Κυριακή πρωί στο Μέγαρο: Βίδες, γρανάζια και καρφιά

Η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων παρουσιάζει ένα μουσικό καλειδοσκόπιο με μουσικές  εμπνευσμένες από το θόρυβο των μηχανών, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2013, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των συναυλίων Κυριακή πρωί στο Μέγαρο.

Οι ήχοι που μας περιβάλλουν γεννούσαν πάντα μουσικές. Όχι μόνον οι φυσικοί αλλά και εκείνοι που συνθέτουν το συναρπαστικό κόσμο των μηχανών που κάποτε μοιάζουν να «σφυρίζουν» κι άλλοτε να «κρατούν το ρυθμό», άλλοτε να «τραγουδούν», ακόμα και να «ουρλιάζουν»… Ο θόρυβος των μηχανών δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους συνθέτες, πολλοί από τους οποίους τον μετέτρεψαν σε συμφωνικό ήχο, προβιβάζοντάς τον έτσι σε «πρώτη ύλη» για μουσική. Από την κλασική περίοδο της μουσικής έως τις μέρες μας, ξένοι όσο και έλληνες δημιουργοί, έχουν υπογράψει αμέτρητα κομμάτια εμπνευσμένα από τον τρόπο λειτουργίας των μηχανών, όπως επίσης έργα στα οποία εκείνες «πρωταγωνιστούν». Αρκεί να σκεφτεί κανείς το – πλέον αναγνωρίσιμο στην ιστορία της μουσικής – αρχικό δραματικό μοτίβο με τις τέσσερις νότες (τρεις σύντομες και μία μεγάλη) στο πρώτο μέρος της Πέμπτης Συμφωνίας του Μπετόβεν ή το περίφημο ορχηστρικό «Pacific 231» του Σουηδού Αρθουρ Χόνεγκερ που φέρνει στο νου το θόρυβο μιας ατμομηχανής…

Τα παραπάνω, όπως και άλλα αντίστοιχα έργα των Ζακ Οφενμπαχ (άρια της Ολυμπίας από τα «Παραμύθια του Χόφμαν»), Αλεξάντερ Μοσόλοφ («Χαλυβουργείο»), Ντμίτρι Σοστακόβιτς (ιντερμέτζο από το μπαλέτο ‘Το Μπουλόνι’),  Λιρόι Αντερσον («Syncopated Clock» και «The Sandpaper Ballet»),  αλλά και των «δικών» μας Χρήστου Αλεξόπουλου και Κώστα Βαρότση των οποίων δύο νέα έργα θα ακουστούν σε πρώτη παρουσίαση, περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα της πρωτότυπης συναυλίας «Βίδες, γρανάζια και καρφιά» της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων που θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Το μουσικό αυτό «καλειδοσκόπιο» που έχει στόχο να αποκαλύψει στους νεαρούς μουσικόφιλους την πολύπλευρη σχέση των μηχανών με τη Συμφωνική Ορχήστρα, παρουσιάζει ο διευθυντής της ΑΣΟΝ, Παύλος Σεργίου. Την άρια της Olympia από τα ‘παραμύθια του Χοφμαν’ ερμηνεύει η Ειρήνη Πατσέα.

Η συναυλία της ΑΣΟΝ ξεκινά με ένα νέο κομμάτι του δραστήριου σύγχρονου έλληνα συνθέτη, καθηγητή Θεωρητικών στο Ορφείο Ωδείο και ιδρυτή της δισκογραφικής εταιρίας Puzzlemusik, Χρήστου Αλεξόπουλου. Δημιουργού του πρόσφατου άλμπουμ «Meantime», όπου οι ροκ καταβολές του συναντούν με τον πιο φυσικό τρόπο την κλασική μουσική του παιδεία με αποτέλεσμα μια σειρά οργανικών όσο και πειραματικών – ως προς τον ήχο τους – κομματιών που συνδυάζουν πληθώρα ακουστικών, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών στοιχείων. Ενώ ακολουθεί το πρώτο μέρος (Allegro con brio) από την Πέμπτη Συμφωνία του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827) με το πασίγνωστο, αρχικό δραματικό μοτίβο με τις τέσσερις νότες (τρεις σύντομες και μια μεγάλη) που για κάποιους ακροατές αντιπροσωπεύει είτε τη μοίρα («έτσι χτυπά η μοίρα την πόρτα» έλεγε ο Μπετόβεν στον γραμματέα του Άντον Σίντλερ) είτε την πάλη του καλλιτέχνη με τον εχθρικό κόσμο, ή τη νίκη (στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της νίκης των Συμμάχων). Το μοτίβο αυτό κυριαρχεί σε ολόκληρο το πρώτο μέρος της Συμφωνίας και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με το λυρικό δεύτερο μέρος, με το μυστηριακό τρίτο και το θριαμβικό φινάλε της.
Η άρια της Ολυμπίας από την όπερα «Τα παραμύθια του Χόφμαν» του ρομαντικού συνθέτη και βιολοντσελίστα Ζακ Οφενμπαχ (1819-1880) φέρνει στη σκηνή την Ειρήνη Πατσέα στο ρόλο της όμορφης και καλλίφωνης κόρης του δασκάλου του που ερωτεύεται ο νεαρός ποιητής Χόφμαν χωρίς να ξέρει πως πρόκειται για κούκλα πάρα μόνο όταν κάποιος θα καταστρέψει το μηχανισμό της. Θα ακουστεί ακόμη η «Συμφωνία των Μηχανών» ή αλλιώς «Χαλυβουργείο» του Ρώσου συνθέτη Αλεξάντερ Μοσόλοφ (1900-1973) που παρουσιάζει ακριβώς αυτό που λέει το όνομά της, μια χαλυβουργία σε πλήρη λειτουργία. Όπως επίσης αποσπάσματα από το περίφημο ορχηστρικό έργο «Pacific 231» του Σουηδού Αρθουρ Χόνεγκερ (1892-1955) που παραπέμπει στο θόρυβο μιας ατμομηχανής.

Ακολουθούν το ιντερμέτζο  από τη σουίτα του μπαλέτου ‘Το Μπουλόνι’ του κορυφαίου ρώσου συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς(1906-1975), δύο έργα του Λιρόι Αντερσον (1908-1975), ενός από τους σημαντικότερους αμερικανούς συνθέτες της ελαφράς ορχηστρικής μουσικής και συγκεκριμένα τα «Syncopated Clock» (1945), ένα τραγούδι – χαρακτηριστικό του ρεπερτορίου της Boston Pops Orchestra – για ένα ρολόι με συγκεκομμένο ρυθμό και το «The Sandpaper Ballet» (1954). H συναυλία φτάνει στο τέλος της με το «Perpetuum Mobile», του εσθονού μινιμαλιστή Αρβο Περτ (1935- ) που εδώ και χρόνια συνθέτει βάσει μιας προσωπικής τεχνικής που ονομάζει tintinnabuli (από το λατινικό tintinnabulum: καμπάνα), αλλά κι ένα νέο, πρωτοπαρουσιαζόμενο κομμάτι του καθηγητή Ανώτερων Θεωρητικών και Σύνθεσης στα Ωδεία Athenaeum και Μουσικοί Ορίζοντες, διακεκριμένου συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας Κώστα Βαρότση (1963- ).

Η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων είναι μια Ορχήστρα μοναδική ως προς τη φύση, τη δομή και τον τρόπο συγκρότησής της καθώς δεν ανήκει σε κανέναν ιδιωτικό ή κρατικό φορέα. Τα μέλη της είναι νεαροί μουσικοί από 14 ετών οι οποίοι βιώνουν την εμπειρία της συμμετοχής τους σε Συμφωνική Ορχήστρα και μαθαίνουν να λειτουργούν ενταγμένοι σε αυτήν, στο πλαίσιο της προετοιμασίας και της παρουσίασης συναυλιών. Τον Οκτώβριο του 1997 τα μέλη της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Νάνσυ Μπάργκερστοκ, Διαμαντής Καραγιάννης, Σπύρος Αργυρόπουλος, Πέτρος Μιχαήλ, ο μουσικολόγος Νίκος Μαλιάρας καθώς και γονείς μαθητών που διδάσκονταν όργανα συμφωνικής ορχήστρας σε Ωδεία της Αθήνας, ίδρυσαν τον μη κερδοσκοπικό σύλλογο «Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων». Αποκλειστική δραστηριότητα του συλλόγου αυτού είναι η λειτουργία της ομώνυμης ορχήστρας με στόχο την εκπαίδευση των νέων μουσικών στο συμφωνικό ρεπερτόριο. Η Ορχήστρα έχει κάνει πρώτες εκτελέσεις νέων ελλήνων συνθετών και στο βιογραφικό της μετρά πάνω από 120 συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Στόχος της είναι να αποτελέσει πυρήνα ανερχόμενων επαγγελματιών μουσικών.

Ο Παύλος Σεργίου σπούδασε θεωρητικά και σύνθεση με τον Γιάννη Ιωαννίδη και διεύθυνση ορχήστρας – ως υπότροφος του ΙΚΥ – με τον Φόλκερ Βάνγκενχαϊμ στην Ανώτατη Σχολή Μουσικής της Κολωνίας απ’ όπου έλαβε και το δίπλωμά του το 1988. Μέχρι το 1993 εργάστηκε ως μουσικός διευθυντής στην Περιφερειακή Σκηνή του Ζάξεν-Άνχαλτ της Γερμανίας. Εκεί διπλασίασε τον αριθμό των συμφωνικών συναυλιών της Ορχήστρας του Θεάτρου και περιόδευσε με τις παραγωγές όπερας σε πολλές πόλεις της Γερμανίας. Από το 1995 δραστηριοποιείται ως καθηγητής θεωρητικών και διευθυντής ορχήστρας στην Αθήνα. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Ωδείου «Ορφείο Αθηνών» και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθύνει την ΑΣΟΝ από την ίδρυσή της. Επίσης διηύθυνε την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Ορχήστρα Δωματίου Αθηνών, παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, την Ορχήστρα Πατρών, τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Δήμου Βόλου και τις Ορχήστρες της Ραδιοφωνίας. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ορχήστρας Δωματίου Αθηνών και της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων.

Η Ειρήνη Πατσέα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1990. Είναι τελειόφοιτη φοιτήτρια του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε στο Ωδείο Κόνταλυ Μονωδία (Τάξη Χ. Γιαννακοπούλου), Διεύθυνση Χορωδίας (τ. Μ. Πατσέα), Φλάουτο (τ. Μ. Μακρή), Ανώτερα Θεωρητικά (τ. Β. Πατρικίδη), Πιάνο (τ. Γ. Αερινίωτη) και Μουσικοπαιδαγωγικά – Σύστημα Kodály. Παρακολούθησε Σεμινάρια και Master Classes Τραγουδιού, Μουσικοπαιδαγωγικών και Διεύθυνσης στην Ελλάδα και στην Ουγγρική Ακαδημία Μουσικής F.Liszt. Διδάσκει Μουσική Προπαιδεία και Θεωρητικά της μουσικής στο Ωδείο Κόνταλυ και είναι βοηθός μαέστρου στις Χορωδίες του Ωδείου. Έδωσε πολυάριθμα ρεσιτάλ τραγουδιού. Τραγούδησε ως σολίστ (και ως χορωδός) σε σημαντικές παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Ηρώδειο, στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στην Όπερα της Βουδαπέστης και σε άλλες αίθουσες της Αθήνας και της Ουγγαρίας.