«Νομίζω πως θα έρθει καιρός που τα έργα του Γκόρκη θα τα λησμονήσουν, αλλά τον Γκόρκη είναι ζήτημα αν θα τον λησμονήσουν κι ύστερα από χίλια χρόνια», γράφει ο Τσέχωφ σ’ ένα γράμμα του το 1903. Αυτό που θα θυμούνται και ύστερα από χίλια χρόνια είναι ο άνθρωπος Γκόρκη, ο Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ που περιγράφει στα βιβλία του Παιδικά Xρόνια, Στα Ξένα Xέρια και Τα Πανεπιστήμιά μου, μια μυθιστορηματική αυτοβιογραφική τριλογία που αποτελεί ένα από τα πιο δυνατά αφηγήματα στη ρωσική και την παγκόσμια λογοτεχνία.
Λίγο πριν από το θάνατο της μητέρας του μάζευε με τους φίλους του κόκαλα, κουρέλια, καρφιά, και τα πουλούσε. Ακόμα έκλεβε από τις μάντρες σανίδια και ξύλα για τη φωτιά, όπως λέει τελειώνοντας τα Παιδικά Xρόνια του.
Το φθινόπωρο του 1878, λίγες μέρες ύστερα από το θάνατο της μητέρας του, βάζουν το δεκάχρονο Αλιόσα να δουλέψει στο μαγαζί κάποιου έμπορα στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ: «Βγήκα στην κοινωνία – δουλεύω “μικρός” στο μαγαζί “υποδήματα μόδας” στον κεντρικό δρόμο της πολιτείας». Έτσι αρχίζει τη ζωή του ο Γκόρκη στα Ξένα Xέρια. Βγήκε στον «κόσμο» με μοναδικό του όπλο τα αδύναμα παιδικά του χέρια, λίγα κολλυβογράμματα που είχε μάθει να γράφει και να διαβάζει, το ένστικτό του και την ακατάβλητη πηγαία ανθρωπιά του. Με αυτά τα εφόδια αντιμετωπίζει τη σκληρή και απάνθρωπη κοινωνία της Τσαρικής Ρωσίας.
Στα χρόνια που ακολουθούν εξασκεί διάφορα επαγγέλματα: βοηθός υποδηματοποιού, βοηθός αγιογράφου, λαντζέρης σε καράβι, αχθοφόρος στην Οδησσό, νυχτοφύλακας σε ψαράδικο, φούρναρης, καθαριστής καμινάδων, εργάτης σε χωράφια. Ρακένδυτος, πεζός και πεινασμένος, αλλά πάντα μ’ ένα βιβλίο στην τσέπη, γυρνάει όλη τη Ρωσία, με την κρυφή ελπίδα ότι θα καταφέρει κάποτε να σπουδάσει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Έτσι γνωρίζει τους ανθρώπους, τις αρετές τους και τα ελαττώματά τους, τα όνειρά τους και τη δυστυχία τους και αυτό γίνεται η ζωή του, που είναι η ζωή του ρωσικού λαού στην εποχή του, το ανεξάντλητο πανεπιστήμιό του. «Ο Γκόρκη», γράφει ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, «είναι κοινό δημιούργημα της ζωής και του βιβλίου. Από μικρό παιδί έψαχνε σε όλη σχεδόν τη Ρωσία να βρει το δικό του δρόμο και το σπουδαιότερο που βρήκε ήταν η λύτρωση από το φόβο». Βρήκε επίσης τη συμπόνια για τους ανθρώπους, ένα αίσθημα που γέμιζε τον ίδιο και διαποτίζει όλο το έργο του.
Μαξίμ Γκόρκη
Ο Μαξίμ Γκόρκη ήταν ιδρυτής του σοσιαλιστικού λογοτεχνικού ρεαλισμού κι ενεργό πολιτικό στέλεχος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ. Συγκρούστηκε επανειλημμένως με το τσαρικό καθεστώς και πέρασε πολύ καιρό στις φυλακές και στην εξορία.
Γεννήθηκε από φτωχούς γονείς, στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ στις 16 Μαρτίου του 1868. Σε ηλικία μόλις εννέα ετών ορφάνεψε και αναγκάστηκε να κάνει διάφορα επαγγέλματα: βοηθός υποδηματοποιού, βοηθός αγιογράφου, λαντζέρης σε καράβι. Το 1884 επιδιώκει να φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο του Καζάν και εκεί αναμειγνύεται με το λαϊκό κίνημα. Από το 1892 αρχίζει να εκδηλώνεται η αγάπη του για τη λογοτεχνία.
Την ίδια χρονιά καθιερώνεται στο συγγραφικό χώρο με το διήγημα Μακάρ Τσούντρα και αργότερα αποκτά παγκόσμια φήμη με τα έργα Φόμα Γκορντέγιεφ και Οι Μικροαστοί. Το 1913, έπειτα από πολυετή απουσία από τη Ρωσία, επιστρέφει και συμμετέχει στα πολιτικά δρώμενα που οδήγησαν στην επανάσταση του 1917.
Τον Ιούνιο του 1936 πεθαίνει ξαφνικά στη Μόσχα κάτω από ανεξιχνίαστες συνθήκες, ενώ οι φήμες πως τον δηλητηρίασε το σταλινικό καθεστώς δεν έχουν επιβεβαιωθεί.
Τα σημαντικότερα έργα του είναι τα εξής: Οι Μικροαστοί, Στο Βυθό, Τα Παιδιά του Ηλίου, Οι Βάρβαροι, Οι Εχθροί, Οι Ζίκοφ, Ο Γιάκοφ Μπογκομόλοφ, Ο Σόμοφ και οι Άλλοι, Ο Εγκόρ Μπουλιτσιόφ και οι Άλλοι, Ο Ντοστιγκάγιεφ και οι Άλλοι, Η Βάσια Ζελεζνόβα, Η Μάνα, Στα Ξένα Χέρια, Οικογένεια Ορλόφ, Οι Τρεις, Η Εξομολόγηση, Οι Συνεντεύξεις μου, Στην Αμερική, Το καλοκαίρι, Η Πολιτεία Οκούροκ, Ο Βίος του Ματθαίου Κοζεμιάκιν, Ιταλικά Παραμύθια, Ρωσία, Ρωσικά Παραμύθια, Η Επιχείρηση του Αρτάμοφ, Η Ζωή του Κλιμ Σάμγιν, Στη Χώρα των Σοβιέτ, κ.ά.