Κοινωνική εξέλιξη και σχέσεις δύναμης – Σωτήρης Δημητρίου

Από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια κυκλοφορεί το βιβλίο Κοινωνική εξέλιξη και σχέσεις δύναμης. Η μεθοδολογία των επιστημών του ανθρώπου του Σωτήρη Δημητρίου.

Το τελευταίο βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου, πρωτοπόρου της κοινωνικής ανθρωπολογίας στην Ελλάδα, μια επιτομή του πολυδιάστατου έργου του στο πεδίο των επιστημών του ανθρώπου.

Βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει την υπέρβαση των ορίων της. Όσο και αν η πλειονότητα των ανθρώπων για διάφορους λόγους δεν το συνειδητοποιεί, υπάρχουν δύο αποφασιστικοί δείκτες που το επιβεβαιώνουν. Ο ένας, στο επίπεδο του ρητού, είναι ότι αδυνατούμε να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα «πού οδεύουμε;». Ο δεύτερος, στο επίπεδο του άρρητου, είναι η γενική διέγερση και αναταραχή που εκδηλώνεται σε όλες τις γωνίες του πλανήτη. Επιπλέον, υπάρχει η εμπειρική μαρτυρία της βαθιάς αντίφασης ανάμεσα στη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην επίσης ραγδαία αύξηση της ανισότητας και της κοινωνικής παθολογίας: φτώχεια, βία, κατάθλιψη, τράφικιν γυναικών και τόσα άλλα. Εάν η αποδόμηση του βιομηχανικού μοντέλου που διαπερνά την παγκόσμια κρίση οδηγεί στην αντιστροφή των σχέσεων μεταξύ της κοινωνίας και των αγορών και στην επιβολή ενός τοπίου αταξίας, είναι προφανής η μεγάλη δυσκολία να προταθούν λύσεις.

Το βιβλίο επισημαίνει την ανάγκη μιας ριζικής αναθεώρησης της μεθοδολογίας μας, αναδιαμόρφωσης δηλαδή ή δημιουργίας νέων κριτηρίων και εννοιών που θα επιτρέψουν να ανασυγκροτήσουμε τον προβληματισμό μας και να κατανοήσουμε το τοπίο της παγκόσμιας κρίσης. Η επιστήμη που καλείται να επιφορτιστεί με αυτό το εγχείρημα είναι η ανθρωπολογία, εξ ορισμού αρμόδια για τα γενικά προβλήματα της κοινωνίας.

Ο Σωτήρης Δημητρίου (1925-2016) έλαβε μέρος στην Αντίσταση, φυλακίστηκε και αργότερα εξορίστηκε στη Μακρόνησο. Απόφοιτος του ΕΜΠ, εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός, αλλά ασχολήθηκε συστηματικά με την ανθρωπολογία, τον κινηματογράφο και γενικότερα τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Πρωτοστάτησε το 1986 στην Ομάδα Ανθρωπολογίας του ΚΜΕ, και από το 1998 στην Ομάδα Κριτικής Διεπιστημονικότητας με υπόβαθρο την ανθρωπολογία. Υπήρξε πρόεδρος της εταιρείας του “Σύγχρονου Κινηματογράφου” στο διάστημα 1971-74, μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Kριτικών Kινηματογράφου από το 1976, της Eλληνικής Σημειωτικής Eταιρείας από το 1980, του Kέντρου Mελετών και Tεκμηρίωσης από το 1991, της Eταιρείας των Φίλων του Aνθρωπολογικού Mουσείου από το 1992, και της Eταιρείας Kοινωνικών Aνθρωπολόγων (Association of Social Anthropologists) από το 1993. Πέρα από δύο ποιητικές συλλογές, Γράμματα της ανακωχής (1965) και Ψηλαφήσεις (1985), και πλήθος άρθρων σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους, έχει δημοσιεύσει τα δοκιμιακά και ερευνητικά έργα: Κινηματογράφος, σημειολογία, κρίση της αισθητικής (1973), Εισαγωγή στο «Δώρο» του Mauss (1979), Λεξικό Όρων (5 τόμοι): I. Σημειολογικής και δομικής ανάλυσης της τέχνης (1978), II. Επικοινωνίας και σημειωτικής ανάλυσης (1978), III. Γλωσσολογίας (1983), IV. Σημαντικής (1986), V. Κυβερνητικής, δομισμού και θεωρίας των συστημάτων (1987), Η εξέλιξη του ανθρώπου (5 τόμοι): I. Ανθρωπογένεση (1990), II. Τα πρώτα βήματα (1993), III. Παλαιολιθική εποχή (1993), IV. Αρχές της κοινωνικής οργάνωσης (1996), V. Γλώσσα-Σώμα (2001), Ανθρωπολογία και Ιστορία (μαζί με τη Σίβυλλα Δημητρίου-Κοτσώνη, 1996), Μορφές βίας (2003), Η πολιτική διάσταση στην τέχνη (2009), Ο κινηματογράφος σήμερα (2011), και το μεταθανάτιο Κοινωνική εξέλιξη και σχέσεις δύναμης.