Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ φέρνουν στο ελληνικό κοινό το εμβληματικό έργο Maman (1999) της Αμερικανογαλλίδας γλύπτριας Λουίζ Μπουρζουά (1911-2010). Η διάσημη γιγαντιαία αράχνη της Μπουρζουά-ένα από τα έργα που την έκαναν παγκοσμίως γνωστή- θα εκτεθεί στον χώρο της Εσπλανάδας του ΚΠΙΣΝ για διάστημα επτά μηνών, με ελεύθερη, ανοιχτή πρόσβαση στο κοινό.
Oι δύο φορείς συνεργάζονται για πρώτη φορά, προκειμένου για τη διάδοση της σύγχρονης τέχνης και την επαφή της με το ευρύ κοινό. Κοινός τους στόχος είναι ο επαναπροσδιορισμός του δημόσιου χώρου, καθώς και η αναβάθμιση της καθημερινότητας του πολίτη.
Η εικαστική εγκατάσταση του Maman -από την πλευρά του ΚΠΙΣΝ- πραγματοποιείται χάρη στη νέα δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) προς το ΚΠΙΣΝ για την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων και του προγραμματισμού του.
Μέσα από την τέχνη της, η Λουίζ Μπουρζουά εξέφρασε τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους της, διαχειρίστηκε τα προβλήματά της και έδωσε μορφή στα συναισθήματά της. Στα χαρακτικά, τα σχέδια, τα έργα από υφάσματα, τις εγκαταστάσεις και τα γλυπτά της, για τα οποία έγινε περισσότερο γνωστή, η Bourgeois εξερευνά τις έννοιες της ενοχής, του φόβου, της μνήμης, της μητρότητας και της αγάπης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η τέχνη της Λουίζ Μπουρζουά ήταν έντονα επηρεασμένη από τη ζωή της, ιδιαίτερα από τα παιδικά της χρόνια. Δημιούργησε τα πρώτα της σχέδια με αράχνες στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ενώ 50 χρόνια αργότερα δημιούργησε τις γιγαντιαίες τρισδιάστατες αράχνες για τις οποίες έχει γίνει τόσο γνωστή.
Το Maman, με ύψος πάνω από 10 μέτρα, δημιουργήθηκε το 2000, ως πρώτη ανάθεση για το Turbine Hall της Tate Modern, και στη συνέχεια χυτεύθηκε σε μπρούντζο, χάλυβα και μάρμαρο. Όπως έχει δηλώσει η Bourgeois, το Maman συμβολίζει τη μητέρα της, η οποία ύφαινε και αποκαθιστούσε ταπισερί. Έχοντας είκοσι μαρμάρινα αυγά στην κοιλιά-κλωβό της, το γλυπτό υποδηλώνει τη μητρική προστασία. Ωστόσο, η σχέση της καλλιτέχνιδας με τη μητρότητα ήταν αντιφατική και περίπλοκη. Κυριαρχώντας στον χώρο και παραπαίοντας πάνω σε λεπτά, αρθρωτά πόδια, το Maman προκαλεί επίσης φόβο και υποδηλώνει παγίδευση.
Με αφορμή την έκθεση σχεδιάστηκε και υλοποιείται ένα πλούσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων (θεατρικές αναγνώσεις, εργαστήρια, σχολικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα ειδικά για μέλη, θεματικές ξεναγήσεις) που πραγματοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), απευθύνεται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες και θα διαρκέσει μέχρι τον Νοέμβριο. Πρωταρχικός στόχος αυτών των εργαστηρίων, των σχολικών προγραμμάτων, των δράσεων αποκλειστικά για μέλη και των ξεναγήσεων είναι να ενισχύσουν την κατανόηση και την εμβάθυνση στο έργο της Λουίζ Μπουρζουά και των θεματικών που αυτό αντανακλά, συστήνοντας τη σύγχρονη τέχνη και στο λιγότερο μυημένο κοινό.
Το παράλληλο πρόγραμμα αναλυτικά μέχρι και τον Ιούνιο έχει ως εξής:
Παραβάσεις, το Θεατρικό Αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ
Με αφορμή την έκθεση του Maman, οι Παραβάσεις, το Θεατρικό Αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ, καταπιάστηκαν με τρία θεατρικά κείμενα-σταθμούς που θέτουν στο επίκεντρο τη μητρότητα/τη μητέρα και τη συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου, όπως αυτή άρρηκτα συνδέεται με την πρωταρχική εμπειρία (Ευγένιου Ο’ Νηλ, Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, Αύγουστου Στρίντμπεργκ, Ο Πατέρας σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη).
Την Κυριακή 10 Απριλίου η σκηνοθέτις Έλενα Μαυρίδου ολοκληρώνει αυτόν τον κύκλο των τριών σκηνικών αναγνώσεων και επιχειρεί τη δική της σκηνική ανάγνωση της Άλκηστης, του αινιγματικού έργου του Ευριπίδη που στέκει μετέωρο, στο όριο ανάμεσα στην τραγωδία και το σατυρικό δράμα.
Ευριπίδη, Άλκηστις
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Χρηστομάνος
Σκηνοθεσία: Έλενα Μαυρίδου
Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Μαυρίδης
Παίζουν (αλφαβητικά): Θανάσης Δόβρης, Δήμητρα Κούζα, Στέργιος Κοντακιώτης, Δημήτρης Λάλος, Έλενα Μαυρίδου, Νικόλας Παπαδομιχελάκης
Εργαστήρια για παιδιά
Εργαστήριο γλυπτικής: Φτιάξε γλυπτά με τον τρόπο της Louise Bourgeois
Σε αυτό το εργαστήριο γλυπτικής τα παιδιά θα επιχειρήσουν να ξετυλίξουν το κουβάρι της καλλιτεχνικής ζωής της Bourgeois και να φτιάξουν τα δικά τους έργα εμπνευσμένα από το ευρύτερο έργο της.
Θα εστιάσουν σε τρεις σημαντικές περιόδους της ζωής της (πρώτη περίοδος: γλυπτά- άνθρωποι, δεύτερη περίοδος: διαφορετικά υλικά, τρίτη περίοδος: κλειστοί εσωτερικοί χώροι). Το Maman θα αποτελεί την αφετηρία για κάθε εργαστήριο, αφού το στοιχείο της αράχνης απασχόλησε την καλλιτέχνη για περίπου 50 χρόνια.
Οι συμμετέχοντες/ουσες θα γνωρίσουν τις διαφορετικές αυτές περιόδους μέσα από εικόνες και σχέδια, τα διαφορετικά υλικά που χρησιμοποιούσε η Bourgeois, αλλά και τους συμβολισμούς που επέλεγε με βάση τα βιώματα της παιδικής της ηλικίας.
Έτσι, θα μυηθούν στο έργο της, και μέσα από την κατάσταση της θραυσματικότητας, θα δημιουργήσουν έργα που θα προκύπτουν από τα δικά τους συναισθημάτα (φόβος, θυμός, χαρά) ανακαλύπτοντας, με αυτόν τον τρόπο, έναν κόσμο όπου η τέχνη συνδέεται άμεσα με τη ζωή.
Για παιδιά 7 έως 10 ετών
Κυριακή 10/4, Κυριακή 8/5, Κυριακή 12/6
11.00-13.00, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός και υλοποίηση: Βασίλης Γεροδήμος, εικαστικός
Υποστήριξη εργαστηρίου: Λυδία-Ελένη Βαϊρακταράκη, εικαστικός
Εικαστικό παιχνίδι: Η Αράχνη που ταξίδεψε τον κόσμο
Πώς κατασκευάζεται ένα τόσο μεγάλο γλυπτό; Από τι υλικό είναι φτιαγμένο; Πώς μεταφέρεται; Ολόκληρο ή σε κομμάτια; Και μετά πώς συναρμολογείται; Χωράει σε όλα τα μουσεία ή κάποια αναγκάζονται να το τοποθετήσουν σε εξωτερικό χώρο; Σε πόσες χώρες έχει ταξιδέψει η γιγαντιαία αράχνη; Ποια άλλα σημαντικά έργα έχει συναντήσει στο ταξίδι της; Η Bourgeois ακολουθούσε την αράχνη της παντού; Πότε η Bourgeois έφτιαξε την πρώτη της αράχνη; Έχετε δει την αράχνη σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου; Τι συνέβη κάποτε στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ;
Ένα εικαστικό παιχνίδι που έχει ως στόχο να παρουσιάσει πληροφορίες για το ταξίδι του μεγάλου γλυπτού στον κόσμο και να βοηθήσει, παράλληλα, τα παιδιά να γνωρίσουν καλύτερα το ίδιο το έργο της Louise Bourgeois, αλλά και τα μουσεία του κόσμου!
Στο τέλος, τα παιδιά θα κατασκευάσουν το δικό τους μικρό έργο για να το εκθέσουν στο δικό τους αυτοσχέδιο μουσείο, στο δωμάτιο τους ή όπου αλλού επιθυμούν.
Για παιδιά 5 έως 8 ετών
Σάββατο 30/4, Κυριακή 15/5, Κυριακή 5/6
11.00-12.30, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Playroom (Ιωάννα Γουζέλη, Αγγελική Μπόζου)
Eργαστήριο σχεδίου: Μάντεψε με τι μοιάζει
Σε αυτό το εργαστήριο σχεδίου και παρατήρησης αντλούμε έμπνευση από τη φύση και το έργο Maman της Louise Bourgeois, καθώς και από σειρές σχεδίων/χαρακτικών της καλλιτέχνιδος που ανήκουν στη συλλογή του Museum of Modern Art (ΜοΜΑ) στη Νέα Υόρκη. Έχοντας ως εργαλεία φυσικά υλικά (κλαδιά, πέτρες), χαρτί και ξυλομπογιές, φτιάχνουμε μορφές και σχέδια και τα αποτυπώνουμε στο χαρτί.
Στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση με τη μορφή της αράχνης που σταδιακά θα οδηγήσει στη διερεύνηση της σχέσης μας με τη φύση και τη θέση μας μέσα σε αυτήν.
Για παιδιά 8 έως 12 ετών
Σάββατο 16/4, Σάββατο 7 και 21/5, Σάββατο 4/6
17.00-18.30, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Αντιγόνη Μιχαλακοπούλου, Εικαστικός, Αρχιτέκτων, εκπαιδευτικός της τέχνης
Εργαστήριο γλυπτικής για ενήλικες: To συναίσθημα ως εργαλείο για έργα μεγάλης κλίμακας
Ένα εργαστήριο γλυπτικής που θέτει στο επίκεντρό του τη μεγάλη κλίμακα και το πώς αυτή συσχετίζεται με το συναίσθημα και το σώμα μας.
Μέσα από το έργο της Bourgeois βλέπουμε πώς η μεγάλης κλίμακας γλυπτική περιβάλλει τον θεατή και τον προκαλεί να βιώσει σωματικά συναισθήματα -πολλές φορές απωθημένα: οικειότητα, φόβο, συγγένεια, απομόνωση, επιθυμία. Τα γλυπτά της Bourgeois μας διδάσκουν κάτι πολύτιμο: ότι τα συναισθήματα παραμένουν, μας περιβάλλουν και παρότι είναι ενίοτε δύσκολο να διατυπωθούν με λόγια μπορούν, εντούτοις, να διατυπωθούν ως μορφές.
Στο εργαστήριο οι παραπάνω ιδέες υλοποιούνται μέσα από τη μέθοδο της γλυπτικής μακέτας ως ένα πειραματικό εργαλείο έκφρασης της φόρμας και ταυτόχρονα μελέτης της μεγάλης κλίμακας. Η Bourgeois καταλήγει στο έργο Maman σταδιακά, μέσω μιας διαδικασίας αναμέτρησης με το σώμα και το χώρο. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες καλούνται να ερευνήσουν τα δικά τους συναισθήματα μέσα από συνθέσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως μικρά γλυπτά ή προπλάσματα για μεγάλα έργα. Στόχος του εργαστηρίου είναι η κατανόηση βασικών αρχών της μεγάλης κλίμακας μέσω μιας βιωματικής εμπειρίας.
Ακολουθώντας αυτό το νήμα, το εργαστήριο θα εστιάσει σε ένα συναίσθημα ανά συνάντηση προκειμένου να εξετάσει τόσο τον ίδιο τον ψυχισμό της Bourgeois όσο και αυτόν των συμμετεχόντων σε διάλογο με τα έργα που θα παραχθούν. Φόβος, προσμονή, στοργή, μοναξιά και επιθυμία είναι μια σειρά συναισθημάτων που θα λάβουν μορφή ως αντικείμενα.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, θα αναλυθούν βασικές αρχές της γλυπτικής μεγάλης κλίμακας προκειμένου να γίνει κατανοητό το πώς ένα αντικείμενο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό γλυπτό αλλά ταυτόχρονα και ως μακέτα για ένα έργο στο δημόσιο χώρο. Οι συμμετέχοντες θα πειραματιστούν με διάφορα υλικά, απλά και ευμετάβλητα, όπως το ύφασμα και ο πηλός, που θα συνδυαστούν με found objects για την δημιουργία γλυπτικών συνθέσεων. Οι συμμετέχοντες μπορούν επίσης να φέρουν δικά τους αντικείμενα που θα ήθελαν να ενσωματώσουν στο συναίσθημα-έργο που θα δουλεύουν.
Για ενήλικες
Τετάρτη 13/4, Τετάρτη 4 και 18/5, Τετάρτη 1 και 15/6
18.00-20.00, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Στεφανία Στρούζα, εικαστικός
Υποστήριξη εργαστηρίου: Ελίνα Λούκου, αρχιτέκτονας
Για κρατήσεις θέσεων στα εργαστήρια επισκεφτείτε το snfcc.org.
Σχολικά προγράμματα
Τα σχολικά προγράμματα με θέμα το γλυπτό Maman της Louise Bourgeois στο ΚΠΙΣΝ αντλούν έμπνευση από τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα που διατρέχει το συνολικό έργο της καλλιτέχνιδας. Ακολουθώντας την εικαστική διαδρομή της Bourgeois από την παιδική, τη νεανική και τέλος την ώριμη ηλικία, τα εργαστήρια ενσωματώνουν μια σειρά από καλλιτεχνικές πρακτικές με τις οποίες ασχολήθηκε η Bourgeois στις αντίστοιχες χρονικές περιόδους της ζωής της. Παράλληλα, κάτω από το επιβλητικό γλυπτό της αράχνης, οι συμμετέχοντες/ουσες ακούν τη Louise, κορίτσι, νεαρή, ηλικιωμένη, να αφηγείται σκέψεις και γεγονότα από τη ζωή της.
Ιδέα/Σχεδιασμός: Very Young Contemporary Art (VYCA)
Νηπιαγωγείο – Γ’ Δημοτικού
Το όνομά μου είναι Louise – L. B.
Η Louise, από πολύ μικρή ηλικία, βοηθούσε τη μητέρα της στην οικογενειακή επιχείρηση επιδιόρθωσης υφαντών χαλιών. Αυτό που της άρεσε περισσότερο ήταν να ζωγραφίζει τα σχέδια που έλειπαν από τις φθαρμένες ταπισερί, προκειμένου αυτά να υφανθούν στη συνέχεια με κλωστές.
Στo εργαστήριo οι νεαροί/ές μαθητές/ήτριες κάνουν ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο! Βρίσκονται στο Παρίσι του 1920, συναντούν την 9χρονη Louise και τη βοηθούν να επιδιορθώσει μία πολύτιμη ταπισερί που μόλις έφτασε στο εργαστήριο υφαντικής της μαμάς της, Josephine.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους ένα κομμάτι ύφασμα της μητέρας τους ή ενός αγαπημένου προσώπου, καθώς στο τέλος των εργαστηρίων, το ρούχο θα γίνει νήμα για να σχηματίσει ένα συλλογικό υφαντό.
Δ’ Δημοτικού – Α’ Γυμνασίου
To ύφασμα είναι άσκηση μνήμης – L. B.
Παρόλο που η Bourgeois είναι περισσότερο γνωστή για τα γλυπτά της, στην αρχή της καριέρας της και σχεδόν για είκοσι χρόνια ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη ζωγραφική και τη χαρακτική. Τα γραπτά της, όπως και τα σχέδιά της, είναι μια συλλογή από βαθιές προσωπικές σκέψεις και αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία.
Η καλλιτέχνις συνήθιζε να καταγράφει σκέψεις και εικόνες σε αμέτρητα φύλλα χαρτιού, στο πίσω μέρος των σχεδίων της και σε πάρα πολλά ημερολόγια. Η ίδια είχε πει «μπορείς να αντέξεις οτιδήποτε αν το γράψεις».
Με έμπνευση τα εικονογραφημένα βιβλία της Bourgeois, οι μαθητές/ήτριες έρχονται σε επαφή με μικτές τεχνικές κολάζ και δημιουργίας τυπωμάτων σε ύφασμα και στη συνέχεια φτιάχνουν ένα χειροποίητο υφασμάτινο ημερολόγιο με τον “τρόπο” της Louise.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους μία φωτογραφία (παιδική, οικογενειακή) εκτυπωμένη σε χαρτί και ένα κομμάτι ύφασμα που τους θυμίζει κάτι από τη ζωή τους ή ένα οικείο τους πρόσωπο.
Β’ Γυμνασίου – Γ’ Λυκείου
Η Αράχνη είναι μια ωδή στη Μητέρα μου – L. B.
εργαστήριο γλυπτικής
Η Louise Bourgeois κάνει το πρώτο της γλυπτό λίγο πριν κλείσει τα σαράντα της χρόνια. Εκείνη την περίοδο ζωγραφίζει για πρώτη φορά το σύμβολο “αράχνη” στο χαρτί ενώ ξεκινά να πειραματίζεται με διάφορα υλικά, όπως ξύλο, πηλό και γύψο. Σε ηλικία 88 ετών φτιάχνει τη γιγάντια αράχνη Maman.
Η καλλιτέχνις έχει γράψει «Η καλύτερή μου φίλη ήταν η μητέρα μου και ήταν πολύ έξυπνη, υπομονετική, ήρεμη, τακτική και χρήσιμη, λογική και απαραίτητη όσο μια αράχνη».
Στο εργαστήριο αυτό οι μαθητές/ήτριες, με άξονα το γλυπτό Μaman επεξεργάζονται αντιφατικές έννοιες, όπως δυνατό – εύθραυστο, αγάπη – φόβος, προστασία – παγίδευση, και κατασκευάζουν ένα πλάσμα (φανταστικό ή υπαρκτό) που συμβολίζει τη μητρότητα.
Δουλεύοντας από μέσα προς τα έξω -τόσο συμβολικά όσο και λειτουργικά- θα πλάσουν πρώτα τον σκελετό του πλάσματος με γαλβανισμένο σύρμα και στη συνέχεια θα το ντύσουν με υλικά, όπως π.χ. γυψόγαζα, προκειμένου να του δώσουν τη μορφή που έχουν φανταστεί.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους ένα κομμάτι ύφασμα της μητέρας τους ή ενός αγαπημένου προσώπου, καθώς στο τέλος των εργαστηρίων, το ρούχο θα γίνει νήμα για να σχηματίσει ένα συλλογικό υφαντό.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Louise Bourgeois, Maman (1999) σε έκθεση διοργανωμένη από τον οργανισμό NEON και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ, Αθήνα, 2022_Φωτογραφία Νίκος Καρανικόλας © The Easton Foundation Άδεια αναπαραγωγής από τον ΟΣΔΕΕΤΕ, Αθήνα, και τη VAGA at ARS, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Διαβάστε επίσης:
Λουίζ Μπουρζουά – Maman: Εικαστική εγκατάσταση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
