Ξεναγήσεις στην έκθεση "Ανιχνεύσεις και φωτογραφικά αρχεία: Αρχεία Ζωής"

Ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), η Ουγγρική Ακαδημία Τεχνών, με τη συνεργασία της Πρεσβείας της Ουγγαρίας στην Αθήνα παρουσιάζουν την έκθεση φωτογραφίας Ανιχνεύσεις και φωτογραφικά αρχεία: Αρχεία Ζωής, στη Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων στο κτίριο Πειραιώς, από τις 19 Οκτωβρίου 2016 έως τις 8 Ιανουαρίου 2017. Την έκθεση επιμελούνται η Αγγελική Γραμματικοπούλου–Barbaut και η Gabriella Uhl.

Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:

Περικλής Αλκίδης, Ανδρέας Βακαλιός, András Bozsó, Lajos Csontó, József Hajdú, Péter Forgács, Aljona Frankl, Μαριγώ Κάσση, Melinda Kovács, Sándor Áron Károly, Δάφνη Ρόκου, Balázs Telek, Zsolt Olaf Szamódy, Antal Tarjáni

Τα τελευταία χρόνια μια από τις πιο συναρπαστικές καλλιτεχνικές πρακτικές εικαστικών και φωτογράφων, επικεντρώνεται στην διερεύνηση της φύσης και της έννοιας των αρχείων.

Η έννοια του αρχείου ορίζεται ως μια διπλή έννοια που έχει πρωτίστως συνδεθεί με την εμπειρία της μνήμης και τη διερεύνηση του χαμένου χρόνου. Ωστόσο, θεσμικά και ετυμολογικά συνδέεται ακόμα με τη έννοια της αρχής και του άρχοντα. Στη σύγχρονη κοινωνία και μπρος στη πολυπλοκότητα των προβλημάτων που γνωρίζει ο κόσμος, η έννοια της αρχής και του άρχοντα θέτουν τόσο το πρόβλημα της προσωπικής όσο και της δημόσιας ευθύνης, του δικαίου ή της αυθαιρεσίας, της υποκειμενικής ή της αντικειμενικής προσέγγισης. Γι’ αυτό και η έννοια των αρχείων συνδέεται περισσότερο με την ερμηνεία, την αλλοίωση, τη λογοκρισία ή τη φθορά. Γίνεται λόγος για τα αλλοιωμένα, φθαρμένα, απαγορευμένα αρχεία τόσο των παγκοσμίων και εμφυλίων πόλεμων, όσο και των προσωπικών και οικογενειακών βιωμάτων που υπόκεινται σε κάθε είδους επεξεργασία ιδιωτική ή μυστική, ιστορική ή καλλιτεχνική.

Ως ορόσημο για την ανάγκη της αναβίωσης του παρελθόντος θεωρείται, η κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου.

Τα αρχεία, ιδιωτικά ή δημόσια, αντιπαραθέτουν την ιστορία με την μέθοδο της ψυχανάλυσης διότι όπως λέει η σύγχρονη θεωρία, εκφράζουν το «άλγος του αρχείου», ως προσδοκία χωρίς ορίζοντα προσδοκίας, απόλυτη ανυπομονησία μιας λαχτάρας για μνήμη.

Η έκθεση Ανιχνεύσεις και φωτογραφικά αρχεία: Αρχεία Ζωής παρουσιάζει στην Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, επ’ ευκαιρία των 60 χρόνων από τα γεγονότα του 1956 στη Βουδαπέστη, έργα Ούγγρων και Ελλήνων καλλιτεχνών, που επεξεργάζονται μέσα από ποικίλης μορφής αρχεία, ο καθένας με τον τρόπο του, στιγμές και όψεις της ιστορίας του 20ου αιώνα.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται σε γεγονότα που αφορούν την ιστορία των σχέσεων της Ουγγαρίας και της Ελλάδας με την Ευρώπη, μέσα από τους πολέμους, τις κρίσεις και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Παράλληλα ένα μέρος της έκθεσης αποκαλύπτει την σημαντική ελληνική παρουσία, μέσα από τα ιστορικά ορόσημα του πολέμου, του εμφυλίου και των εκπατρισμών.

«Το αρχείο παίζει σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του νοήματος των εικόνων και στην εξερεύνηση των συνθηκών δημιουργίας τους.  Αυτός ο λειτουργικός ρόλος των αρχείων (για την ανοικοδόμηση της εικόνας που έχουμε για τον κόσμο) κίνησε το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών. Η καλλιτεχνική χρήση ενός αρχείου αναδεικνύει όχι μόνο το σοβαρό ενδιαφέρον για τη φύση του αρχείου όπως ανακαλύπτει η φωτογραφία, αλλά και την ευρεία σχέση της τέχνης με την ιστορία και τις αναλαμπές του παρελθόντος. Η έκθεση Ανιχνεύσεις (Retracings) διερευνά τη σχέση αυτή μέσα από διαδικασίες που δημιουργούν νέες σχέσεις με την πληροφορία και διανοίγουν νέες προοπτικές για την ιστορία. Το αρχείο λειτουργεί εδώ αφενός ως καλλιτεχνικό έναυσμα και αφετέρου ως μια μεθοδολογία για κριτική προσέγγιση μιας εν δυνάμει μετάφρασης της ιστορίας αλλά και του μηχανισμού ενεργοποίησής της», όπως σημειώνει η Ουγγαρέζα επιμελήτρια της έκθεσης Gabriella Uhl.

Η Eλληνίδα επιμελήτρια της έκθεσης Αγγελική Γραμματικοπούλου τονίζει: «Η έκθεση αυτή παρουσιάζει 14 προσεγγίσεις που μεταθέτουν την έμφαση από τον προβληματισμό για τη μνήμη και τη λήθη, όπως αυτή εκφράζεται σε ποικίλες καλλιτεχνικές πρακτικές από τη δεκαετία του 70, σε μια αισθητική, συγκινησιακή, διανοητική και βιωματική εμπειρία του παρελθόντος. Ο απώτερος στόχος φιλοδοξεί να αναδείξει τους πολιτιστικούς και συναισθηματικούς κώδικες που προσδίδει η φωτογραφία μέσα από μια επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας. Σε μια ψηφιακή εποχή που το «marketing της μνήμης» διευρύνει ακόμα περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στο συναίσθημα και την εικόνα, επιτάσσοντας την άμεση κατανάλωση τους, οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν έργα που ανατρέπουν και μετατρέπουν τα φωτογραφικά, κινηματογραφικά και διαδικτυακά ντοκουμέντα των αρχείων, από τεκμήρια σε συναισθηματικό ερέθισμα. Η φωτογραφία επικυρώνει αυτό που υπήρξε, πληροφορεί, αναπαριστάνει, συλλαμβάνει, σημασιοδοτεί και προκαλεί πόθους. Ταυτόχρονα, όμως, επισημαίνει και ο Roland Barthes «η φωτογραφία τροφοδοτεί το πνεύμα με το απλό μυστήριο της συνύπαρξης». Για τον λόγο αυτό είναι και «επικίνδυνη», όπως το βέλος του έρωτα που περνά από μια αμυχή, μια ρωγμή, μια πληγή και μπορεί να οδηγήσει τον θεατή να καθρεφτιστεί, να αισθανθεί και να σκεφτεί μέσα από τις ζωές των άλλων τη δικιά του τη ζωή».

Επιμελήτριες έκθεσης: Αγγελική Γραμματικοπούλου–Barbaut, Gabriella Uhl

Συντονισμός έκθεσης: Ελένη Κωτσαρά

Ξεναγήσεις στην έκθεση “Ανιχνεύσεις και φωτογραφικά αρχεία: Αρχεία Ζωής”

Από την επιμελήτρια της έκθεσης Αγγελική Γραμματικοπούλου-Barbaut, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, Κτίριο Πειραιώς,

την Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2016, στις 17:30 &

την Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2017, στις 12:00

Φωτογραφία: András Bozsó, 2 σε 1, 2014, τεχνική μεταφοράς εικόνας, 8 x 13 εκ. © András Bozso