις σχετικά με την παιδική ηλικία. Δεν συγκρατεί κανείς σημαντικά γεγονότα, αλλά μετατοπίζει τη σημασία τους σε λεπτομέρειες στενά συνδεδεμένες με αυτά, όμως λιγότερο σημαντικές. Για τον Φρόυντ, η εικονιστική αναπαράσταση των αναμνήσεων αυτών αντιστοιχεί σε σύμβολα και εικόνες της μνήμης. Η αποδόμηση στην οποία προχωρά η Κλίτσα Αντωνίου μέσα από την εγκατάστασή της φέρνει τον επισκέπτη αντιμέτωπο με μια τέτοιου είδους αναπαράσταση. Μέσα από αυτήν αποκαλύπτεται και η πολυεπίπεδη ιστορία της Θεσσαλονίκης, παράλληλα με αυτήν της Κωνσταντινούπολης και άλλων πόλεων της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδωμένη μάλιστα μέσα από το πρίσμα του χώρου που φιλοξενεί την έκθεση, της Βίλας Καπαντζή, που είναι δεμένη με την ιστορία της πόλης. Ο επισκέπτης μετατρέπεται σε «αρχαιολόγο» που θα ανασύρει τα απομεινάρια της ιστορίας αυτής, για να αποκαλύψει τους παράλληλους χώρους και την προσωρινότητά τους, και, τελικά, τα ίχνη αναμνήσεων που συχνά συνδέονται με τραυματικά ιστορικά γεγονότα.
Την έκθεση ανοίγει η εγκατάσταση Παράλληλες Αφηγήσεις, μια σειρά παλιών σχολικών θρανίων, επάνω στα οποία είναι τοποθετημένα αντίτυπα του βιβλίου του Παμούκ. Ο επισκέπτης καλείται να συμμετάσχει σ’ αυτό που ξεκίνησε ο ίδιος ο συγγραφέας, αποκαλύπτοντας τον πλούτο της πολυπολιτισμικής Οθωμανικής Κωνσταντινούπολης μέσα από τα κατεστραμμένα αρχοντικά και τα σκοτεινά σοκάκια. Ο επισκέπτης καλείται λοιπόν να αφηγηθεί ιστορίες που αποκαλύπτουν τις αναμνήσεις του από την πόλη, δεμένες με την ιστορία της Κωνσταντινούπολης και της μοίρας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό το ξαναγράψιμο της μνήμης αποκαλύπτει τις πιθανές καταχρήσεις της μέσα από καθετί που επιλεκτικά προκρίνεται για να διατηρηθεί στη μνήμη ή να ξεχαστεί.
Στο βάθος του χώρου διακρίνει κανείς την εγκατάσταση Η Γραμμή του Ορίζοντα, όπου παρουσιάζονται 70 μοντέλα σπιτιών, χώρων και αρχιτεκτονικών στοιχείων –μια σκάλα, μια τραπεζαρία, μια αυλή… φτιαγμένων από 70 καλλιτέχνες στους οποίους έδωσε η καλλιτέχνις το βιβλίο του Παμούκ ως βασικό υλικό. Τα μοντέλα αυτά αποκαλύπτουν την υλικότητα των στοιχείων που αναπαριστούν ως εργαλείων μνήμης και λειτουργούν παράλληλα με τις φωτογραφίες του βιβλίου. Η εγκατάσταση διαπερνά τους τοίχους του κτιρίου, ενώ πέρα από τον δικό της ορίζοντα διακρίνει κανείς τον ορίζοντα της θάλασσας που έφερε στην πόλη κύματα μεταναστών.
Το βίντεο Ο Ήχος του Χρόνου δεν είναι Τικ-Τακ παρουσιάζει τις φωτογραφίες του Ara Güler ψηφιακά επεξεργασμένες, εμπλουτισμένες με ήχο και φως που αναβοσβήνει. Δημιουργείται έτσι μια παράξενη, ανοίκεια αίσθηση που αποπροσανατολίζει τον θεατή και του επιτρέπει να εισέλθει στον ερμητικά κλειστό χώρο των φωτογραφιών και να υιοθετήσει το βλέμμα του φωτογράφου. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, ο θεατής συμμετέχει στην κατασκευή της χρονικής στιγμής που αποτυπώνει η φωτογραφία, ζωντανεύοντας την ακινησία της εικόνας και τις αναμνήσεις που ανασύρει. Τα φώτα που αναβοσβήνουν και παρεμβάλλονται ανάμεσα στις εικόνες καθώς και οι ήχοι που τις συνοδεύουν υπενθυμίζουν στον επισκέπτη την τραυματική ιστορία της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και λειτουργούν όπως περίπου μια τραυματική ανάκληση: προκαλούν σωματοποιημένες αναλαμπές του παρελθόντος χωρίς ποτέ να αποκαλύπτουν ολόκληρη την αφήγηση. Ο επισκέπτης οφείλει να επεξεργαστεί τη σωματική του αντίδραση προκειμένου να ολοκληρωθεί η τραυματική ανάκληση του παρελθόντος.
Τελευταίο έργο το Ταξίδι Μετ’ Επιστροφής 2 – μια μπανιέρα γεμάτη με μαύρο μελάνι και μια παλιά γραφομηχανή φέρνουν τον θεατή αντιμέτωπο με μια ακόμη συνάντηση που απευθύνεται σε όλες σχεδόν τις αισθήσεις του. Το μαύρο υγρό ανασύρει εικόνες αβύσσου και η γραφομηχανή-φάντασμα που μοιάζει να επιπλέει ζητά από τον θεατή να φανταστεί, να γίνει μάρτυρας εξ ακοής, όπως τα παιδιά των προσφύγων από τη Μικρά Ασία που επισκέπτονται τις πατρίδες των γονιών τους – επίσκεψη που παρουσιάζει η βίντεο προβολή που συνοδεύει την εγκατάσταση. Αυτή η δευτερεύουσα τραυματική μαρτυρία μετατρέπεται σε συσσωρευτική ανάμνηση για τον επισκέπτη, όπως οι φωτογραφίες στο βιβλίο του Παμούκ.
Γαβριήλ Κουρέας
Birkbeck College, University of London
Κείμενο: Γαβριήλ Κουρέας
Δημιουργικός Συντονισμός: ArtBOX.gr
Τεχνικός Σύμβουλος: Γιώργος Λάζογλου
Υποστήριξη: Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού Κύπρου – Πολιτιστικές Υπηρεσίες
Πρόσβαση:
ΟΑΣΘ
αν κινείστε προς το κέντρο: 3, 5, 6, 8, 33, 39 (στάση Ανάληψη)
αν κινείστε προς τα νοτιοανατολικά: 5, 6, 8, 33 (στάση Πέτρου Συνδίκα)