Lawrence Abu Hamdan – Ηχητικός Ντετέκτιβ: Έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Ο Lawrence Abu Hamdan είναι ένας «ηχητικός ντετέκτιβ»· μέσα από τις οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, τα βίντεο, τις περφόρμανς, τη φωτογραφία, τα δοκίμια και τις διαλέξεις του, καθώς και μέσα από τη χρήση διαφορετικών ειδών ήχου, εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και το νόμο. Το ενδιαφέρον του για τον ήχο και την πολιτική προέρχεται από το παρελθόν του ως μουσικού παραγωγού και δημιουργού DIY μουσικής. Οι ηχητικές έρευνες του καλλιτέχνη έχουν χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικά στοιχεία στο Δικαστήριο Ασύλου και Μετανάστευσης του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και για την υποστήριξη οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία. Στο ΕΜΣΤ θα παρουσιαστούν επιλεγμένα κινηματογραφικά του έργα, τα οποία εξερευνούν τις θεματικές των αμφισβητούμενων συνόρων, της ιθαγένειας και της ελευθερίας μετακίνησης. Πρόκειται για την πρώτη ατομική έκθεση του Lawrence Abu Hamdan στην Ελλάδα.

Lawrence Abu Hamdan

Ο Abu Hamdan έλαβε το διδακτορικό του από το Κέντρο Ερευνητικής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths στο Λονδίνο το 2016. Ορισμένες από τις ατομικές του εκθέσεις είναι οι εξής: Lawrence Abu Hamdan / Dirty Evidence, Bonniers Konsthall (2021), Green Coconuts and Other Inadmissible Evidence, Secession, Βιέννη (2020), The Voice Before the Law, Hamburger Bahnhof, Βερολίνο (2019), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, St. Louis (2019), Witte de With, Ρότερνταμ (2019), Chisenhale Gallery, Λονδίνο (2018), Hammer Projects: Lawrence Abu Hamdan, Hammer Museum, Λος Άντζελες (2018), Earshot, Portikus, Φρανκφούρτη (2016), Taqiyya, Kunsthalle St Gallen (2015), Tape Echo, Beirut in Cairo και Van AbbeMuseum, Άιντχόφεν (2013), The Freedom Of Speech Itself, The Showroom, Λονδίνο (2012), The Whole Truth, Casco, Ουτρέχτη (2012).

Έργα του έχουν επίσης εκτεθεί και παρουσιαστεί σε θεσμούς και διεθνείς διοργανώσεις όπως: Kunsthalle Βασιλείας (2021), 22η Biennale του Σίδνεϊ (2020), 58η Biennale της Βενετίας (2019), Tate Modern, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο (2013, 2018), Biennale ε της Sharjah 14 & 13 (2017, 2019), Centre Pompidou, Παρίσι, Γαλλία (2017), Contour Biennale 8, Mechelen , Βέλγιο (2017), MACBA, Βαρκελώνη, Ισπανία (2017), Moderna Museet, Στοκχόλμη, Σουηδία (2017), 11η Biennale της Gwangju, Κορέα (2016), 9η Biennale του Λίβερπουλ, Ηνωμένο Βασίλειο (2016), Whitechapel Gallery, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο (2016), Beirut Art Center, Βηρυτός, Λίβανος (2015), 10η Biennale της Σαγκάης (2014), μεταξύ πολλών άλλων.

Ο Lawrence Abu Hamdan είναι ο συμπαραλήπτης του Βραβείου Turner 2019. Είναι επίσης ο παραλήπτης του Βραβείου EMAF 2020, του Βραβείου Edvard Munch Art 2019, του Βραβείου Baloise Art 2018 και του Βραβείου Abraaj Art 2018. Το 2017, κέρδισε το βραβείο ταινίας μικρού μήκους στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Ρότερνταμ, και το 2016 παρέλαβε το Βραβείο Nam June Paik για τα νέα μέσα. Πρόσφατα βραβεύτηκε με τo Βραβείο Future Fields Commission in Time-Based Media 2022 από το Philadelphia Museum of Art και το ιταλικό κέντρο τέχνης Fondazione Sandretto Re Rebaudengo.

Έργα

Rubber Coated Steel (2016)
Βίντεο υψηλής ανάλυσης, χρώμα, ήχος, 21’ 47’’

Το 2014, ζητήθηκε από τον καλλιτέχνη και ηχητικό ερευνητή Lawrence Abu Hamdan να εξετάσει αρχεία ήχου με καταγραφές των πυροβολισμών που οδήγησαν στο θάνατο των Nadeem Nawara και Mohamed Abu Daher στη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης. Το Rubber Coated Steel είναι ένα έργο που στοχάζεται πάνω σε αυτή τη διαδικασία. Δεν καλύπτει τις φωνές των θυμάτων αλλά στοχεύει στην ενίσχυση της σιωπής τους, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να εισακουστούν τα δικαιώματα στην εποχή μας.

Το έργο εκτυλίσσεται σε μια μονάδα σχεδιασμένη για ένα συγκεκριμένο σκοπό – τη ρίψη πυρομαχικών και τη σίγαση του ήχου από τις σφαίρες – και παρουσιάζει την φανταστική εκδίκαση μιας πραγματικής υπόθεσης δολοφονίας. Οι υπότιτλοι είναι μεταγραφή των πρακτικών της. Τον Μάιο του 2014 δυο άοπλοι έφηβοι, ο Nadeem Nawara και ο Mohamad Abu Daher, σκοτώθηκαν από τα πυρά Ισραηλινών στρατιωτών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης. Η υπόθεση αυτή δεν έφτασε ποτέ σε πολιτικό δικαστήριο. Δημοσιοποιήθηκε αντίθετα με πρωτοβουλία του οργανισμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων Defence for Children International. Με τη διαμεσολάβηση της ερευνητικής ομάδας Forensic Architecture -η οποία εδρεύει στο πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου και αναλαμβάνει προηγμένες έρευνες ζητημάτων παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της εξαντλητικής παρατήρησης και ανάλυσης του δομημένου χώρου- ο οργανισμός συνεργάστηκε με τον Lawrence Abu Hamdan για τη δημοσίευση μιας έκθεσης, η οποία περιλάμβανε τη λεπτομερή ηχητική ανάλυση των πυροβολισμών και τελικά οδήγησε στην απόδειξη της ενοχής των στρατιωτών.

Το έργο λειτουργεί ως ένα είδος ερήμην δίκης για τους φόνους, ενώ η ταινία καθαυτή προτείνει ένα νέο είδος νομικής σκηνογραφίας και τρόπου παρουσίασης των αποδεικτικών στοιχείων. Ο επισκέπτης/θεατής μετατρέπεται σε ένορκο. Τα συναισθήματα, τα πτώματα, οι δυνατοί ήχοι, ο θόρυβος από τα πυρομαχικά, ακόμα και η ίδια η φωνή έχουν αφαιρεθεί από το βίντεο. Πρόκειται για μια σιωπή που μας αναγκάζει να αφουγκραστούμε έναν ήχο που θα ήταν ακατανόητος για τους περισσότερους επισκέπτες, ακόμα κι αν μπορούσαν να τον ακούσουν. Το αποτέλεσμα είναι η εξίσωση μεταξύ των ήχων που μπορούν να ακουστούν και να εκφραστούν μέσω της γλώσσας, και αυτών που καταπνίγονται και καταδικάζονται σκόπιμα στη σιωπή.

Walled Unwalled (2018)
Μονοκάναλη βιντεοεγκατάσταση, χρώμα, ήχος, 20’ 04’’

Το 2000 υπήρχαν συνολικά δεκαπέντε ενισχυμένα συνοριακά τείχη και φράχτες μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Σήμερα, υπάρχουν φυσικοί φραγμοί μεταξύ εξήντα τριών συνόρων που χωρίζουν έθνη σε τέσσερις ηπείρους. Παρόλα αυτά, εκατομμύρια εκατομμυρίων αόρατα κοσμικά σωματίδια, που ονομάζονται μιόνια, διαπερνούν καθημερινά την ατμόσφαιρα του πλανήτη και διεισδύουν βαθιά μέσα του, διαπερνώντας ακόμα και στρώσεις σκυροδέματος, εδάφους και πέτρας.

Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι αυτά τα σωματίδια μπορούν να συλλεχθούν και έχουν αναπτύξει μια ειδική τεχνολογία, έτσι ώστε να εκμεταλλευτούν τις ιδιαίτερες φυσικές τους ιδιότητες, που τους επιτρέπουν να περνούν μέσα από επιφάνειες αδιαπέραστες από τις ακτίνες Χ. Τα μιόνια μας επέτρεψαν για πρώτη φορά να δούμε τα λαθραία εμπορεύματα που κρύβονται μέσα σε επενδεδυμένα με μόλυβδο κοντέινερ πλοίων ή μέσα σε κρυφές αίθουσες θαμμένες στους πέτρινους τοίχους των πυραμίδων. Πλέον, κανένας τοίχος στον πλανήτη δεν είναι αδιαπέραστος. Σήμερα, τα πάντα είναι τείχη, και τίποτα δεν είναι τείχος.

Ιστορικά, τα τείχη έχουν λειτουργήσει τόσο ως αρχιτεκτονικά όσο και ως νομικά εργαλεία – νομικά, με την έννοια ότι καθορίζουν τα όρια μιας πόλης και τη δικαιοδοσία της· αρχιτεκτονικά, με την έννοια ότι οι τοίχοι ενός σπιτιού αποτελούν το όριο μεταξύ της δημόσιας (πολιτικής) και ιδιωτικής ζωής. Η ιστορία του εαυτού και του πολίτη, καθώς και η έννοια του κλειστού δωματίου, της πόλης ή του έθνους είναι αλληλένδετα. Τι σημαίνει για εμάς ως υποκείμενα το γεγονός ότι χτίζουμε περισσότερα τείχη από ποτέ; Και πιο συγκεκριμένα, ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις, τώρα που τα τείχη δεν είναι πλέον συμπαγή ή αδιαπέραστα, τόσο σε υλικό όσο και σε εννοιολογικό επίπεδο;

Το έργο δείχνει τον Abu Hamdan πίσω από τα παράθυρα ενός διαβόητου ψυχροπολεμικού μουσικού στούντιο στο πρώην Ανατολικό Βερολίνο. Ο καλλιτέχνης μιλάει για τη διαπερατότητα των τοίχων, με αναφορές στην υπόθεση Kyllo εναντίον Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (2001), που παρουσιάστηκε ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ και αφορούσε στη χρήση θερμικής απεικόνισης, στη δίκη με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση του Όσκαρ Πιστόριους, και στους επιζώντες της φυλακής Saydnaya στη Συρία. Οι τοίχοι, οι οπές και η ομιλία στο βίντεο λειτουργούν πολυφωνικά, ακόμη και αν η φωνή του Abu Hamdan, που συνοδεύεται από ολοένα και πιο δυσοίωνα κρουστά, είναι η κύρια που ακούμε.

45th Parallel (2022)
Μονοκάναλο βίντεο, χρώμα, ήχος, 4’15’’

Το 45th Parallel εστιάζει στην Ελεύθερη Βιβλιοθήκη και Όπερα Haskell – ένα μοναδικό κτίριο που βρίσκεται στο όριο της δικαιοδοσίας Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών. Κατασκευάστηκε το 1904 υπό την αιγίδα της οικογένειας Haskell, που κατοικούσε εκεί, και σχεδιάστηκε επί τούτου έτσι ώστε να βρίσκεται μεταξύ των συνόρων των δύο χωρών, ως μια συμβολική πράξη ενότητας στη διασυνοριακή πόλη του Stanstead.

Ο Abu Hamdan έγραψε έναν μονόλογο και παρουσίασε μια περφόρμανς για αυτή τη μοναδική στον κόσμο διασυνοριακή όπερα. Ο καλλιτέχνης εργάστηκε επιτόπου, έτσι ώστε να ενεργοποιήσει τη νομική και συμβολική δυναμική του κτιρίου Haskell, ενώ το σενάριο του παρουσιάστηκε από τον καταξιωμένο σκηνοθέτη Mahdi Fleifel. Η ιστορία επικεντρώνεται στην υπόθεση Hernández εναντίον Mesa, η οποία διερεύνησε τη διασυνοριακή δολοφονία ενός άοπλου δεκαπεντάχρονου Μεξικανού από έναν Αμερικάνο συνοριοφύλακα το 2010. Όταν η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2019, το Εκτελεστικό Γραφείο του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών παρενέβη υπέρ του Mesa – του συνοριοφύλακα – και υποστήριξε ότι, εφόσον το όπλο εκπυρσοκρότησε σε έδαφος των ΗΠΑ και ο φόνος του Hernández έλαβε χώρα στο Μεξικό, ο συνοριοφύλακας δεν μπορούσε να δικαστεί στις ΗΠΑ. Η υπόθεση συζητήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου οι δικαστές φοβήθηκαν, κατά δήλωσή τους, ότι η ενδεχόμενη καταδίκη του Mesa θα δημιουργούσε ένα τρωτό νομικό προηγούμενο και θα οδηγούσε οικογένειες οι οποίες είχαν πληγεί από τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ με drone να προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Η περφόρμανς, που αφορά μια διαμάχη περί συνόρων, λαμβάνει χώρα στο γεωγραφικό σημείο μιας γκρίζας νομικής ζώνης και εξερευνά το πώς κάθε πλευρά εμπλέκει την άλλη, καθώς και το γεγονός ότι τα σύνορα δεν είναι γραμμές αλλά, αντίθετα, χώροι με πλούσια διαστρωμάτωση.

Το βίντεο διαπραγματεύεται τα διαπερατά σύνορα και τους αδιαπέραστους νόμους, ως ένας στοχασμός πάνω στο γεγονός ότι η ελεύθερη μετακίνηση, η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση και ο ελεύθερος χώρος παραμένουν υπό απειλή.

Διαβάστε επίσης:

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: Το νέο καλλιτεχνικό πρόγραμμα