O «Έλλην Ηρακλής» από το μικρό νησάκι της Μικράς Ασίας που κρατάει τον κόσμο ολόκληρο στα χέρια του, σύμβολο της «εθνικής μας ρώμης», τα παιδιά και τα εγγόνια του «κουταλιανοί» κι αυτοί στη ρώμη και το δέμας, ο έτερος «Ασιάτης» μεγαλοεκδικητής του ρινγκ, οι Έλληνες μασίστες της Τραπεζούντας και του Ρεϊς Ντερε. Ο Παναγής Κουταλιανός, ο θρυλικός υπεραθλητής, και οι επίγονοί του, ο Δημήτρης και ο Γιώργος Κουταλιανός, ο Αττίλιο, ο Χάρης Καρπόζηλος, ο Σαμψών, οι ξεριζωμένοι άτλαντες που μέσα από τις διαδρομές της προσφυγιάς στους αθηναϊκούς συνοικισμούς (Νέα Ιωνία, Βύρωνα, Νίκαια), άλλα και στην (αμερικάνικη) Γη της Επαγγελίας, γκρέμιζαν με το σώμα τους τα τείχη που ύψωνε ο κοινωνικός αποκλεισμός απέναντι στους « ξένους» – Κι αν το πεπρωμένο ενός υπερανθρώπου, των διαρκών υπερβάσεων, είναι ο αγώνας μέχρι την τελική νίκη, για αυτούς τους μικρασιάτες «γίγαντες με τα πήλινα πόδια» η μοίρα ήταν, λίγο έως πολύ, προδιαγεγραμμένη, όπως η έκπτωτη αυτοκρατορία που τους ξέβρασε.
«Μου φαίνεται πως κανένα όνομα δεν έδεσε τους Έλληνες μεταξύ τους ύστερα από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, όσο ο Κουταλιανός. Γιατί είχε μεγάλη σημασία, για μια φυλή ρημαγμένη, φτωχιά, σκόρπια σε κάθε μέρος του κόσμου, βασανισμένη και πολλές φορές στερημένη και πεινασμένη να βγάλει τον πιο χειροδύναμο άνθρωπο της οικουμένης, που έβαζε κάτω όλους τους παλληκαράδες που βγήκανε από έθνη πλούσια, δυνατά και καλοπερασμένα». – Φώτης Κόντογλου
Η Ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή συμπράττει με τους Oros Εnsemble, τον συνθέτη Αποστόλη Κουτσογιάννη, τον ποιητή Μάριο Χατζηπροκοπίου και τον εικαστικό Πέτρο Τουλούδηγια μια λυρικό-εικαστική καντάτα που φωτίζει στιγμές από τη ζωή των Κουταλιανών, όπως ονομάστηκαν οι μικρασιάτες μασίστες, σε διάφορες ιστορικές περιόδους: από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη μεταπολεμική περίοδο. Aπό την εποχή πολυπολιτισμικών αυτοκρατοριών όπως η Οθωμανική στα στενά όρια των νεότευκτων εθνών-κρατών και δη του νεοελληνικού.
Εστιάζοντας στο θρυλικό βίο αυτών των σχεδόν μυθικών προσώπων, ταυτόχρονα αναδύεται αλληγορικά η μετάβαση από τον κόσμο του τέλους του 19ου αιώνα –ο Παναγής Κουταλιανός, ναυτικός στο επάγγελμα, που ανδρώνεται στην πολυπολιτισμική Μικρά Ασία και εν συνεχεία περιπλανάται στη Λατινική Αμερική– στους αλλεπάλληλους εκτοπισμούς των αρχών του 20ου αιώνα, τη μικρασιατική καταστροφή και τα ασφυκτικά πλέον σύνορα του νεοελληνικού κράτους: ο απόγονος του Παναγή Δημήτρης Κουταλιανός-Μακρής, αλλά και όσοι άλλοι πλέον θα χαρακτηρίζονταν, λόγω της εξαιρετικής μυϊκής τους δύναμης, Κουταλιανοί, όπως οι πρόσφυγες από τον Πόντο Χάρης Καρπόζηλος και Γιάννης Κεσκελίδης ή Σαμψών, ο γίγαντας του ελληνικού κατς «Αττίλιο» ή « Ασιάτης» (sic). Από το ταξίδι ανά τον κόσμο και τις πλατείες του Ρίο ντε Τζανέιρο στην προσφυγιά και το Μοναστηράκι. Αλλά και από τη ρώμη της νιότης και την παγκόσμια φήμη στο εύθραυστο σώμα του γήρατος: σε μια βαμμένη γενειάδα πρώην υπερήρωα που περιμένει κέρματα, πριν ταφεί στη λήθη.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο συνθέτης Αποστόλης Κουτσογιάννης αναφέρει «Η μουσική, αξιοποιώντας με αναπλαστικό τρόπο στοιχεία από τις κατά τόπους στάσεις των μικρασιατών μασιστών, ακολουθεί το ταξίδι τους εστιάζοντας στις εγγενείς αντιφάσεις της πορείας τους: Ο μεγάλος σωματικός όγκος αποτυπώνεται από ένα μικρό μουσικό σύνολο και δυο γυναικείες φωνές. Η «υπερφυσική» δύναμη ως αφορμή να ξεδιπλώσουμε τον εύθραυστο ψυχισμό των ξεριζωμένων» .
Μέσα από αφηγήσεις για τους Κουταλιανούς (από τον Κόντογλου και τον Παλαμά, άρθρα, τραγούδια, λαϊκούς θρύλους, διαφημίσεις κ.α.), αλλά και πρωτότυπα κείμενα εμπνευσμένα από το αρχειακό υλικό, το έργο φτιάχνει, σύμφωνα με τον ποιητή Μάριο Χατζηπροκοπίου, «Ένα ψηφιδωτό μνημείο για την άνοδο και την πτώση του σώματος-Πεθαίνει κι αυτό σαν τη χώρα που το γέννησε».
Συντελεστές
Σύλληψη, καλλιτεχνική επιμέλεια: Ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή
Σύνθεση: Αποστόλης Κουτσογιάννης
Στίχοι: Μάριος Χατζηπροκοπίου
Εικαστική επιμέλεια, φωτισμοί: Πέτρος Τουλούδης
Ερμηνεύουν: Λητώ Μεσσήνη (υψίφωνος), Αναστασία Κότσαλη (μεσόφωνος)
Oros Ensemble
Βασίλης Ζιγκερίδης (κανονάκι)
Κωνσταντίνος Ζιγκερίδης (μπαγιάν)
Ειρήνη Κρικώνη (βιολί)
Αντώνης Τσαχτάνης (κλαρινέτο)
Διάρκεια: 50’