Κρουστικές αποκλίσεις: δύο συναυλίες με έργα των Bartok και Glumb

Δυο μήνες μετά τη σύστασή του και την παρθενική του συναυλία που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, το kyklos ensemble επιστρέφει με δύο συναυλίες που θα προσφέρουν στο κοινό την σπάνια εμπειρία ακρόασης δύο δημοφιλών έργων ερμηνευμένων με πρωτόγνωρη δυναμική από δυο πιάνα και κρουστά, που θα εξαντλήσουν τόσο τις δυνατότητές τους όσο και τον μεταξύ τους διάλογο.

Κορυφαίοι σολίστ θα δώσουν τη δική τους ερμηνεία στη SonataforTwoPianosandPercussion του Βela Bartok και στο MusicforaSummerEvening – MakrokosmosIII του George Glumb: στο πιάνο ο Γιώργος Εμμανουήλ Λαζαρίδης  και ο Στέφανος Θωμόπουλος, στα κρουστά ο Δημήτρης Δεσύλλας και ο Αντρέας Φαρμάκης. Τον ηχητικό σχεδιασμό υπογράφει ο Άγης Γυφτόπουλος.

Η συναυλία χωρίζεται σε δύο μέρη και περιλαμβάνει:

• Το έργο του Bela Bartok, Sonata for Two Pianos and Percussion (Σονάτα για δύο πιάνα και κρουστά) 
  Sz. 110, BB 115 ,1937
  Movements
  • Assai lento – Allegro troppo
  • Lento, ma non troppo
  • Allegro non troppo

• Το έργο του George Crumb, Music for a Summer Evening – Makrokosmos III (Μουσική για ένα Καλοκαιρινό απόγευμα, Μακρόκοσμος τόμος τρίτος), 1974
  for two amplified pianos and percussion
  Parts
  • Nocturnal Sounds (The Awakening)
  • Wanderer-Fantasy
  • The Advent (including Hymn for the Nativity of the Star-Child)
  • Myth
  • Music of the Starry Night

Τα έργα της συναυλίας

(αποσπάσματα από το κείμενο του μουσικολόγου Αναργύρου Δενιόζου)

Sonata for Two Pianos and Percussion, του Bartok

Υπάρχουν ορισμένα έργα που με μία και μοναδική κίνηση εγγράφονται στην Ιστορία της μουσικής και που μας ωθούν να δούμε από νέες οπτικές γωνίες, ιδέες, απόψεις

και αντιλήψεις που θεωρούσαμε δεδομένες. «Η Σονάτα για δύο πιάνα και κρουστά» του Bela Bartοk, είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα.

Γραμμένη το καλοκαίρι του 1937 κατόπιν παραγγελίας του Paul Sacher για το Φεστιβάλ της Διεθνούς Εταιρείας Σύγχρονης Μουσικής, η Σονάτα είναι από τα σπάνια αυτά έργα που μας έχει παραδοθεί με λεπτομέρεια η ιστορία της γέννησης και της πορείας της σύνθεσής τους. Ο ασυνήθιστος συνδυασμός των οργάνων είναι  καθαρή επινόηση του Bartok, ενώ ο τίτλος Σονάτα που δόθηκε παρά τον αρχικό Κουαρτέτο, οφείλεται κυρίως στην ανασφάλεια του συνθέτη για την δυνατότητα εκτέλεσης των καινοτόμων μερών των κρουστών από μόνο δύο μουσικούς. Στο έργο του αυτό ο Βartok  επαναπροσδιορίζει τους ρόλους και τις χρήσεις των μουσικών οργάνων, ιδίως με την μελωδική χρήση των κρουστών,  πειραματιζόμενος ταυτόχρονα και επανεξετάζοντας την κλασσική φόρμα του πρώτου μέρους της Σονάτας ιδίως όσον αφορά τις τονικότητες.

Music for a Summer Evening – Makrokosmos III, του Crumb

37 χρόνια χωρίζουν την σύνθεση του δεύτερου έργου του προγράμματος από το πρώτο. Ο αμερικανός συνθέτης George Crumb δεν έπαψε ποτέ να αναφέρει τον Bartok ως ουσιαστική επιρροή στην δημιουργία του προσωπικού του μουσικού ιδιώματος. Η σειρά έργων για πιάνο (σόλο και σε διάφορους συνδυασμούς) «Μακρόκοσμος» συνομιλεί ευθέως με το έργο του Ούγγρου μουσικού, άλλοτε καταφατικά και άλλοτε αντιθετικά. Ήδη ο τίτλος, παραπέμπει στην συλλογή μικρών κομματιών για πιάνο του Bartok,  «Μικρόκοσμος»: στην γοητεία που ασκεί σε αυτόν ο κόσμος των μικρών, κρυμμένων πραγμάτων, ο Crumb αντιπαραθέτει τον κόσμο στου Σύμπαντος.

Ένας μεγάλος αριθμός από στοιχεία συνδέουν το έργο αυτό με την Σονάτα του Bartok, αλλά και τα χαρακτηριστικά της μουσικής του γλώσσας. Το πλέον εμφανές είναι η ενοργάνωσή του και η μορφή “αψίδας” σήμα κατατεθέν της μουσικής του Ούγγρου συνθέτη.  Στο χαρακτηριστικό ιδίωμα του Crumb, με τα πολύ μικρά ala Bartok μοτίβα να συντίθενται σε ένα μεγάλης δομής μωσαϊκό, ενσωματώνονται αναφορές και τεχνικές σε έναν αριθμό άλλων μουσικών: Οι προερχόμενες από το Θέατρο Νοh ρυθμικές κραυγές των εκτελεστών των κρουστών, οι μεσαιωνικές ισορυθμικές τεχνικές, αλλά και  ενθυμήσεις και σπαράγματα από την Φούγκα σε Ρε Ύφεση ελάσσονα, από το δεύτερο βιβλίο του «Καλώς Συγκερασμένου Κλειδοκύμβαλου» του Bach.

Ο διάλογος του Crumb με κορυφαίους ποιητές

Τα τρία μεγαλύτερα τμήματα φέρουν ποιητικές αναφορές που αντηχούν στο μουσικό κόσμο του έργου:

• Οι «Ήχοι της Νύκτας», ένα απόσπασμα του Salvatore Quasimodo:  Odo risonanze effimere, oblío di piena notte nell’acqua stellata (“Ακούω εφήμερες αντηχήσεις, λήθη της πλήρους νυκτός στο έναστρο ύδωρ”)
• Η «’Ελευσις» σχετίζεται με μία φράση του Blaise Pascal: Le silence éternel des espaces infinis m’effraie (“H αιώνια σιωπή του άπειρου διαστήματος με τρομοκρατεί”)
• Και το τελευταίο μέρος, «Μουσική της Έναστρης Νύχτας», μνημονεύει τις ακόλουθες υπερβατικά όμορφες εικόνες του Rilke:βUnd in den Nächten fällt

die schwere Erde aus allen Sternen in die Einsamkeit.βWir alle fallen. Und doch ist Einer, welcher dieses Fallen unendlich sanft in seinen Händen halt. (“Και τις Νύχτες η βαριά γη πέφτει από όλα τα άστρα στην μοναξιά. Όλοι πέφτουμε. Και όμως  υπάρχει Ένας που κρατά αυτήν την πτώση ατελείωτα με ευγένεια στα χέρια Του.”)

                                               Κyklos Εnsemble

Iδρύθηκε τον Μάρτιο του 2013 και αποτελείται από εξέχοντες Έλληνες σολίστ, οι οποίοι διαπρέπουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η γέννηση του συνόλου προέκυψε από την ανάγκη των μελών του για περαιτέρω έρευνα και διερεύνηση των ορίων της τέχνης τους. Η φιλοσοφία της ανταποδοτικότητας βρίσκεται πίσω από την δημιουργία του kyklos ensemble. Όλες οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες του συνόλου διέπονται από το πνεύμα της συνεργασίας και της ανταπόδοσης και όχι από την επιδίωξη του κέρδους.

Αποστολή του kyklos ensemble είναι να:

• παρουσιάζει έργα που καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα της κλασικής και σύγχρονης μουσικής
• συνεργάζεται με το σύνολο των Τεχνών (θέατρο, χορός, κινηματογράφος, εικαστικά κτλ) και των Επιστημών (ιστορία, αρχαιολογία, φιλοσοφία, ψυχανάλυση, μαθηματικά, αρχιτεκτονική κτλ)
• προβάλει και αναδεικνύει το έργο των Ελλήνων συνθετών, παλιότερων και νεότερων
• παρουσιάζει όπερες σε διασκευή για σύνολο μουσικής δωματίου
• προωθεί την νέα καλλιτεχνική δημιουργία μέσω της ανάθεσης νέων έργων σε νέους συνθέτες
• εκπαιδεύει νέους μουσικούς μέσω σεμιναρίων, master classes, ανοιχτών δοκιμών και συναυλιών εκπαιδευτικού χαρακτήρα σε Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, με στόχο την προετοιμασία μιας νέας γενιάς άξιων μουσικών
• οργανώνει τακτικά συναυλίες με κοινωνικό – περιβαλλοντικό προσανατολισμό σε φυλακές, γηροκομεία, ορφανοτροφεία ακόμα και κατ’ οίκον, σε συνεργασία με Μη Κυβερνητικές και Περιβαλλοντικές οργανώσεις
• οργανώνει συναυλίες με την σύμπραξη άνεργων μουσικών
• οργανώνει φεστιβάλ αφιερωμένα στην σύμπραξη της κλασικής με την παραδοσιακή μουσική
• επεκτείνει τις δραστηριότητες του στην επαρχία και το εξωτερικό
• προσφέρει τις συναυλίες του με πολύ χαμηλό εισιτήριο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις συναυλίες που θα πραγματοποιηθούν στο Ωδείο Αθηνών,

το φοιτητικό εισιτήριο θα είναι στην τιμή των 2 ευρώ, ενώ το κανονικό στα 10 ευρώ.

Η έδρα του kyklos ensemble είναι το εμβληματικό Bauhaus κτίριο του Ωδείου Αθηνών – σύμβολο του ελληνικού μοντερνισμού – του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, στην οδό Ρηγίλλης στο κέντρο της Αθήνας.  Γενικός διευθυντής του συνόλου είναι ο σολίστ κρουστών Δημήτρης Δεσύλλας, καλλιτεχνικός διευθυντής ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης, ενώ διευθυντής παραγωγής ο σχεδιαστής ήχου Άγης Γυφτόπουλος.