Κοινωνική σαπίλα: Προβολή στο πλαίσιο της Documenta 14 στο Κάσελ

Η Kοινωνική σαπίλα (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου θεωρείτο χαμένη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν η Αγλαΐα Μητροπούλου και ο σκηνοθέτης εντόπισαν υλικά της ταινίας και τα εργαστήρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδος ανέλαβαν την αποκατάστασή της.

Η πρώτη αποκατεστημένη βερσιόν του ιστορικού φιλμ κυκλοφόρησε το 1989.

Εάν η ταινία επωφελήθηκε από τη συμμετοχή του σκηνοθέτη για τη διάσωση και μερική αποκατάστασή της τη δεκαετία του ’80, δυστυχώς οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν με τους τεχνικούς περιορισμούς των μέσων της εποχής.

Πρόσφατα, στο πλαίσιο της διοργάνωσης Documenta 14: Μαθαίνοντας από την Αθήνα, η  Ταινιοθήκη της Ελλάδος σε συνεργασία με την Documenta 14 και την Ταινιοθήκη του Βελγίου (Cinematek) προχώρησαν σε μια βελτιωμένη επανέκδοση της ταινίας, η οποία ψηφιοποιήθηκε για πρώτη φορά σε DCP σε ανάλυση 2Κ στη Cinematek στις Βρυξέλλες.

Οι σημερινές ψηφιακές δυνατότητες βελτίωσαν σημαντικά την ποιότητα της εικόνας επιτρέποντας ένα πιο κοντινό στην αρχική εκδοχή της ταινίας αποτέλεσμα.

Συμπαραγωγός στην αποκατάσταση ήταν η COSMOTE TV και υποστηρικτής το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ).

Συγκεκριμένα, η νέα ψηφιοποίηση του ενδιάμεσου αρνητικού που πραγματοποιήθηκε σε ανάλυση 2Κ στη Cinematek του Βελγίου επέτρεψε την αποκατάσταση τμήματος του πρωτότυπου κάδρου, την διόρθωση των ανεστραμμένων σκηνών, την απάλειψη των κολλήσεων και την βελτίωση της τονικής διαβάθμισης. Τέλος, η πρωτότυπη ταχύτητα αναπαραγωγής των καρέ αναπροσαρμόστηκε ώστε να προσομοιάζει στο φορμά του DCP.

Οι ελληνικοί μεσότιτλοι που σχεδιάστηκαν από τον σκηνοθέτη το 1989 έχουν διατηρηθεί σχεδόν αυτούσιοι με εξαίρεση ελάχιστες διορθώσεις.

Ο Κ. Βήτα, ο οποίος το 2015 συνέθεσε την μουσική που συνοδεύει την ταινία, δούλεψε εκ νέου το σάουντρακ για τις ανάγκες της νέας, μεγαλύτερης διάρκειας.

Την ερχόμενη Πέμπτη 7 Σεπτεμβρίου και Παρασκευή 8 Σεπτεμβρίου, η ταινία θα προβληθεί στο Κάσελ, στο πλαίσιο της Documenta 14, σε παγκόσμια πρεμιέρα.

Τις προβολές θα προλογίσει η Μαρία Κομνηνού, Γενική Γραμματέας ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος.

Το εγχείρημα αποκατάστασης της ταινίας υλοποιήθηκε μετά από πρόταση της ΤΤΕ προς τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Documenta 14 Άνταμ Σίμτσικ και τη Βοηθό του Καλλιτεχνικού Διευθυντή και Σύμβουλο Επιμέλειας Κατερίνα Τσέλου, οι οποίοι από νωρίς έδειξαν ενδιαφέρον για την συλλογή της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, αναγνωρίζοντας την πρωτοποριακή για την εποχή θεματική της Κοινωνικής σαπίλας.

Έτσι σε συνεργασία με τις Μαρία Κομνηνού, Γενική Γραμματέα ΔΣ και Φαίδρα Παπαδοπούλου, Υπεύθυνη Συντονισμού προγράμματος ΤΤΕ και σύμβουλο την Καμίγ Μπλοτ Βέλενζ (Camille Blot-Wellens), ειδικό σε θέματα αποκατάστασης του  πρώιμου κινημ/φου, προχώρησε η μελέτη για τη σύγχρονη αποκατάσταση της ταινίας.

Τις εργασίες ανέλαβε κυρίως το τεχνικό τμήμα της Ταινιοθήκης με επικεφαλής τον Τάσο Αδαμόπουλο και συνεργάτες τον τεχνικό σύμβουλο Χρήστο Γαρταγάνη και την συντηρήτρια φιλμ Τάνια Βαζελάκη. Η ομάδα συνεργάστηκε στενά με το τεχνικό τμήμα της Cinematek στο Βέλγιο, το οποίο και ανέλαβε την ψηφιοποίηση, υπό τη διεύθυνση του Νίκολα Ματσάντι (Nicolas Mazzanti).

Πιο επίκαιρη από ποτέ, η ταινία, αποτελεί το πρώτο φιλμ κοινωνικού προβληματισμού στην Ελλάδα. Είναι η πρώτη ταινία μυθοπλασίας που ασχολήθηκε με τη δεινή κατάσταση των άνεργων και φτωχών εργατικών πληθυσμών των αστικών κέντρων, και ταυτόχρονα απεικόνισε τους αγώνες για την οργάνωση της βιομηχανικής εργασίας σε συνδικάτα.

Δεδομένου πως ο συνδικαλισμός και οποιαδήποτε δραστηριότητα που μπορούσε να θεωρηθεί ως αριστερή, διώκονταν ως «ιδιώνυμο αδίκημα» με Βενιζελικό νόμο του 1929, το γύρισμα της ταινίας ήταν ένα αρκετά ριψοκίνδυνο εγχείρημα.  Η ταινία επίσης προσέβαλε τα ήθη της εποχής απεικονίζοντας με όλες τις λεπτομέρειες την εξάρτηση από τα ναρκωτικά.

Την άφιξη της ταινίας στις αίθουσες ακολούθησαν αστυνομικές επεμβάσεις και ματαιώσεις προβολών.

Η Κοινωνική σαπίλα αξίζει τον κόπο να ανακαλυφθεί εκ νέου από παλαιότερους και νέους θεατές, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως λόγω της ιστορικής αλλά και σύγχρονης αξίας της.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Ένας φτωχός φοιτητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ντίνος Βρισθένης (Στέλιος Τατασόπουλος), έχει εγκαταλείψει τις σπουδές του λόγω οικονομικών δυσκολιών και βρίσκεται σε αναζήτηση εργασίας. Καταφέρνει να προσληφθεί ως ηθοποιός σε ένα θίασο, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται την πρωταγωνίστρια Νίκη (Δανάη Γρίζου). Όταν αυτή ενδίδει σε ένα βιομήχανο που της υπόσχεται λαμπρό μέλλον, ο Ντίνος, απογοητευμένος, εγκαταλείπει το θέατρο. Η φτώχια θα τον οδηγήσει στις γραμμές του προλεταριάτου και θα γίνει καπνεργάτης προκειμένου να κερδίσει τα απαραίτητα προς το ζην. Εκεί, έρχεται αντιμέτωπος με την εκμετάλλευση των εργατών, συμβάλλει στην ίδρυση του συνδικάτου και ηγείται του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδιαφορώντας για τις ανηλεείς διώξεις της αστυνομίας. Φυλακίζεται και όταν βγαίνει απαρνείται το παρελθόν του και αποφασίζει να πολεμήσει την κοινωνική σαπίλα.

Η νέα κόπια θα προβληθεί στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος μέσα στη χρονιά.