Ξεχασμένες Ζωές, του Uberto Pasolini

Η Feelgood Entertainment παρουσιάζει στους κινηματογράφους από τις 25 Ιουνίου 2015 την ταινία «Ξεχασμένες Ζωές» (Still Life) του Uberto Pasolini με τον Eddie Marsan.

Το “Ξεχασμένες Ζωές”, που απέσπασε το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο “Τμήμα Οριζόντων” του Φεστιβάλ Βενετίας (2013), είναι η δεύτερη ταινία του Uberto Pasolini, παραγωγού της παγκόσμιας επιτυχίας “The Full Monty”.

Αυτή η διεισδυτική και εμπνευσμένη δραματική κομεντί, ντυμένη με υπέροχη μουσική,  πραγματεύεται τη ζωή, τη μοναξιά και την αγάπη, υφαίνοντας το πορτρέτο ενός ήσυχου, φιλότιμου και αλτρουιστή ήρωα στην τελευταία του αποστολή, τον οποίο ενσαρκώνει υποδειγματικά ο Eddie Marsan (Sherlock Holmes, Happy Go Lucky).

Σύνοψη

Η δουλειά του σχολαστικού John May (Eddie Marsan) είναι να εντοπίζει με κάθε τρόπο τους συγγενείς όσων έχουν πεθάνει μόνοι και να οργανώνει τις κηδείες τους. Είναι τόσο παθιασμένος με τη δουλειά του που κάνει πολλά περισσότερα από αυτά που ορίζει το απλό καθήκον. Ταυτίζεται με τους «ξεχασμένους πελάτες» του και προσπαθεί να τους καταλάβει μέσα από αυτά που έχουν αφήσει πίσω τους. Τους συνοδεύει στην τελευταία τους κατοικία, με σεβασμό και αξιοπρέπεια, επιλέγει τη μουσική της κηδείας και γράφει τους επικήδειους λόγους, ακόμα κι αν είναι ο μοναδικός που θα τους ακούσει.

Η ζωή του είναι τακτοποιημένη, καλοκουρδισμένη και ήρεμη, μέχρι που θα αναλάβει την τελευταία του υπόθεση. Πρόκειται για τον γείτονα του, έναν ηλικιωμένο αλκοολικό άντρα που βρίσκεται νεκρός. Ο May ψάχνει στο ακατάστατο διαμέρισμα του για στοιχεία και η έρευνα του αποκαλύπτει έναν πληθωρικό άντρα που έχει αφήσει το σημάδι του σε πολλούς ανθρώπους. Και το κυριότερο, ο May θα καταλήξει στην αποξενωμένη κόρη του πελάτη του. Οι δύο μοναχικές ψυχές έλκονται και ο May αρχίζει, έστω και τώρα, να ζει πιο αυθόρμητα.

Διάρκεια: 87’

Μια εικόνα που έγινε ιδέα

Το «Ξεχασμένες Ζωές» είναι η δεύτερη ταινία μεγάλου μήκους που σκηνοθετεί ο Uberto Pasolini. Ο επιτυχημένος παραγωγός ταινιών όπως  το Full Monty  και το  Palookaville σκηνοθέτησε για πρώτη φορά τη δική του ταινία με το Machan, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Μία αισιόδοξη κωμωδία για μία ομάδα Σριλανκέζων που μασκαρεύονται ως ομάδα χάντμπολ για να εξασφαλίσουν την είσοδο τους στη Γερμανία, όπου οι αιτήσεις τους για βίζα απορρίπτονται. Η ταινία είχε διεθνή φεστιβαλική πορεία, κερδίζοντας βραβεία των κριτών και του κοινού.

Το «Ξεχασμένες Ζωές»  έχει αντλήσει την έμπνευση του από πραγματικά περιστατικά. Όταν ο σκηνοθέτης  διάβασε για ανθρώπους των οποίων η δουλειά είναι να οργανώνουν κηδείες για αυτούς που δεν έχουν κανέναν, ο Pasolini αναγνώρισε κάτι βαθύ και παγκόσμιο.

«Έμεινα εμβρόντητος στη σκέψη όλων αυτών των μοναχικών τάφων και των τελετών κηδείας που δεν πάει κανείς» εξηγεί. «Είναι μία πολύ δυνατή εικόνα. Άρχισα να σκέφτομαι για τη μοναξιά και τον θάνατο και για το τι σημαίνει να είσαι μέλος μιας κοινότητας και πώς η φιλικότητα έχει εκλείψει σε πολλούς ανθρώπους. Γράφοντας το σενάριο, αισθάνθηκα ενοχές που δεν ήξερα τους γείτονες μου και την τοπική κοινότητα. Για πρώτη φορά, πήγα σε τοπική εκδήλωση με την επιθυμία να συμμετέχω για να συνδεθώ με τους γείτονες».

Αυτή η αίσθηση έλλειψης σύνδεσης με την κοινότητα προκάλεσε βαθιά σκέψη για τη σύγχρονη κοινωνία. «Τι αξία έχει η ατομική ζωή στην κοινωνία; Πώς μπορούν τόσοι άνθρωποι να ξεχαστούν και να πεθάνουν μόνοι;» συνεχίζει ο δημιουργός. «Η ποιότητα της κοινωνίας μας κρίνεται από την αξία που δίνει στα πιο αδύναμα μέλη και ποιος είναι πιο αδύνατος από αυτόν που πέθανε; Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τους νεκρούς είναι μία αντανάκλαση του πώς αντιμετωπίζουμε τους ζωντανούς. Και φαίνεται πολύ εύκολο να ξεχνάμε πώς να τιμούμε τους αποδημήσαντες στη δυτική κοινωνία. Θεωρώ ότι η αναγνώριση μιας ζωής που πέρασε είναι θεμελιώδης για μία κοινωνία που θέλει να αποκαλείται πολιτισμένη».

Ο Pasolini έκανε αυτές τις ιδέες μία ταινία για έναν μεσοαστό υπάλληλο, τον John May, του οποίου το τελευταίο καθήκον είναι να οργανώσει μία κηδεία για κάποιον που πέθανε μόνος σε ένα διαμέρισμα απέναντι από το σπίτι του. Αποφασισμένος να τα καταφέρει, ο John ταξιδεύει σε όλη τη χώρα αναζητώντας μέλη της οικογένειας του αποθανόντος. Στη διαδρομή αυτή, συναντά την αποξενωμένη κόρη του άντρα, η οποία του προσφέρει την πιθανότητα ενός μέλλοντος που έχει αγάπη και συντροφικότητα.

Η ιδέα γίνεται πράξη

Η ένταση του πάθους του για την ιστορία και τις θεματικές, το έκαναν αδύνατο να παραχωρήσει τα δημιουργικά σκήπτρα σε κάποιον άλλο. Οπότε, όπως και στην περίπτωση του Machan, αποφάσισε να σκηνοθετήσει την ταινία, αλλά και να γράψει το σενάριο.

«Με τις Ξεχασμένες Ζωές, ήξερα ότι ήθελα να κάνω μία ταινία που να είναι τόσο ακίνητη όσο υποδηλώνει ο τίτλος. Η βασική μου οπτική αναφορά ήταν οι τελευταίες ταινίες του Ozu, με τις δυνατές εικόνες της καθημερινής ζωής».

Η συνεργασία με αγγλόφωνους ηθοποιούς ήταν μία νέα εμπειρία. «Όταν έκανα το Machan, είχα μία απίστευτη ομάδα ηθοποιών από τη Σρι Λάνκα, τους οποίους σκηνοθέτησα με τη βοήθεια διερμηνέα, οπότε δούλεψα περισσότερο με την τονικότητα παρά με τη γλώσσα. Με την ταινία, είχα λίγο χρόνο με τους ηθοποιούς για πρόβες και το πρόγραμμα ήταν πιο πιεσμένο, μιλούσαμε διαφορετικές γλώσσες, οπότε επένδυσα περισσότερο συναισθηματικά στα άτομα. Ευτυχώς, χάρη στη λαμπρότητα των ηθοποιών, κατάφερα να εκμαιεύσω το ίδιο ύφος και την ίδια έμφαση που είχα στο μυαλό μου όταν διάβασα το σενάριο».

Οι χαρακτήρες αποκτούν υπόσταση

Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Eddie Marsan, αναμφισβήτητα ένας από τους πιο σπουδαίους ηθοποιούς της Βρετανίας και κάποιος που το ταλέντο του έχει αναγνωριστεί από σκηνοθέτες όπως ο Martin Scorsese, ο Steven Spielberg, ο Mike Leigh και ο JJ Abrams. Ο Pasolini έγραψε τον ρόλο του John May, ενός σχολαστικού επαγγελματία που οργανώνει κηδείες, έχοντας στο μυαλό του τον Marsan, καθώς ήταν απολύτως πεπεισμένος ότι θα μπορούσε να αναδείξει την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα μέσα από την ηρεμία.

«Η μοναχικότητα  του John May είναι εγγενής στην ταινία, αλλά δεν καταγράφεται ως μοναξιά, δεν βλέπει κάποιον άλλον τρόπο ζωής» λέει ο Pasolini. «Έχουμε την τάση να υποθέτουμε ότι αν σκεφτόμαστε με έναν τρόπο, τότε όλοι γύρω μας σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, και με την μοναξιά και την απομόνωση, προβάλουμε τους φόβους μας στους άλλους γύρω μας. Υπάρχουν άνθρωποι των οποίων η προσωπική ζωή μοιάζει άδεια, αλλά είναι συναισθηματικά αυτάρκεις και βρίσκουν την ολοκλήρωση σε άλλες περιοχές της ζωής τους, για παράδειγμα στη δουλειά τους. Η ζωή του John May είναι γεμάτη, γεμάτη από ξεχασμένες ζωές στις οποίες αφιερώνεται. Και παρ’ όλο που μπορεί να μη θέλουμε να ζούμε μία ζωή ακινησίας, είναι σημαντικό που δεν τον αισθανόμαστε ξένο. Φυσικά απολαμβάνουμε το σημείο που αρχίζει να ανοίγεται, να δοκιμάζει καινούριο φαγητό, να ταξιδεύει σε μέρη που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ, να μοιράζεται ένα μπουκάλι με δύο άστεγους. Η ικανότητα και η ανθρωπιά του Eddie έδωσε αληθοφάνεια σε αυτές τις ενέργειες και τις μικρές αλλαγές που στιγμάτισαν τον John May».

Για τον Marsan ήταν η ευαισθησία του σεναρίου που του τράβηξε το ενδιαφέρον. «Είναι μία συναρπαστική και πανέμορφη μελέτη της θνητότητας και της μοναξιάς και της σημασίας να μοιράζεσαι τη ζωή σου» λέει. «Το σενάριο του Uberto είναι εγκάρδιο και οξυδερκές. Βασίζεται σε αυθεντικά ζητήματα ζωής και θανάτου, οικογένειας και κοινότητας. Δεν είναι μία υπολογισμένη και χειριστική ιστορία. Έρχεται πραγματικά από την καρδιά και αυτό την κάνει μοναδική. Γι’ αυτό ήθελα να την κάνω».

Ο χαρακτήρας του John May έχει αρκετές προκλήσεις για τον ηθοποιό. «Ήξερα ότι υπάρχουν άνθρωποι  που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση κηδειών, αλλά δεν ήξερα πόσο μοναχικοί ή εκκεντρικοί μπορούν να είναι» συνεχίζει ο ηθοποιός. «Δουλεύουν μόνοι τους οπότε είναι μια αρκετά παράξενη δουλειά. Αλλά νομίζω ότι παρ’ όλο που ο John May είναι απομονωμένος, δεν είναι μοναχικός. Ο John May είναι αρκετά ασυνήθιστος, δεν εκφράζεται πολύ, οπότε είναι πιο σημαντικό να δείξω τι σκέφτεται. Είναι κάτι πολύ εσωτερικό και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να το υποδυθεί κάποιος, γιατί πρέπει να δουλέψεις πάνω στα συναισθήματα του, χωρίς να το εκφράσεις. Αυτό κάνει έναν χαρακτήρα καλό, είναι περίπλοκος και γνήσιος περισσότερο από κάποιον που είναι εξωστρεφής. Είναι πολύ ευσυνείδητος, αισθάνεται επιβεβαίωση και ευχαρίστηση με το να αναλαμβάνει τις υποθέσεις ανθρώπων που έχουν φύγει από τη ζωή. Έχει μία πολύ δομημένη ζωή και όταν τη χάνει, χάνει το καταφύγιο που βρίσκει στη δουλειά. Όταν αρχίσει να κάνει έρευνα για τη ζωή ενός πεθαμένου ανθρώπου που ζούσε απέναντι του, αρχίζει να ανοίγεται. Ο αποθανών είναι τόσο κοντά του, ζούσε απέναντι και το ακατάστατο διαμέρισμα είναι μία αντανάκλαση της εικόνας του διαμερίσματος του John May, όπως και η χαοτική ζωή του είναι μία αντανάκλαση της ρυθμισμένης ύπαρξης του John May. Συνειδητοποιεί τη δική του θνητότητα. Η έρευνα που κάνει για τη ζωή του άλλου, τον πηγαίνει σε ένα ψυχολογικό και κυριολεκτικό ταξίδι. Και η ζωή του δίνει ένα χαστούκι κατάμουτρα».

Δίπλα στον Marsan εμφανίζεται η Joanne Froggatt στον ρόλο της Kelly. Η ηθοποιός είναι κυρίως γνωστή για τον ρόλο της στη σειρά Downton Abbey, ενώ ο σκηνοθέτης την ξεχώρισε για τη βραβευμένη ερμηνεία της στην τηλεταινία In Our Name, όπου υποδύεται μία στρατιωτικό που προσπαθεί να επιστρέψει στην κανονική ζωή της.

Η Froggatt είδε την Kelly ως μία καλή και φυσιολογική γυναίκα. «Έχει πληγωθεί πολύ στο παρελθόν και έχει υποφέρει από το γεγονός ότι ο πατέρας της την εγκατέλειψε, οπότε έχτισε τη ζωή της γύρω από τα σκυλιά. Είναι κάπως μοναχική και μετά συναντά τον John May και έτσι αρχίζει μία φιλία».

Ήταν η πρωτοτυπία του σεναρίου του Pasolini που έκανε εντύπωση στην ηθοποιό. «Μου φάνηκε μία ασυνήθιστη ιστορία  που μου άρεσε γιατί δεν τις βρίσκω συχνά. Είναι μία πολύ γλυκιά ιστορία με ένα ενδιαφέρον θέμα που ποτέ δεν είχα ξανακούσει. Και όταν έμαθα ότι ο Eddie θα πρωταγωνιστούσε, χάρηκα γιατί είμαι θαυμάστρια του. Η ταινία αγγίζει μία πληθώρα θεμάτων αλλά στην ουσία έχει να κάνει με τη ζωή και πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους ανθρώπους και τη λύπη της μοναχικής ζωής» συνεχίζει η Froggatt. «Υπάρχει μία στεναχώρια σε αυτή την ταινία, αλλά και ζεστασιά, το πώς δύο ξένοι μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους μέσα από την αμοιβαία κατανόηση και τις περιστάσεις. Υποψιάζεσαι ότι η Kelly και ο John θα μπορούσαν πραγματικά να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλον και ότι αυτό είναι η αρχή μιας πολύ καλής σχέσης εδώ».

Η Froggat υποστηρίζει θερμά το ανεξάρτητο σινεμά. «Είμαι πολύ παθιασμένη και θέλω να γίνονται τέτοιες ταινίες» εξηγεί. «Ο Uberto έγραψε, σκηνοθέτησε και έκανε παραγωγή στην ταινία και είχε ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό όραμα. Ήταν καταπληκτικό να συνεργάζομαι με κάποιον σαν και αυτόν, γιατί έχει πολύ ενθουσιασμό και πάθος που είναι μεταδοτικό. Ο Uberto έχει άποψη για τη συναισθηματική πλευρά των χαρακτήρων και έχει φοβερή αισθητική. Αυτές είναι η πιο καλές δουλειές. Είναι πραγματικά ένα έργο αγάπης».

Η συνεργασία με τον Marsan ήταν ότι ακριβώς περίμενε η ηθοποιός. «Ο Eddie είναι πανέξυπνος» μας λέει. «Είναι ένας από τους καλύτερους σύγχρονους  Βρετανούς ηθοποιούς εν ζωή. Φέρνει πάντα κάτι διαφορετικό στις δουλειές του. Είναι εκκεντρικός και αυθεντικός. Έχει ενδιαφέρον να τον παρακολουθείς. Σε παρασύρει. Ήταν μεγάλη χαρά να δουλεύω μαζί του».

Ο Pasolini βρήκε τη συνεργασία με τους δύο ηθοποιούς καταπληκτική. «Είχαμε πολλά ραφιναρίσματα στο γύρισμα και αυτό ήταν δυνατό γιατί ο Eddie και η Joanne είναι τόσο καλοί ηθοποιοί. Και πολύ υπομονετικοί!».

Η αισθητική αποτύπωση

Αφού πέρασε αρκετούς μήνες να ψάχνει τους χαρακτήρες, το οποίο σήμαινε επισκέψεις στα σπίτια προσφάτως αποθανόντων, ο Pasolini άρχισε το γύρισμα τον Μάιο του 2012 στο Λονδίνο και τη νοτιανατολική Αγγλία.

«Το γύρισμα κύλισε ομαλά» λέει ο Pasolini. «Δεν χρειάστηκε να συμβιβαστώ. Για ταινία με σχετικά χαμηλό προϋπολογισμό, είναι πολύ περίπλοκο, υπάρχουν πολλές τοποθεσίες γυρίσματος σε διαφορετικά μέρη της χώρας. Αλλά τα καταφέραμε γιατί δεν ζητούσαμε τρομερά πράγματα».

Το ζητούμενο για την κινηματογράφηση ήταν πολύ συγκεκριμένο. Η κάμερα θα ήταν ακίνητη και ο κόσμος θα απλωνόταν μέσα από τα μάτια του John May. «Δεν ήθελα πλάνα πάνω από τον ώμο άλλων χαρακτήρων πάνω στο πρόσωπο του John May γιατί ήθελα το κοινό να έχει όσο το δυνατόν πιο προσωπική σχέση με τον χαρακτήρα. Οπότε θα μπορούσαμε να είμαστε πάντα μαζί του και ποτέ με κάποιον άλλο. Είμαστε με κάποιον άλλο, μόνο όταν συναντά την Kelly. Στις σκηνές αυτές για πρώτη φορά έχουμε λήψεις πάνω από τον ώμο και μετά από αυτό βλέπουμε ένα πλάνο με τους δύο μεθυσμένους έξω από την εκκλησία. Σε αυτό το σημείο, συνδέεται κινηματογραφικά με άλλους ανθρώπους με έναν τρόπο που δεν έχουμε ξαναδεί στην ταινία. Αυτά είναι λεπτά θέματα που βοήθησαν να πάρουμε αποφάσεις για το πού θα βάλουμε την κάμερα».

Σχετικά με τον σχεδιασμό παραγωγής ο σκηνοθέτης μας λέει: «Η ταινία είναι κατά κάποιο τρόπο ένα ταξίδι που αφυπνίζει τις αισθήσεις, οπότε ξεκινάει χωρίς κορεσμένα χρώματα και σταδιακά αποκτά χρώμα. Στην αρχή έχουμε γκρι, μπλε, καφέ και μονοχρωμίες. Περισσότερο χρώμα έρχεται καθώς ξετυλίγεται η ταινία. Σε συνδυασμό με τα σκηνικά, επικρατεί μία γενική συμμετρία».

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Uberto Pasolini

Σενάριο: Uberto Pasolini

Παίζουν: Eddie Marsan, Joanne Froggatt, Karen Drury, Andrew Bunchan, Ciaran McIntyre

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Stefano Falivene

Μοντάζ: Tracy Granger/ Gavin Buckley