Κώστας Παππάς: Η αντανάκλαση του καλλιτέχνη στο εικαστικό του έργο

«Καλά ζωγραφισμένος είναι ο πίνακας που ζει με εσωτερική πληρότητα». Wassily Kandinsky, “Το πνευματικό στην τέχνη”. Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που ο δημιουργός του δεν ζει σε αυτήν; Μπορείς να ξεφύγεις απ’ τον εαυτό σου μέσα απ’ το έργο που παράγεις.

Η απάντηση είναι ομόφωνη, τουλάχιστον από την επιστημονική κοινότητα των ψυχαναλυτών. Όχι. Και βέβαια δεν αναφερόμαστε στην διαδικασία της δημιουργίας ενός έργου, είναι αποδεδειγμένο πλέον πως η τέχνη έχει ψυχοθεραπευτικές ιδιότητες. Όμως η επιλογή εμπεριέχεται σε κάθε κίνηση του καλλιτέχνη με αποτέλεσμα κάθε πράξη ν’ αποτελεί αντανάκλαση κι αυτό ορίζει την αποφυγή της αδύνατη.  Ακόμα κι ένας ερασιτέχνης που αρέσκεται στην αντιγραφή ενός θέματος, αφήνει δείγματα του εαυτού του που αφορούν μια ενσυνείδητη επιλογή. Επιλογή που σχετίζεται με το θέμα, το μέσο, τα υλικά, την υλοποίηση της εκάστοτε ιδέας και την υποστήριξή της.

Η επιρροή που έχει ο δημιουργός από τα βιώματά του εντυπώνεται και τον καθορίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας. Τί και πώς θα ζωγράφιζε ο Paul Gauguin αν δεν έφευγε στην Tahiti, τι πορεία θα είχε ο Picasso αν δεν άφηνε την Ισπανία για το Παρίσι κι αν δεν συναναστρεφόταν με όλους τους διανοούμενους της εποχής. Αν δεν είχε ζήσει στα χρόνια του φρικτού πολέμου θα ζωγράφιζε την Guernica; κι αν δεν είχε μελετήσει βαθιά τον Cezanne και δεν είχε δει ποτέ τις αφρικανικές μάσκες θα έφτανε να ονομάζεται πατέρας του κυβισμού; Ποιο θα ήταν το καλλιτεχνικό έργο του Anselm Kiefer αν δεν κουβαλούσε τα ψυχικά υπολείμματα τύψεων της ναζιστικής εποχής; Θεωρεί κανείς πως ο Bacon δεν έχει βιώσει τον πόνο όσο ο Goya την απόρριψη απ’ τον έρωτα της ζωής του (την Δούκισσα Ντε Άλμπα);

Το έργο του εικαστικού είναι ένα σμήγμα των επιλογών και των βιωμάτων του και βέβαια όσο πιο βαθιά προσωπικό γίνεται ένα έργο τόσο πιο οικουμενικό είναι ταυτόχρονα. Στην τέχνη δεν ψεύδεσαι. Όπως δεν ψεύδεσαι μόνος σου μπροστά από έναν καθρέφτη. Τόσο οι πιο μύχιες σκέψεις σου, πεποιθήσεις, φόβοι όπως και η ελπίδα, ο έρωτας, οι προσμονές, φανερώνονται. Γιατί η τέχνη δεν έχει όρια, δεν έχει κανόνες, ούτε περιορισμούς. Στην τέχνη είσαι ελεύθερος και ταυτόχρονα ανυπεράσπιστος.

Η προσπάθεια του εικαστικού να κοροϊδέψει και να αποφύγει την καταγραφή αυτών των βιωμάτων ή η προσπάθειά του για κορύφωση όλων αυτών έχει ολέθρια αποτελέσματα και κυρίως όταν προσπαθεί να μιμηθεί τα πρότυπά του, να γίνει κακέκτυπό τους ή να ακολουθήσει την εικαστική μόδα της εποχής του. Έτσι νιώθει εξαρτώμενος από την καλλιτεχνική πράξη κι όχι αυτοεξαρτώμενος μέσα σ’ αυτήν. Τότε το ίδιο το έργο γίνεται αδυσώπητος κριτής, προβάλλοντας του σαν ένας μεταφυσικός καθρέφτης το ποιος πραγματικά είναι και ποια είναι τα όριά του ενώ ταυτόχρονα του παραδίδεται κι ένα ψυχογραφικό προφίλ για το πώς κινείται-σκέφτεται-ζει μέσα στην κοινωνία.

Ένα ψυχογράφημα ακραία σκληρό αν σκεφτούμε ότι ο εικαστικός μεταφέρει συνεχώς μέσα του το έργο με αποτέλεσμα να “στοιχειώνει” την καθημερινότητά του. Όλα αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό  με εξωγενείς παράγοντες όπως ο οικονομικός (και μάλιστα στις μέρες μας ίσως πιο πολύ από ποτέ) οδηγούν πολλές φορές στην εγκατάλειψη του ονείρου του. Από την άλλη όταν το αποτέλεσμα- το ίδιο το έργο- σε δικαιώνει, βιώνεις μια έκρηξη ευτυχίας και ηδονής, τόσο ισχυρή και δοτική που καπελώνει όλες τις δυσάρεστες στιγμές αγωνίας και ανησυχίας, είναι σαν να σου δίνεται ένα εισιτήριο για να συμμετάσχεις ξανά στον εικαστικό στίβο. Τέλος θα έλεγα πως η μόνη ορθή οδός στην εικαστική πορεία ενός καλλιτέχνη είναι η ειλικρινής συνάντηση με το εγώ του.

Info:

Ο Κώστας Παππάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ της Αθήνας απ’ όπου και αποφοίτησε το 2001 με άριστα. Έχει πραγματοποιήσει δυο ατομικές εκθέσεις: το 2007, Αίθουσα τέχνης ΕΚΦΡΑΣΗ -Γιάννα Γραμματοπούλου,  2009 Αίθουσα τέχνης ΑΓΚΑΘΙ και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.