Το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης διοργανώνει για τρίτη χρονιά φέτος το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης και Τεχνών Λόγου. Το Φεστιβάλ θα διαρκέσει όπως κάθε χρόνο 10 ημέρες, με φετινή θεματική το τρίπτυχο: «Προσφυγιά, Μετανάστευση, Διασπορά».
Με αφορμή τη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ η κυρία Κουήν Μινασιάν παιδαγωγός και συγγραφέας με έντονη ενασχόληση σε θέματα μετανάστευσης και προσφυγιάς απαντά στις ερωτήσεις του Culturenow.gr για την παρουσίασή της στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης και Τεχνών Λόγου αλλά και για τα δικά της βιώματα από ένα περιβάλλον προσφυγικό στο οποίο τα λαϊκά παραδοσιακά παραμύθια έχουν διαδραματίσει τον δικό τους ξεχωριστό ρόλο και λένε – όπως πάντα – τη δική τους αναμφισβήτητη αλήθεια.
Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη
Culturenow.gr: Το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης διοργανώνει για τρίτη χρονιά φέτος το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης και Τεχνών Λόγου, από τις 29 Απριλίου έως τις 8 Μαΐου. Πείτε μας δυο λόγια για τη δική σας συμμετοχή στο Φεστιβάλ. Πώς προέκυψε και από τί θα αποτελείται;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Κουήν Μινασιάν: Η συμμετοχή μου προκύπτει από την πολύπλευρη ενασχόλησή μου με θέματα μετανάστευσης, προσφυγιάς και διασποράς. Η μία είναι το βιβλίο: «Παραμύθια από την Αρμενία» από τις εκδόσεις Απόπειρα. Είναι μια συλλογή 17 αρμένικων παραμυθιών κι αφηγήσεων που ξεκίνησε με την προτροπή του καθηγητή Νεοελληνικής Λογοτεχνίας κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλου. Η καταγραφή τους έγινε στα ελληνικά, ώστε να γευτούν κι οι Έλληνες αναγνώστες … μια Σταγόνα Μέλι από την Αρμένικη Λαϊκή Λογοτεχνία.
Είναι μια συλλογική προσπάθεια, την επιμέλεια της οποίας έκανε η κ. Άννα Μιχοπούλου, στην εικονογράφηση συνέβαλε η κ. Αναΐς Οβαγκιμιάν-Καζαντζιάν, η κ. Μάρω Κιουρκτσιάν μετέφρασε δυο από τα παραμύθια της συλλογής κι ο δάσκαλός μου κ. Γκυραγκός Μικιρδιτσιάν μου διηγήθηκε εκ νέου τα παραμύθια που μας διηγιόταν παλιά στο σχολείο. Συμπορευτήκαμε όλοι μαζί για την ολοκλήρωση της έκδοσης.
Στο Φεστιβάλ Κοζάνης, λοιπόν, την Παρασκευή 6 Μάη στις 18.00 θα γίνει η παρουσίαση της συλλογής αυτής και συνάμα η κ. Μαρία Μπάκα θα ζωντανέψει με την αφήγησή της ένα από τα παραμύθια του βιβλίου. Επιπλέον δικτύωση μου έχει προσφέρει η συνεργασία μου με το ελληνόφωνο περιοδικό «Αρμένικα», όπου δημοσιεύω αφηγήσεις – μνήμες αφανών επιζώντων της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Η καταγραφή αυτή ξεκίνησε ως ενεργοποίηση των ίδιων των μαθητών του Αρμενικού Σχολείου Ζαβαριάν στο μάθημα της Ιστορίας, ώστε να γίνει πιο ενδιαφέρον.
Πιστεύω πως είναι επιτακτική ανάγκη, 96 χρόνια από τις 24 Απριλίου του 1915, να βγουν οι μνήμες αυτές από την αφάνεια και την απομόνωση. Ασχολούμαι, επίσης, με το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά (ΑΣΜΠ), όπου διδάσκω ελληνικά σε μετανάστες μαζί με άλλους 32 συνεθελοντές και συνεθελόντριες. Είναι ακόμη μια συλλογική προσπάθεια, που δεν περιορίζεται μόνο στην διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε περίπου 250 μετανάστες ενηλίκους μαθητές, αλλά και μια προσέγγιση κατανόησης των νέων μας γειτόνων, απαλλαγμένη από την ξενοφοβία που διέπει σήμερα μερικούς συμπολίτες μας.
Στην ενότητα «Ικέτες στην Ελλάδα» την ίδια ημέρα στο Φεστιβάλ Κοζάνης στις 20.00, θα αφηγηθώ το «τί και το πώς» των δικών μου μετά τη Γενοκτονία, ενώ ένας από τους μαθητές του ΑΣΜΠ θα αφηγηθεί τις περιπέτειές του μέχρι να φτάσει ο ίδιος εδώ, αλλά και τις δυσκολίες εντός Ελλάδος. Χαίρομαι που το Φεστιβάλ Κοζάνης δίνει την αφορμή ανάδειξης τέτοιων θεμάτων, ευγνωμονώ τους υπεύθυνους του φεστιβάλ, και ιδιαιτέρως τον κ. Στέλιο Πελασγό, που «δίνονται» στην τόσο σημαντική υπόθεση της αφήγησης, αλλά και ανάδειξης της αλήθειας.
Cul.N.: Η φετινή θεματική του Φεστιβάλ είναι: «Προσφυγιά, Μετανάστευση, Διασπορά». Η δική σας ζωή θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον προσφυγικό κόσμο. Πώς βιώνετε εσείς στον περιβάλλοντα χώρο σας το θέμα της προσφυγιάς; Οι συνθήκες που δημιουργεί η μετανάστευση πιστεύετε πως διαμορφώνουν κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά στους ανθρώπους; Τους «προικίζουν» με κάποια επιπλέον πλεονεκτήματα απέναντι στη ζωή;
Κ. Μ.: Στο σπίτι αλλά και στη γειτονιά όπου μεγάλωσα ήταν κυρίαρχος ο πόνος της προσφυγιάς. Η γιαγιά μου, Τακουή, παρά το ότι είχε έρθει στην Ελλάδα το 1922 πίστευε μέχρι και τις τελευταίες της μέρες, το 1980, πως κάποτε θα γυρίσει στον «τόπο της», στην Καλλίπολη (Γκελιμπόλ, σήμερα στην Τουρκία). Ακόμη κι όταν έστρωσε εδώ η ζωή της, ποτέ της δεν ξεπέρασε τον αναγκαστικό ξεριζωμό.
Το ίδιο κι η μάνα μου κι ο πατέρας μου. Μα κι οι ηλικιωμένοι μας γείτονες και γειτόνισσες, Έλληνες και Αρμένιοι Μικρασιάτες, παρά την αξεπέραστη αξιοπρέπειά τους, αντανακλούσαν με τις αφηγήσεις τους, με τα τραγούδια τους, με τις συζητήσεις τους ή ακόμη και με το βλέμμα τους τον ίδιο αυτό πόνο. Οι δε περιγραφές τους ήταν τόσο ζωντανές, που ενώ γεννήθηκα πολύ αργότερα, το 1962, νιώθω ως σήμερα τόπο μου και τις χαμένες τους πατρίδες. Κάποτε ένας-ένας, μια-μια έφυγαν από τη ζωή όλοι εκείνοι, οι ξεχασμένοι από τους επισήμους και κρατούντες, χωρίς ποτέ να ακούσουν μια εξήγηση, μια συγγνώμη. Άφησαν όμως, ίσως άθελά τους, αυτό το χρέος σ’ εμάς. Όσοι τελικά αναλάβαμε αυτό το χρέος δεν ενδώσαμε στην ψεύτικη υπερκατανάλωση και σπατάλη, που προσέφερε απλόχερα ή πιο σωστά επέβαλε η σύγχρονη ζωή.
Πλούτος είναι η δημιουργία και όχι η καταναλωτική ικανότητα. Κοιτάμε τους ανθρώπους ίσα στα μάτια, γιατί το δέος τους είναι και δέος μας. Η αλληλεγγύη, η ειλικρίνεια, η φαντασία, ο σεβασμός, ο πολιτισμός, η αναζήτηση της δικαιοσύνης είναι η ουσία της ανθρώπινης ψυχής. Αυτά αναδεικνύουμε και το αν αυτή η προίκα είναι πλεονέκτημα, μένει να το αποδείξει η ίδια η ζωή. Πάντως, έτσι μάθαμε κι έτσι συνεχίζουμε και με τους σημερινούς συνανθρώπους μας, απ’ όπου κι αν προέρχονται, απ’ όποια φυλή κι αν είναι, ότι κι αν πιστεύουν. Διότι τελικά είμαστε όλοι μετανάστες!
Cul.N.: Ζούμε σε μία εποχή στην οποία το θέμα της μετανάστευσης κυριαρχεί. Ποιος πιστεύετε πως είναι ο ρόλος της παιδείας τόσο των μεταναστών όσο και του γηγενούς στοιχείου για την αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος;
Κ. Μ.: Παιδεία, εκπαίδευση, μόρφωση ή συνδιαμόρφωση; Πέστε μου ποια από τις παραπάνω ουσιαστικές έννοιες, δηλαδή αλληλεγγύη, ειλικρίνεια, φαντασία, σεβασμός, πολιτισμός, αναζήτηση της δικαιοσύνης, που επιμένω πως είναι η ουσία της ανθρώπινης υπόστασης, υπάρχουν ή προτείνονται στα σχολικά μας εγχειρίδια ή είναι προαπαιτούμενα για οποιοδήποτε πτυχίο; Αντίθετα η αναισθησία, ο ωχαδερφισμός, η αυταρχικότητα, ο εγωισμός και ο ανταγωνισμός στην παπαγαλία έχουν γίνει τα «πρέπει» του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Στην ουσία καίμε τα παιδιά μας. Μια χούφτα ευσυνείδητοι δάσκαλοι δεν αρκούν για ν’ αλλάξει αυτό το ζοφερό τοπίο.
Στο θέμα της μετανάστευσης δε, τα πράματα είναι ακόμη χειρότερα. Εδώ και είκοσι χρόνια, από τότε δηλαδή που ξεκίνησε αυτό το θέμα στην Ελλάδα, δεν πάρθηκαν επισήμως πρωτοβουλίες ώστε οι μετανάστες να μπορέσουν να ενταχθούν ομαλά. Το κράτος μας απαιτεί από τους μετανάστες να γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα και ιστορία για να μπορέσουν να πολιτογραφηθούν, μα δεν δημιούργησε υποδομές προς αυτή τη κατεύθυνση. Κι ενώ γνώριζε από επίσημες έρευνες πως το μεταναστευτικό ρεύμα θα διογκωθεί, συνυπέγραψε το Δουβλίνο 2, εγκλωβίζοντας όλους όσους θέλουν να πάνε στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Και συνάμα το γνωστό γραφειοκρατικό σύστημα ταλαιπωρεί αφόρητα όσους θέλουν να νομιμοποιήσουν την ύπαρξή τους. Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος, κι όμως εδώ έγινε αποδεκτός και επιβεβλημένος ο παράλογος όρος «λαθρομετανάστης». Κουβέντα όμως για τους λαθρέμπορους! Σε πείσμα όλων αυτών και με την πρωτοβουλία φωτισμένων ανθρώπων έχουν ευτυχώς δημιουργηθεί τα σχολεία μεταναστών σε πολλές περιοχές της Αθήνας, αλλά και σε άλλες επαρχιακές πόλεις.
Έτσι και το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά. Χωρίς καμία κρατική υποστήριξη, πάντα σε εθελοντική βάση παρέχουμε στους μετανάστες και πρόσφυγες την πρώτη επαφή όχι μόνο με την γλώσσα μας, αλλά και με τον πολιτισμό μας. Είναι πλούτος και για εμάς να ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπους που κουβαλούν αρχαίες ιστορίες και πολιτισμούς. Η θαλπωρή κι η υποστήριξη είναι αμοιβαία. Οι ρατσιστικές πιέσεις όμως είναι μεγάλες και αυτό οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε χωρίς παρωπίδες!
Cul.N.: Μπορεί ένα παραμύθι να κρύψει την αλήθεια;
Κ. Μ.: Τώρα, αν με τον όρο παραμύθια εννοείτε αυτά που μας σερβίρουν από την τηλεόραση ορισμένες εκπομές, ε, ναι! Και κρύβουν την αλήθεια και μας γεμίζουν τα μυαλά με σκουπίδια. Είναι επίσης κρίμα να ξέρουν όλα τα παιδιά του κόσμου την φοβιστική και αντιοικολογική, θα έλεγα, ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας, αλλά να μην γνωρίζουν τις λαϊκές ιστορίες των δικών τους.
Αντίθετα τα λαϊκά παραδοσιακά παραμύθια δεν κρύβουν ποτέ την αλήθεια, αλλά την εκφράζουν με πολυποίκιλους κι ενίοτε ευχάριστους τρόπους.
Αυτά τα παραμύθια εμπεριέχουν την ιστορία αλλά και σοφία των απλών και καθημερινών ανθρώπων, έτσι όπως διαμορφώθηκαν στόμα με στόμα στην πορεία του χρόνου. Διατηρείται έτσι, άλλοτε γραπτά κι άλλοτε προφορικά η ψυχή της ανθρωπότητας. Αξίζει να τα καταγράψουμε, να τα διαδώσουμε, να τα αφηγηθούμε!