Στην νέα παράσταση Heliotopia, που παρουσιάζεται στο Θέατρο Πορεία, μια ηθοποιός-χορεύτρια και μια μουσικός επί σκηνής αφηγούνται την πορεία της γυναίκας μετανάστριας, πρόσφυγα, αλλά και κάθε γυναίκας που έχει βιώσει τη βία και την απώλεια. Όταν τα λόγια σταματούν, έπειτα από κάθε τραυματική εμπειρία, τη δύναμη παίρνει το σώμα και βρίσκει τη δύναμή του, μέσα από τον χορό, την προσευχή και το τραγούδι. Πάνω στην σκηνή θα υπάρχει αυθεντικό υλικό από εργαστήρια αφήγησης, κίνησης και μουσικής με γυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες. Το υλικό έχει συλλεχθεί σε συνεργασία με το Δίκτυο «Μέλισσα».
Με αφορμή αυτή την ιδιαίτερη παράσταση, η Κορίνα Κόκκαλη, που υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία, μιλάει στο Culturenow για τη θέση των Ελλήνων απέναντι σε θέματα μετανάστευσης και βίας κατά των γυναικών, αλλά και για την πρόσφατη ανακάλυψη της που δεν είναι άλλη από το «Σωματικό Θέατρο». Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει: «Ενώ υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη αντίδρασης και ευαισθητοποίησης απέναντι σε διάφορα ζητήματα βίας, η βία απέναντι στις γυναίκες πολλές φορές δεν διακρίνεται. Στην παράστασή μας αναφερόμαστε σε περιστατικά ακραίας σεξουαλικής βίας και κακοποίησης μέσα στα πλαίσια μια ανδροκρατούμενης κοινωνίας και πολέμου. Υπάρχουν όμως και περιστατικά βίας καθημερινά, λεκτικά και σωματικά, μέσα στο εργασιακό και το οικογενειακό περιβάλλον που τις περισσότερες φορές δεν γίνονται αντιληπτά ή δεν θεωρούνται μείζονος σημασίας».
-Η παράσταση είναι αφιερωμένη στην Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών (18/12) και στις 16 μέρες Ακτιβισμού κατά της Βίας των Γυναικών (25/11-10/12). Πες μας τι συμβολίζουν αυτές οι δύο ημέρες για εσένα.
Αυτές οι ημέρες υπενθύμισης, αφύπνισης και ενεργοποίησης συμπίπτουν με τον μήνα των παραστάσεων της “Heliotopia”. Συμβολίζουν την ανάγκη για ανθρωπιά, κατανόηση, αλλά και ανάγκη για δράση γύρω από φλέγοντα ζητήματα, όπως οι μεταναστευτικές ροές και η βία κατά των γυναικών. Ως πολίτες και άνθρωποι έχουμε χρέος να ενδιαφερόμαστε για ό, τι συμβαίνει γύρω μας και να βοηθάμε όσο το δυνατόν περισσότερο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η μετανάστευση έχει πολλές πηγές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και είναι κάτι που αγγίζει τη χώρα μας ως ένα φυσικό θαλάσσιο σύνορο μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Οι κυβερνήσεις είναι αυτές που διαχειρίζονται την πολιτική διάσταση της κατάστασης, αλλά εμείς την κοινωνική της. Χρειάζεται να καλλιεργήσουμε την ευαισθησία και τη λεπτότητά μας για να καταπολεμήσουμε την ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Χρειαζόμαστε ανοιχτές καρδιές και μυαλό, κατανόηση και συνειδητοποίηση της αλλαγής. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο ιστορικής μεταβολής των ισορροπιών του πλανήτη σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο και είμαστε συμμέτοχοι σε αυτήν. Αρχικά πρέπει να την αποδεχτούμε και έπειτα να δούμε και εμείς πώς μπορούμε να βοηθήσουμε. Για παράδειγμα η “Μέλισσα” είναι ένα ζεστό “κοινωνικό” σπίτι, στο οποίο ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει με τον τρόπο του.
Το ζήτημα της Βίας των Γυναικών είναι κάτι το οποίο έχει διάφορες εκφάνσεις και εντάσεις σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας και σε όλους τους πολιτισμούς από την μια ως την άλλη άκρη της γης. Από την Τουρκία και το γλυπτό του Vahit Tun για τις 440 γυναίκες που δολοφονήθηκαν μέσα στο σπίτι τους πέρσι στην Τουρκία, απ’ τις γυναίκες της Χιλής που διαμαρτύρονται για τους βιασμούς γυναικών, μέχρι τη βία που υπάρχει καθημερινά γύρω μας, λεκτική και σωματική. Η οποιαδήποτε παραβίαση της αξιοπρέπειας και των ορίων πρέπει να ηλεκτρίζει την αντίδρασή μας και τη δράση μας απέναντι σε αυτή.
– Πιστεύεις πως οι Έλληνες είναι ένας λαός ανοιχτός στους μετανάστες;
Η γενίκευση είναι κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε επιπόλαια συμπεράσματα και ασάφειες. Οι Έλληνες είναι ένας λαός με ισχυρή παράδοση, κουλτούρα και πολιτισμό η οποία είναι δύσκολο να διαπεραστεί. Αυτό έχει ως θετικό αντίκτυπο στην δύναμη της ταυτότητάς μας, αλλά κάποιες φορές λειτουργεί αρνητικά και κλειστά απέναντι στην υποδοχή και αποδοχή άλλων πολιτισμών και συνηθειών. Αυτό που λαμβάνω από το περιβάλλον τριγύρω είναι ότι οι απόψεις είναι διχασμένες – υπάρχουν πολλοί οι οποίοι βοηθούν στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών και άλλοι οι οποίοι τους αντιμετωπίζουν με καχυποψία και εχθρότητα.
Η ιστορική σύνδεσή μας με τη μετανάστευση και την προσφυγιά ή η σημερινή μετανάστευση των νέων τις περισσότερες φορές δεν βοηθά σε μια ανοιχτή αντιμετώπιση. Η σημερινή κατάσταση θεωρείται διαφορετική και μεγάλος παράγοντας είναι δυστυχώς ο φόβος και η άγνοια απέναντι σε λαούς με άλλη θρησκεία και κουλτούρα. Θα ήθελα να είμαστε πιο ανοιχτοί ως λαός και να έχουμε μεγαλύτερη υπομονή στο να αφουγκραζόμαστε αντί να περνάμε αμέσως στον αντίλογο, την άμυνα και την επίθεση χρησιμοποιώντας γενικότητες που μπορεί και να καταστούν επικίνδυνες.
– Η σημερινή ελληνική κοινωνία είναι ευαισθητοποιημένη πάνω σε θέματα βίας κατά των γυναικών;
Ενώ υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη αντίδρασης και ευαισθητοποίησης απέναντι σε διάφορα ζητήματα βίας, η βία απέναντι στις γυναίκες πολλές φορές δεν διακρίνεται. Στην παράστασή μας αναφερόμαστε σε περιστατικά ακραίας σεξουαλικής βίας και κακοποίησης μέσα στα πλαίσια μια ανδροκρατούμενης κοινωνίας και πολέμου. Υπάρχουν όμως και περιστατικά βίας καθημερινά, λεκτικά και σωματικά, μέσα στο εργασιακό και το οικογενειακό περιβάλλον που τις περισσότερες φορές δεν γίνονται αντιληπτά ή δεν θεωρούνται μείζονος σημασίας. Πιστεύω πώς είμαστε σε ένα αρκετά καλό επίπεδο ευαισθητοποίησης απέναντι σε αυτό το ζήτημα, αλλά ακόμη υπάρχουν κατάλοιπα μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, σεξισμού και αδιαφορίας, που πρέπει να εξαλειφθούν. Χρειάζεται συνεχής ενημέρωση και ενθάρρυνση ώστε όλο και περισσότερες γυναίκες να μπορούν να μιλάνε ανοιχτά, να μην ενοχοποιούν τον εαυτό τους και να αντιμετωπίζεται η βία.
– Θα μας εξηγήσεις τον όρο «Σωματικό Θέατρο»; Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτό;
Ο όρος του “Σωματικού Θεάτρου” είναι κάτι που μπήκε πολύ πρόσφατα στη ζωή μου και μόλις άρχισα να ανακαλύπτω. Το “Σωματικό Θέατρο” στηρίζεται πρώτα στην έκφραση του σώματος και έπειτα στην εκφορά του λόγου. Μέσω κινητικών αυτοσχεδιασμών πάνω σε συγκεκριμένες συνθήκες και δράσεις μια ολόκληρη ιστορία αποκαλύπτεται και εξελίσσεται. Σε αυτό ο λόγος λειτουργεί σε ένα δεύτερο επίπεδο, όπου μπορεί να εμπνεύσει ή να ενισχύσει τη δράση. Προσωπικά καταλαβαίνω τον όρο αυτό μόνο μέσα από τον χορό και έτσι το προσεγγίζω. Μέσα από τον χορό, η Ειρήνη Φαναριώτη εκφράζει επί σκηνής ψυχικές καταστάσεις και δράσεις αφηγούμενη μια ολόκληρη ιστορία. Δεν ξέρω που θα κατατάσσατε την παράστασή μας, αλλά ίσως ο όρος “χοροθέατρο” να είναι πιο κοντά σε αυτό που κάνουμε. Ο χορός και το σώμα είναι το μέσον έκφρασής μου και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνομαι και λειτουργώ μέσα στο θέατρο. Το να επιλέξω μια τέτοια μορφή θεατρικής έκφρασης ήρθε σαν φυσικό επακόλουθο της χορευτικής μου παιδείας.
– Πώς προέκυψε η συνεργασία σου με το δίκτυο Μέλισσα;
Πριν ενάμιση χρόνο γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης όταν διάβασα το βιβλίο “The Sun and her Flowers” της Καναδής ποιήτριας με Ινδική καταγωγή, Rupi Kaur. Η θεματολογία των ποιημάτων κινείται γύρω από τον έρωτα, τη βία και την εγκατάλειψη συνδέοντάς τα με ποιήματα γύρω από την εγκατάλειψη της πατρίδας. Η έρευνά μας ξεκίνησε λοιπόν γύρω από τη γυναίκα και την μετανάστευση. Παράλληλα με την κινησιολογική έρευνα και χορευτική προετοιμασία της Ειρήνης προσέγγισα την Ναντίνα Χριστοπούλου, συντονίστρια και συνιδρύτρια του “Δικτύου Μέλισσα”. Είχα γνωρίσει το Δίκτυο το 2015 με τις μεγάλες εισροές προσφύγων, όπου είχαμε προσφέρει με το Θέατρο Πορεία ρούχα και είδη πρώτης ανάγκης. Έπειτα η Κατερίνα Πολέμη είχε συνεργαστεί ξανά με τη “Μέλισσα” με εργαστήρια μουσικοθεραπείας και δραματοθεραπείας και μου μίλησε με τα καλύτερα λόγια για αυτή την όμορφη οικογένεια. Και πραγματικά η Ναντίνα αγκάλιασε αμέσως την ιδέα μου να γίνει μια παράσταση για αυτές τις γυναίκες και με τη συμμετοχή τους σε αυτήν. Κάθε δράση που προωθεί την φωνή τους μέσα στην κοινωνία, αλλά και τις ενθαρρύνει μέσω της τέχνης είναι καλοδεχούμενη. Έτσι ξεκίνησε και η συνεργασία με το “Δίκτυο Μέλισσα” και όλες τις υπέροχες γυναίκες και τα παιδιά τους, που γνώρισα εκεί.
-Πάνω στην σκηνή θα υπάρχει αυθεντικό υλικό από εργαστήρια αφήγησης, κίνησης και μουσικής με γυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες. Τι συναισθήματα σου γεννά αυτό και τι αντίκτυπο πιστεύεις θα έχει στον κόσμο;
Κάθε φορά που επιστρέφω, επεξεργάζομαι και δουλεύω πάνω σε αυτό το υλικό μέσα μου γεννιούνται διάφορα συναισθήματα. Συνήθως χαμογελάω, συγκινούμαι και πολλές φορές κλαίω. Σίγουρα αισθάνομαι μια ζεστασιά και θέληση να αφήσω τις φωνές τους να ακουστούν και να εμπνεύσουν. Αυτό που νιώθω είναι τη δύναμη αυτών των γυναικών και μανάδων και παίρνω κουράγιο για τη ζωή, αλλά και διάθεση για αλληλεγγύη και μια θετική προσέγγιση κάθε δυσκολίας. Πιστεύω ότι και στο κοινό θα πυροδοτηθούν παρόμοια συναισθήματα, αλλά και μια θέληση για ανοιχτή αντιμετώπιση στην ένταξη αυτών των γυναικών και των οικογενειών τους στην κοινωνία και την καθημερινότητά μας, αλλά και μια αίσθηση αλληλεγγύης και ευαισθησίας απέναντι σε ζητήματα βίας και διακρίσεων.
– Από πού προέρχεται ο τίτλο της νέας σου παράστασης «Heliotopia», που παρουσιάζεται στο Θέατρο Πορεία;
Η Heliotopia είναι μια σύνθεση των λέξεων ήλιος και τόπος, όπου μας δίνουν την Ηλιοτοπία. Η Ηλιοτοπία σαν λέξη μου θύμιζε πολύ την ουτοπία και ήθελα αυτή η διφορούμενη έννοια να ενυπάρχει μέσα στη λέξη. Και στην Αγγλική εκδοχή της μπορεί να γίνει το ίδιο παιχνίδι με τις λέξεις, Heliotopia όπως utopia, μόνο που ο τονισμός είναι στην προπαραλήγουσα. Επέλεξα την αγγλική εκδοχή της, καθώς η πρώτη μας παράσταση πραγματοποιήθηκε με αυτόν τον τίτλο στη Φινλανδία αλλά και επειδή θα ήθελα να μπορεί να ταξιδέψει παντού.
Η Heliotopia είναι ο τόπος του ήλιου, της ζεστασιάς και του φωτός. Εκεί που όλοι θέλουμε να είμαστε, ευτυχισμένοι, με ζεστές, γεμάτες καρδιές και πλημμυρισμένοι από φως. Δεν αντέχω τα σκοτάδια και τη βρωμιά αυτής της ζωής. Είναι ένα αίτημά μου για ανάταση και φως. Παρ΄ όλα αυτά η πραγματικότητα μας προσγειώνει πολλές φορές, γι’ αυτό το λόγο θέτω και το ερώτημα αν αυτή η Heliotopia μπορεί όντως να υπάρξει ή είναι μια ουτοπία.
Παράλληλα η λέξη κρύβει μέσα της και την λέξη Ηλιοτρόπια. Τα ηλιοτρόπια ή ηλίανθοι αναπτύσσονται ακολουθώντας την πορεία του ήλιου, ενώ τη νύχτα στρέφονται προς την ανατολή – όταν δεν υπάρχει φως στρέφονται το ένα προς το άλλο. Αυτή η μεταφορά του ηλιοτρόπιου με ενδιαφέρει πολύ.
Έτσι και η Melissa, η ηρωίδα της ιστορίας μας και κάθε γυναίκα σαν εκείνη, έχει ένα συνεχές αίτημα για φως και όταν νιώσει αδύναμη στρέφεται προς την αλληλεγγύη και τη δύναμη όλων των γυναικών. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί και το Δίκτυο της Μέλισσας στο κέντρο της Αθήνας, δίνοντας στήριξη σε γυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες, όπου φτιάχνουν τη δική τους κυψέλη και κύτταρα φωτός.
-Η παράσταση σου αγγίζει ευαίσθητα και επίκαιρα θέματα. Υπάρχει κάποια προσωπική εμπειρία πίσω από όλο αυτό;
Παρότι η γιαγιά μου ήρθε από τον Πόντο λίγα χρόνια μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 με την οικογένειά της στη Θεσσαλονίκη και έχω μια άμεση σύνδεση με το θέμα της μετανάστευσης, η προσωπική μου εμπειρία ήταν η καθημερινή επαφή και ζωή στο κέντρο της Αθήνας. Μια βόλτα να κάνει κανείς γύρω από την περιοχή της πλατείας Βικτωρίας θα αντιληφθεί την πολυπολιτισμικότητα του περιβάλλοντος, τα διαφορετικά χρώματα και τους πολιτισμούς. Παράλληλα θα δει και τη βρωμιά, τη φτώχεια, ανθρώπους να κοιμούνται έξω, να μαζεύουν σκουπίδια, να παίρνουν ουσίες, να εκπορνεύονται. Αλλά παράλληλα υπάρχει μια γειτονιά, με ζεστασιά και χαμόγελα, μια γειτονιά του κόσμου, όπου ο πλούτος της είναι μεγάλος. Δουλεύοντας στο Θέατρο Πορεία από το 2014 είχα την τύχη να ζήσω αυτή τη γειτονιά η οποία δεν μπορούσε να με αφήσει ασυγκίνητη.
Διαβάστε επίσης:
Heliotopia, μία παράσταση σωματικού θεάτρου από την Κορίνα Κόκκαλη στο θέατρο Πορεία
