Lo svitato, του Κάρλο Λιτσάνι, με τον Ντάριο Φο και τη Φράνκα Ράμε

Η ΝEW STAR από 20 Οκτωβρίου, θα προβάλλει στους κινηματογράφους ένα άγνωστο διαμάντι του διάσημου νεορεαλιστή σκηνοθέτη του ιταλικού κινηματογράφου ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ, βασισμένο σε σενάριο του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ. Στην ταινία πρωταγωνιστούν ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ και η σύζυγος του ΦΡΑΝΚΑ ΡΑΜΕ και είναι η πρώτη κινηματογραφική ταινία που εμφανίζονται απο κοινού. Η ταινία γυρίστηκε το 1955 και μέχρι σήμερα δεν έχει προβληθεί ποτέ στην Ελλάδα.

Η ΠΡΩΤΗ ΤΑΙΝΙΑ του σπουδαίου κωμικού ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ. Η εκκεντρική κωμωδία που κάνει καυστική κριτική της κοινωνίας, μιας κωμικής κατάστασης βγαλμένης από την Commedia dell’arte, με αρκετή υπερβολή και ασυνήθιστα γεγονότα. Ο ιταλικός νεορεαλισμός σε μια ροζ εκδοχή του ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ. Μία ταινία ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ του είδους της ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ. Η αναζήτηση της αυτοεκτίμησης ενός μικρού υπαλλήλου, καταδικασμένος να αποδείξει, ότι και το πιο μέτριο άτομο είναι ένας μικρός καθημερινός ήρωας.

Μια νεορεαλιστική κωμωδία του ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ που ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ την απογειώνει και μας καθηλώνει. Αυτός και η αγαπημένη του σύζυγος ΦΡΑΝΚΑ ΡΑΜΕ, εκπλήσσουν με τις ερμηνείες τους.

Την ταινία καθορίζει ένα γνήσιο πρόσωπο και ευγενικά παλαβό, το οποίο κάνει τα πράγματα με ένα μοναδικό τρόπο. Το αστέρι αυτό είναι ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ.

Η ταινία μπορεί να θεωρηθεί και σαν  αναπαράσταση μιας κωμικής κατάστασης βγαλμένης από την Commedia dell’arte, με αρκετή υπερβολή και ασυνήθιστα γεγονότα.

Η διήγηση έχει ένα χαρακτήρα συνέχειας, ενσωματώνοντας με η χωρίς σχέση επεισόδια αταίριαστα μεταξύ τους, από έναν διαγωνισμό σκυλιών μέχρι ένα πρωτάθλημα μίνι ποδοσφαίρου.

Θέληση για σύνθεση ενός “λαϊκού τύπου” που θα μπορούσε εάν υπήρχε η ανταπόκριση από το κοινό να γίνει μια μίξη ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ και ΜΠΑΣΤΕΡ ΚΙΤΟΝ  με την ευαισθησία του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ.

Ταινία που τείνει προς το κινηματογραφικό είδος του μπουρλέσκ, με τον ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ, τον μελλοντικό δραματουργό και θεατρικό  σκηνοθέτη, σε μια από τις σπάνιες εμφανίσεις του στην μεγάλη οθόνη, στον ρόλο ενός εκκεντρικού κακομοίρη κατεργαράκου, αγαθού  και ονειροπόλου, με απίθανες  χαρισματικές αθλητικές επιδόσεις αλλά ταυτόχρονα με μια απελπιστική αδεξιότητα.

Με την ψηλόλιγνη εμφάνιση του υποδύεται τον Αχιλλέα στην ταινία. Ένας μεταφορέας – “ρεπόρτερ” σε μια εφημερίδα, ένας άνθρωπος για όλες τις δουλειές, ένας αφελής τολμηρός κατεργάρης με αρκετά κότσια και φαντασία. Θυμίζει ΖΑΚ ΤΑΤΤΙ βουτηγμένο στον ιταλικό νεορεαλισμό.

Ο Αχιλλέας που  ονειρεύεται να γίνει δημοσιογράφος, αποφασίζει να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα όταν ο φίλος του ο Τζίτζι, ένας επιχειρηματίας, επικαλείται την ευστροφία του για να τον κατευθύνει ώστε   να προετοιμάσουν από κοινού μια μεγάλη κλοπή, την οποία πρώτος αυτός θα ανακοινώσει σαν είδηση στην εφημερίδα. Ο στόχος είναι να απαγάγουν καθαρόαιμα σκυλιά και να τα αντικαταστήσουν με μπάσταρδα. Τελικά τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή. Τα σκυλιά δεν είναι εκεί και ως εκ τούτου καταρρέει το σχέδιο. Ωστόσο, ο Τζίτζι εκμεταλλεύεται όλη την κατάσταση και φεύγει με την Ελένη, την παλιά αγάπη του Αχιλλέα. Ο αφελής Αχιλλέας επιστρέφει στη συνηθισμένη και άθλια πραγματικότητά του. Θα βρει παρηγοριά στην αγκαλιά της Νταϊάνα, που τον αγαπά για κάποιο χρονικό διάστημα.

Μια ταινία ντοκουμέντο μιας περιόδου αναζήτησης,  ενδιάμεσα στα δυο κινήματα του μοντερνισμού, του μεταπολεμικού νέο- ρεαλισμού και της πρωτοπορίας της δεκαετίας του ’60. Προπομπός  του είδους της μεγάλης ιταλικής κωμωδίας.

Δέκα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου η Ιταλία αλλάζει. Πολλοί μεταναστεύουν από την ύπαιθρο και από το νότο για να πάνε να εργαστούν στα εργοστάσια και η πόλη μεταμορφώνεται με πολλές και τεράστιες πολυκατοικίες υπό κατασκευή. Αλλά αλλάζουν, όχι μόνο τα κτίρια, αλλά και τα πρότυπα της ζωής. Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν ότι μπορούν, εφευρίσκουν εργασία, αλλά κάνουν και μικρές απάτες.

Είναι μια πικρή γεύση από τον ψεύτικο αμερικάνικο ρυθμό ζωής, λίγο κωμική και λίγο ειρωνική σαν μια ταινία δράσης. Για να το πετύχει αυτό ο ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ χρησιμοποιεί ένα πολύ νεαρό τότε  τον «εκκεντρικό» ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ. Η ταινία γίνεται λίγο «αμερικάνικη» στο κατάλληλο σημείο.  

Ο Αχιλλέας θέλει να γίνει δημοσιογράφος, αλλά είναι πολύ αφελής για να είναι μέρος αυτής της διαδικασίας.

Ο ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ πίσω από το ύφος της εκκεντρικής κωμωδίας, κάνει μια καυστική κριτική της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα “ροζ” νέο-ρεαλισμό   που χαμογελά και προκαλεί τις κωμωδίες της εποχής να συνεχίσουν να χαμογελούν, στην  σκοτεινή κοινωνική εικόνα του νεορεαλισμού. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί την ΙΛΙΑΔΑ του ΟΜΗΡΟΥ,  με πρωταγωνιστή τον ΑΧΙΛΛΕΑ για να διακωμωδήσει το ερωτικό τρίγωνο και την ερωτική αποτυχία του Αχιλλέα.

Δηλώνοντας «Δεν είμαι το προϊόν της εταιρείας, είμαι αυτοδίδακτος» είναι ένα ωραίο εύρημα – που λέει πολλά για την αναζήτηση της αυτοεκτίμησης.

Μερικά επιτυχημένα φωτογραφικά εφέ, όπως η τεράστια σκιά της Έλενας λειτουργεί σαν να εμφανίζεται ένα αεροπλάνο κάτω από τα μάτια του Αχιλλέα, που την θαυμάζουν. Η σκηνή δίνει την αίσθηση ότι την  αντιμετωπίζει σαν έναν άγγελο πάντοτε από μακριά.

Η διάσημη δραματουργική τέχνη του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ, που θα πάρει το1977 το Νόμπελ Λογοτεχνίας, εδώ είναι στην αρχή της καριέρας της. Δημιουργός και ερμηνευτής σε περιοδικά, στο ραδιόφωνο ,στην τηλεόραση ,στο καμπαρέ και στον κινηματογράφο για μια πολύ σύντομη καριέρα.

ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ

Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ‘’ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΣ΄΄ «που μιμείται τους γελωτοποιούς του Μεσαίωνα, μαστιγώνοντας την εξουσία και διατηρώντας την αξιοπρέπεια των καταπιεσμένων». Ένας στρατιώτης χωρίς σημαίες. Ο γελωτοποιός που εμπαίζει την εξουσία.

«Ό,τι μας έχει γίνει κατά καιρούς βραχνάς και φόβητρο στη ζωή από την εξουσία, είναι γιατί δεν γελάσαμε όσο πρέπει με τα χάλια της…. Η εξουσία φοβάται όποιον ανεβάζει στη σκηνή το σκοτεινό της πρόσωπο και καλά κάνει:

“Ενα δυνατό γέλιο, τη σωστή στιγμή, μπορεί πράγματι να τους θάψει όλους”» είχε πει ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ.

Ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ και πριν και μετά το Νόμπελ διατηρούσε μια ολόφρεσκη ματιά και επιθυμία να οργανώνει, με όπλο του τη σάτιρα, την ειρωνεία και τη χρήση του παράδοξου στη θεατρική του γλώσσα, την υγιή αντίδραση του κοινού αισθήματος απέναντι σε ό,τι το καταπιέζει.

Για πολλά χρόνια ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ έχει κάνει εμφανίσεις σε όλο τον κόσμο, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο σύγχρονο δραματουργό και την επιρροή του υπήρξε σημαντική. Του αξίζει η πραγματική έννοια της λέξης «γελωτοποιός». Με ένα μείγμα από το γέλιο και τη σοβαρότητα ανοίγει τα μάτια μας σε καταχρήσεις και αδικίες στην κοινωνία, αλλά και την ευρύτερη ιστορική προοπτική στην οποία τοποθετούνται. Ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ είναι ένας εξαιρετικά σοβαρός σατιρικός με πολύπλευρο έργο. Η ανεξαρτησία του και η διαύγειά του τον οδήγησαν να αναλάβει μεγάλα ρίσκα, οι συνέπειες των οποίων τον έκαναν να τα νιώσει, ενώ την ίδια στιγμή εισπράττει μια τεράστια και πολύπλευρη ανταπόκριση από το κοινό του.

Το 1951 ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ συναντάει τη ΦΡΑΝΚΑ ΡΑΜΕ, γόνο θεατρικής οικογένειας, όταν δούλευαν μαζί στην παραγωγή της επιθεώρησης “Εφτά ημέρες στο Μιλάνο”. Μετά από λίγο καιρό, αρραβωνιάστηκαν. Τον ίδιο χρόνο προσκλήθηκε να παρουσιάσει τη ραδιοφωνική εκπομπή “Κοκορίκο” στη RAI, το εθνικό ραδιόφωνο της Ιταλίας. Έκανε 18 σατιρικούς μονολόγους όπου μετέτρεπε βιβλικές ιστορίες σε πολιτική σάτιρα. Οι αρχές, σκανδαλισμένες, ακύρωσαν την εκπομπή.

Η μη θεσμική παράδοση έχει παίξει μεγάλο ρόλο στο έργο του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ. Συχνά παραπέμπει στους μεσαιωνικούς γελωτοποιούς (joculatores), την κωμωδία και τα μυστήρια τους. Ένα βασικό έργο του, το «Mistero Buffo» το 1969, βασίζεται σε ιστορικά δεδομένα όπως τα ερμηνεύει ο ίδιος. Εκτός από την επιρροή αυτή, ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ δέχτηκε και άλλες ωθήσεις στο έργο του, όπως η commedia dell’arte και άλλοι συγγραφείς του 20ού αιώνα, όπως ο Μαγιακόφσκι και ο Μπρεχτ.

Ένα αξιοσημείωτο έργο του είναι «Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού» το 1970,με φόντο τις εξτρεμιστικές βομβιστικές επιθέσεις των δεξιών του 1969, για τις οποίες, οι αρχές και ο τύπος κατηγόρησαν τους αναρχικούς. Κατά τις ανακρίσεις στο Μιλάνο, ένας αθώος ύποπτος “έπεσε” από το παράθυρο του πέμπτου ορόφου. Το έργο καταπιάνεται με τις ανακρίσεις, οι οποίες σταδιακά, με μια “αμλετική” φιγούρα ενός μανιακού, απογυμνώνουν την γραφειοκρατία από τα ψέματα.

Άλλα έργα του που ξεχώρισαν είναι  «Δεν μπορούμε να πληρώσουμε Δεν θα πληρώσουμε εμείς!» το 1974 και «Τρομπέτες και σμέουρα» του 1981. Το τελευταίο είναι μια κωμωδία των λαθών, που στοχεύουν στα ανυπόληπτα τεχνάσματα των υψηλόβαθμων θέσεων.

Τα τελευταία χρόνια, μαζί με την ΦΡΑΝΚΑ ΡΑΜΕ, ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ είχε ασχοληθεί με τα θέματα των γυναικών. Στη ταινία «Ο διάβολος με Boobs», μια σατιρική κωμωδία που τοποθετείται στην Αναγέννηση, οι πρωταγωνιστές της είναι ένας ενθουσιώδης δικαστής και μια γυναίκα που διακατέχεται από το διάβολο. Όπως πάντα ο ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ, βασίζει το έργο του σε φαινόμενα της σημερινής κοινωνίας.

Η μεγάλη δύναμη του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ είναι στη δημιουργία κειμένων τα οποία ταυτόχρονα διασκεδάζουν, ασκούν και  παρέχουν προοπτικές. Όπως και στην commedia dell’arte, τα κείμενα είναι πάντα ανοιχτά για δημιουργικές προσθήκες και αφαιρέσεις, ενθαρρύνοντας συνεχώς τους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάζουν, πράγμα που ενεργοποιεί κοινό με ένα αξιοσημείωτο τρόπο. Το έργο του ΝΤΑΡΙΟ ΦΟ είναι ένα έργο με εντυπωσιακή καλλιτεχνική ζωτικότητα και εύρος.

Η σάτιρά του, η έρευνα και η διαρκής εργασία του επί σκηνής, η πολύπλευρη καλλιτεχνική του δραστηριότητα θα αποτελούν μεγάλη παρακαταθήκη ενός σπουδαίου Ιταλού, για όλο τον κόσμο.

«Σε όλη την ζωή μου» -έλεγε- «δεν έγραψα ποτέ κάτι μόνο και μόνο για να διασκεδάσω (τους θεατές). Πάντα προσπάθησα να βάλω μέσα στα γραπτά μου αυτή την ρωγμή την ικανή να θέσει σε κρίση τις σιγουριές (βεβαιότητες), να θέσω υπό αμφισβήτηση τις απόψεις, να ανοίξω λίγο τα μυαλά. Ολα τα άλλα, η ομορφιά για την ομορφιά, δεν με ενδιαφέρουν. Το σταμάτημα της εξάπλωσης της γνώσης είναι ένα εργαλείο ελέγχου για την εξουσία γιατί το να γνωρίζεις είναι να ξέρεις να διαβάζεις, να ερμηνεύεις, να ελέγχεις προσωπικά και να μην εμπιστεύεσαι σε αυτά που σου λένε».

ΚΑΡΛΟ ΛΙΤΣΑΝΙ

Η ταινία δεν είναι από τις χαρακτηριστικότερες της καριέρας του, ο ΛΙΤΣΑΝΙ έγινε γνωστός αρχικά σαν βοηθός σκηνοθέτη του Ντε Σάντις, στην ταινία  «Πικρό ρύζι» το 1947 και του Ροσελίνι   στην ταινία «Γερμανία έτος μηδέν»το 1948.

Ο ΛΙΤΣΑΝΙ είναι από τους σημαντικότερους  σκηνοθέτες του ιταλικού σινεμά εκείνης της περιόδου, η επιρροή του όμως στον χώρο του κινηματογράφου  ξεπερνάει τα όρια τις φιλμογραφίας του , χάρη στα βιβλία του για τον κινηματογράφο  και την ιταλική ιστορία αλλά και χάρη στη διδασκαλία του και την λήψη αρμοδιοτήτων στα πλαίσια των φεστιβάλ  και των θεσμών με κύρος όπως την Εθνική σχολή κινηματογράφου της Ιταλίας, το  ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΒΕΝΕΤΙΑΣ. Υπήρξε κριτικός, συγγραφέας, σεναριογράφος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός.

Στρατευμένος σκηνοθέτης,ο ΛΙΤΣΑΝΙ  ακολουθεί το κίνημα του νέο- ρεαλισμού, μέλος του κομμουνιστικού κόμματος ,συχνά κατήγγειλε τον φασισμό και αναφερόταν στην ιταλική αντίσταση μέσα από τις  ιστορικές του ταινίες μυθοπλασίας, από το “Η αυγή των ηρώων” του 1951 μέχρι τις “Τελευταίες μέρες του Μουσολίνι” το 1973. Το πρώτο του πολεμικό δράμα, «Η αυγή των ηρώων», πολεμήθηκε άγρια από την καθολική κυβέρνηση διότι αναφέρονταν στους αριστερούς αντάρτες της Γένοβας.

Είναι ο δημιουργός ενός πολυμορφικού έργου (ντοκιμαντέρ, τηλεταινίες), που δανείστηκε πολλές φορές  τα μονοπάτια του κινηματογράφου των ειδών, κωμωδία, γουέστερν ,αστυνομικό μέχρι και ερωτικό.

Θήτευσε και στο πολιτικοποιημένο ντοκιμαντέρ. Συνέχισε να εξερευνά το είδος με σειρά σπουδαίων ιστορικών δραμάτων «Η ιστορία των φτωχών εραστών», «Ο επαναστάτης», «Το χρυσάφι της Ρώμης”, “Η δίκη της Βερόνας”. Έκανε κωμωδίες, κατασκοπικές και ερωτικές περιπέτειες εποχής μέχρι το βραυευμένο αστυνομικό ανθρωποκυνηγητό “Ληστές στο Μιλάνο”1968.

Τη δεκαετία του ’70 πέρασε στα θρίλερ, με έμφαση και πάλι στα πολιτικά. Την επόμενη δεκαετία πρόσθεσε  και ταινίες μυστηρίου όπως ο “Φόνος δίχως ίχνη” και κωμικές πινελιές “Μάμα Έμπε”.

Επόμενος σταθμός το “Σελουλόιντ'” 1996 που πραγματεύεται τη δυσκολία του Ρομπέρτο Ροσελίνι να γυρίσει την αριστουργηματική “Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη” 1946. Έκτοτε αφιερώνεται σε ντοκιμαντέρ  (Ζαβατίνι, Βισκόντι, Ροσελίνι, Ντε Σάντις, “Νεορεαλισμός: δεν είμαστε μόνο κλέφτες ποδηλάτων”) κι ένα ιστορικό δράμα που αναφέρεται στους εβραίους ‘Οτέλ Μέινα” 2007 όπως και το παλιότερο «Χρυσάφι της Ρώμης». To 2008 αποκαταστάθηκε και επανεκδόθηκε το ντοκιμαντέρ του για την αντίσταση “Μετζοτζιόρνο” 1949.

Το 2013 εκδόθηκε το βιβλίο του, “Ιταλία Έτος Μηδέν”.

Το «Lo svitato» είναι η πρώτη συνάντηση της καριέρας  του με το  ψυχαγωγικό σινεμά, ένας  αναπροσανατολισμός  που οφείλεται στις πολιτικές πιέσεις  που του ασκούνταν (διωγμοί που θυμίζουν Μακάρθυ).

ΥΠΟΘΕΣΗ

Ο Αχιλλέας, εργάζεται ως γκρουμ σε μια μεγάλη εφημερίδα. Η ψιλόλιγνη φιγούρα του  Αχιλλέα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας ρεπόρτερ –μεταφορέας σε μια εφημερίδα , ένας άνθρωπος για όλες τι δουλειές.  Ένας αφελής, τολμηρός  και κατεργάρης με αρκετά κότσια και φαντασία ώστε να ονειρεύεται να γίνει δημοσιογράφος.

Αποφασίζει λοιπόν να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα, όταν ο φίλος του ο Τζίτζι, ένας επιχειρηματίας, επικαλέστηκε την ευστροφία του για να τον κατευθύνει να προετοιμάσουν από κοινού μια μεγάλη κλοπή, την οποία πρώτος αυτός θα ανακοινώσει σαν είδηση στην εφημερίδα. Ο στόχος ήταν να απαγάγουν καθαρόαιμα σκυλιά και να τα αντικαταστήσουν με μπάσταρδα. Τελικά τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή. Τα σκυλιά δεν είναι εκεί και ως εκ τούτου καταρρέει το σχέδιο. Ωστόσο, ο Τζίτζι εκμεταλλεύεται όλη την κατάσταση και φεύγει με την Ελένη, την παλιά αγάπη του Αχιλλέα. Ο αφελής Αχιλλέας επιστρέφει στη συνηθισμένη και άθλια πραγματικότητά του. Θα βρει παρηγοριά στην αγκαλιά της Νταϊάνα, που τον αγαπά για κάποιο χρονικό διάστημα.

Συντελεστές:

Κωμωδία, Ιταλία 1956, Διάρκεια 84΄

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Καρλο Λιτσάνι
ΣΕΝΑΡΙΟ: Νταριο Φο, Κάρλο Λιτσάνι.

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Ντάριο Φο, Φράνκα Ράμε, Τζόρτζια Μόλ, Λέο Πισάνι, Ουμπέρτο Ντόρσι κ.α.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρομπέρτο Νικολόσι

IMDb της ταινίας «LO SVITATO»: http://www.imdb.com/title/tt0048681/?ref_=nm_flmg_wr_38