Στις 25 Φεβρουαρίου 2015 εγκαινιάζεται στο αίθριο του Κτηρίου της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη η επιτόπια εγκατάσταση του Ζάφου Ξαγοράρη με τίτλο Λοξή Τάξη, η οποία θα διαρκέσει έως τις 17 Μαΐου 2015.
Την ίδια ημέρα, και ώρα 19.00, ο καλλιτέχνης θα πραγματοποιήσει στο αμφιθέατρο μία ομιλία για το έργο του, σε διάλογο με τον ιστορικό και Υπεύθυνο των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη Τάσο Σακελλαρόπουλο. Η συζήτηση, που έχει τίτλο «Υπαίθρια εκπαίδευση σε περιόδους εκτάκτων συνθηκών», θα αναφέρεται στο ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο του έργου.
Σε συνέχεια της ενασχόλησης του Ζάφου Ξαγοράρη με παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο και τις λειτουργίες του, η εγκατάσταση Λοξή Τάξη διερευνά τον τρόπο εκπαίδευσης ως έκφραση κοινωνικής αλλαγής. Μια σχολική τάξη είναι προσαρμοσμένη έτσι ώστε να ανταποκρίνεται σε συνθήκες υπαίθριας διδασκαλίας σε λοξό έδαφος. Δεκαοκτώ θρανία, τριανταέξι καρέκλες, μια καθηγητική έδρα και η αντίστοιχη θέση της, όλα είναι κομμένα υπό γωνία 7 περίπου μοιρών ώστε η τάξη να γέρνει ομοιόμορφα και να μπορεί να σταθεί ίσια σε κατηφορικό ή κεκλιμένο επίπεδο. Η υπαίθρια αυτή τάξη αναφέρεται σε μορφές εκπαίδευσης που ιστορικά εφαρμόζονται σε συνθήκες κρίσης (όπως πόλεμος, σεισμός, στρατόπεδο συγκέντρωσης, κλπ.), όταν δηλαδή υπάρχει αδυναμία διδασκαλίας σε στεγασμένο χώρο. Παράλληλα με την εγκατάσταση, παρουσιάζεται τεκμηριωτικό υλικό από τα Φωτογραφικά και τα Ιστορικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, από περιπτώσεις διδασκαλίας σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης κατά τις οποίες δημιουργήθηκαν τέτοιου είδους υπαίθριες τάξεις.
Οι συσχετίσεις που ενεργοποιεί η Λοξή Τάξη με τις κοινωνικές συνθήκες της κάθε εποχής, την ιστορική μνήμη, τη φύση, την ύπαιθρο, τη γη, αλλά και ο εφήμερος χαρακτήρας της επιτόπιας εγκατάστασης, την εντάσσουν στην κατηγορία έργων που ασχολούνται με το «δημόσιο χώρο», με σκοπό να αναδείξουν τις συγκρούσεις που τον διέπουν, να μεταστρέψουν τον τρόπο που τον βιώνουμε, αλλά και να παρέμβουν στους σχηματισμούς και τις κοινωνικές κατανομές του, επιτρέποντας μια πιο δημοκρατική συμμετοχή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η έννοια του λοξού, του διαστρεβλωμένου μας παρασύρει έτσι σε μια «στρεβλή» ματιά της εκπαίδευσης αλλά και της ιστορίας εκτάκτων συνθηκών διδασκαλίας, σε μία απόπειρα να απομακρυνθούμε από τις καθιερωμένες ιεραρχικές πρακτικές διδασκαλίας, ως υποχρεωτικής κατάρτισης, ως γνώσης που μεταδίδεται από «πάνω» προς τα «κάτω», προς όφελος μιας ανοιχτής διαδικασίας διαλόγου.
H εκδήλωση και η έκθεση εντάσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος Καλλιτέχνες σε διάλογο με το Μουσείο Μπενάκη, μία συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο, η οποία ξεκίνησε το 2011 και έχει σκοπό την δημιουργία πρωτότυπων έργων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και τη Βρετανία. Το έργο του Ζάφου Ξαγοράρη είναι το τέταρτο έργο του προγράμματος. Προηγήθηκαν η εγκατάσταση του Adam Chodzko You’ll see; this time it’ll be different (Κτήριο Πειραιώς, 2013) το έργο The Cookham Erratics του Andy Holden (Κεντρικό Κτήριο, 2011) και το Landart του Αντώνη Πίττα (Κτήριο Πειραιώς, 2012).
Οι καλλιτέχνες καλούνται κάθε φορά να δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα σε διάλογο με το Μουσείο Μπενάκη, προτείνοντας μια διαφορετική θεώρηση τόσο των συλλογών, όσο και του εκθεσιακού του χώρου. Τα έργα που έχουν ανατεθεί στους τέσσερις καλλιτέχνες θέτουν ζητήματα, τα οποία σχετίζονται με τον ρόλο του Μουσείου στην αναπαράσταση της ιστορίας, της γνώσης και της παράδοσης, καθώς και με τις συνθήκες θέασης του έργου τέχνης και της σχέσης μεταξύ καλλιτεχνικής παραγωγής και θεσμικού πλαισίου υποδοχής της.
Σε αυτό το πνεύμα, o Ξαγοράρης αξιοποιεί τις ιστορικές πληροφορίες και εμπειρίες του Μουσείου για να προτείνει μια διαφορετική θεώρηση του δημόσιου χώρου, με έμφαση στη δημιουργία ιδεών γύρω από την τέχνη αλλά και σχετικά με εναλλακτικές μορφές οργάνωσης και δομές εκπαίδευσης μέσα στη σύγχρονη ιστορία. Θέτοντας στον πυρήνα του έργου την έννοια της εκπαίδευσης, δεν επιδιώκει τη δημιουργία αυθεντίας ούτε την αυταρχική διατύπωση κάποιας οικουμενικής «αλήθειας» αλλά αντίθετα τη συνδιαμόρφωση, με τη συμμετοχή διαφορετικών ομάδων, μιας συζήτησης γύρω από ζητήματα που σχετίζονται με την παραγωγή γνώσης και τον δυνητικό ρόλο του Μουσείου στη μετατόπιση προς μια πιο δημοκρατική, ανοιχτή μορφή εκπαίδευσης.
Ο Ζάφος Ξαγοράρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέττης. Το θέμα της Διδακτορικής του Διατριβής, η οποία αποκτήθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ήταν η κατασκευή των θαυμάτων από τον Ήρωνα τον Αλεξανδρέα. Εκτός από σχέδια δύο διαστάσεων το καλλιτεχνικό του έργο περιλαμβάνει ηχητικές εγκαταστάσεις και δράσεις στον δημόσια χώρο. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στην Α.Σ.Κ.Τ. ενώ έχει υπάρξει προσκεκλημένος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης και στο Πανεπιστήμιο του Sassari στην Σαρδηνία. Ακόμα, έχει κληθεί να παρουσιάσει την δουλειά του σε Πανεπιστήμια όπως το IUAV της Βενετίας, το School of Visual Arts της Νέας Υόρκης, την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου, την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Παλέρμο, το Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις στο Σικάγο και άλλα. Η τελευταία του ατομική έκθεση είχε τίτλο Σχέδια Ήχου και πραγματοποιήθηκε στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα, 2014. Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις είναι μεταξύ άλλων οι : No Country for Young Men: Contemporary Greek Art in Times of Crisis, BOZAR, Βρυξέλλες, Βέλγιο, 2014. 4η Μπιενάλε της Αθήνας Agora, Αθήνα, 2013. Sotto Quale Cielo, Μουσείο Riso, Παλέρμο, Ιταλία, 2011.
Επιμέλεια προγράμματος
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΕ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ: Πολύνα Κοσμαδάκη