Το Video Art Μηδέν είναι ένα φεστιβάλ βιντεοτέχνης που χρόνο με το χρόνο διευρύνεται και μεγαλώνει. Ξεκίνησε πριν 14 χρόνια από την ανάγκη η τέχνη του video art να βρει ένα εύκολο μέσο, σύμφωνα με τη Μαργαρίτα Σταυράκη και τη Γιούλα Παπαδοπούλου, έτσι ώστε οι νέοι καλλιτέχνες να έχουν μία δική τους πλατφόρμα εικαστικής δημιουργίας και να μπορούν να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους.
Φέτος, το φεστιβάλ φέρνει στο Ιστορικό Κέντρο και στην Παραλία της Καλαμάτας περισσότερα από 170 έργα βιντεοτέχνης, τα οποία το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τα παρακολουθήσει σε ένα πλούσιο καλλιτεχνικό τριήμερο, με ελεύθερη είσοδο.
Η Μαργαρίτα Σταυράκη και η Γιούλα Παπαδοπούλου, που επιμελούνται τη διοργάνωση του Video Art Μηδέν μας μιλούν για το φεστιβάλ και την πορεία του εντός και εκτός συνόρων, αλλά και για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της βιντεοτέχνης, τονίζοντας τη σπουδαιότητα της εξωστρέφειας και τη συνεργασίας που δίνει οξυγόνο σε όλα τους τα σχέδια…
Το Video Art Μηδέν επιστρέφει τον Ιούλιο για την καθιερωμένη συνάντηση με το κοινό του στην Καλαμάτα. Πριν μας μιλήστε για τη φετινή διοργάνωση, συστήστε μας με λίγα λόγια το φεστιβάλ. Πώς προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία ενός φεστιβάλ με επίκεντρο τη βιντεοτέχνη;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μαργαρίτα Σταυράκη: Η ιδέα προέκυψε σε μια αρχική φάση της επαγγελματικής μας πορείας, εκεί κάπου που τα ατελείωτα ταξίδια εξερεύνησης έπρεπε να γίνουν έργο. Σε αυτό το σημείο αφετηρίας (σημείο Μηδέν) όλα τα μέλη της ιδρυτικής ομάδας, κατά βάση εικαστικοί, θέλαμε ένα μέσο τόσο ελαφρύ που να μπορεί να ταξιδέψει παντού και να συνδέσει μέσω της εικαστικής δημιουργίας όλα τα μέρη, όλους τους δημιουργούς που είχαμε συναντήσει και ταυτόχρονα να είναι ανοιχτό για την σύναψη νέων σχέσεων. Η ομάδα του Μηδέν θεωρούμε τους εαυτούς μας πολίτες του κόσμου, που μας αρέσει το καινούργιο, ο πειραματισμός και η δικτύωση. Το βίντεο στις αρχές των ’00ς περνούσε μια πολλά υποσχόμενη περίοδο αναγέννησης, οι φοιτητές των διαφόρων καλών τεχνών ανά τον κόσμο είχαν πρόσβαση στις οικονομικές φορητές βιντεοκάμερες, τα προγράμματα επεξεργασίας στατικής και κινούμενης εικόνας πολλαπλασιάζονταν και γίνονταν πιο απλά στην χρήση τους και τέλος η ανάπτυξη του διαδικτύου και στην συνέχεια τα κοινωνικά δίκτυα ήταν ένα μονοπάτι που στρωνόταν ταυτόχρονα με τις ανάγκες μας.
Το video art είναι μια τέχνη που έκανε τα πρώτα της βήματα τη δεκαετία του ’60, εποχή που τεχνολογικά υπήρχαν ελάχιστα μέσα σε σχέση με τη δεκαετία των ’00s. Τι μορφή έχει πάρει σήμερα η βιντεοτέχνη; Πόσο εύκολο είναι για τους σύγχρονους καλλιτέχνες να ασχοληθούν με αυτό το είδος, ιδιαίτερα στην Ελλάδα;
Γιούλα Παπαδοπούλου: Οι διαφορές είναι τεράστιες από τεχνολογικής άποψης, η αισθητική όμως και οι εικαστικές αξίες, καθώς και οι θεματολογικές και εννοιολογικές αναφορές, παραμένουν το βασικό ζητούμενο. Η παραγωγή έχει διευκολυνθεί από κάθε άποψη, και κάθε μέρα που περνάει τα εργαλεία δημιουργίας και παρουσίασης βίντεο γίνονται όλο και πιο προσιτά. Το ζητούμενο όμως είναι πάντα η αίσθηση, το «άγγιγμα» του έργου, η οπτική απόλαυση, η ευχάριστη έκπληξη, η πνευματική «ανατριχίλα» που μπορεί να σου προκαλέσει ένα έργο τέχνης. Κατά συνέπεια, είναι πολύ εύκολο να ασχοληθεί κανείς με το βίντεο, τεχνικά μιλώντας, αλλά από εικαστική άποψη το βίντεο αποκτά ενδιαφέρον, όπως όλες οι τέχνες, όταν καταφέρει κανείς να αναπτύξει μια βαθύτερη και πιο ουσιαστική προσωπική «γλώσσα».
Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες που ασχολούνται συστηματικά με το βίντεο, παρά το γεγονός ότι, κατά τη γνώμη μου (και δυστυχώς), είναι ένα μέσο που δεν προσφέρει πολλές ευκαιρίες παρουσίασης, πέρα από εξειδικευμένες διοργανώσεις και φεστιβάλ. Αρκετοί επίσης είναι οι καλλιτέχνες που το χρησιμοποιούν ως μέσο καταγραφής περφόρμανς και εικαστικών δράσεων. Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι, ενώ τα μέσα είναι κατά κοινή ομολογία πιο προσιτά και οι καλλιτέχνες που πειραματίζονται με το βίντεο συνεχώς αυξάνονται, δεν υπάρχει μια επίσημη κατεύθυνση πανεπιστημιακών προπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα που να εστιάζει στη συγκεκριμένη μορφή τέχνης, όχι μόνο στο τεχνικό, αλλά και στο θεωρητικό της μέρος. Δεν υπάρχει επίσης καμία δομή ή οργανισμός που να εστιάζει την έρευνα του στη βιντεοτέχνη στην Ελλάδα, ούτε βέβαια κάποιο συστηματικό αρχείο. Έχοντας εντοπίσει αυτά τα κενά, προσπαθούμε ως ομάδα να συγκεντρώνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα έργα και στοιχεία της νέας γενιάς καλλιτεχνών και να παρακολουθούμε στενά την εξέλιξη και την πορεία της βιντεοτέχνης στην Ελλάδα, χτίζοντας σταδιακά ένα σημαντικό αρχείο.
Το ευρύ κοινό είναι εξοικειωμένο με το video art; Το γεγονός ότι το φεστιβάλ επιλέγει δημόσιους χώρους για να προβάλει τα έργα, προσελκύει ένα κοινό που δεν θα είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με αυτήν την τέχνη με άλλο τρόπο;
Μαργαρίτα Στ.: Το ευρύ κοινό είναι πια εξοικειωμένο με το βίντεο, αλλά όχι απαραίτητα με τη βίντεο τέχνη. Τα βίντεο στις διάφορες μορφές τους είναι ευρέως διαδεδομένα σε όλες τις συσκευές που προβάλλουν κινούμενη εικόνα, από τηλεοράσεις έως κινητά τηλέφωνα, αλλά όλα τα βίντεο δεν είναι βίντεο τέχνη. Ο μέσος θεατής έχει περισσότερες πιθανότητες να έρθει σε επαφή με την τέχνη σε σχέση με το παρελθόν, οι εκθέσεις είναι περισσότερες, οι συναντήσεις τέχνης, τα μουσεία και οι γκαλερί, ακόμα και οι δημιουργοί είναι πιο πολλοί, αλλά δεν είμαι σίγουρη αν το κοινό της τέχνης έχει διευρυνθεί ανάλογα και σε πoιο βαθμό. Στα μάτια μου μοιάζει η τέχνη να κινείται σε άλλο μήκος κύματος από αυτό της εποχής μας, πιο αργό, απαιτεί περισσότερη συγκέντρωση και κόπο σε σχέση με την εύκολη ψυχαγωγική κινούμενη εικόνα με την οποία είναι εξοικειωμένη η πλειοψηφία του κόσμου. Σίγουρο είναι πάντως ότι το να φέρνεις τον απλό, σχεδόν ανυποψίαστο θεατή, μέσω μιας δημόσιας προβολής, σε επαφή με τη βίντεο τέχνη είναι μια κίνηση τολμηρή και δημοκρατική ταυτόχρονα, που υποστηρίζει το δικαίωμα όλων μας να είμαστε κοινωνοί της τέχνης.
Μέσα στο 2017 ταξιδέψατε σε Μαδρίτη, Κάιρο, Μιλάνο, Μόσχα, Πορτογαλία, Τενερίφη και Βραζιλία. Χρόνο με το χρόνο το φεστιβάλ γίνεται όλο και πιο εξωστρεφές. Πόσο απαραίτητες είναι αυτές οι συνεργασίες για το Video Art Μηδέν;
Γιούλα Π.: Οι συνεργασίες, επειδή στην ουσία όταν μιλάμε για συνεργασία μιλάμε για επικοινωνία, είναι σαν το οξυγόνο. Σου δίνουν βαθιές ανάσες ανανέωσης. Ένας από τους βασικούς λόγους που γεννήθηκε το Μηδέν ήταν ακριβώς αυτός: η ανάγκη για επαφή με άλλους καλλιτέχνες, διοργανώσεις και επιμελητές, η ανταλλαγή εικόνων, ιδεών και ερεθισμάτων, η μετάδοση διαφορετικών εμπειριών. Όσο διευκολύνεται, χάρη στα συνεχώς εξελισσόμενα ηλεκτρονικά και ψηφιακά μέσα, η επικοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα, τόσο θα διευρύνουμε το δίκτυο συνεργασιών μας. Η δημιουργική διαδικασία παραγωγής ενός εικαστικού έργου, είτε πρόκειται για βιντεοτέχνη είτε για άλλη μορφή τέχνης, προϋποθέτει εσωτερικές διαδικασίες και, συχνά, μοναχικότητα και εσωστρεφή ενδοσκόπηση, κι εμείς, ως εικαστικοί, έχουμε μάλλον έντονη και αυτή την πλευρά. Οι συνεργασίες όμως, όταν είναι δημιουργικές και υγιείς, είναι μια πηγή ανατροφοδότησης και ανανέωσης σε όλα τα επίπεδα. Η επικοινωνία και η εξωστρέφεια είναι απαραίτητη για να «ακονίζεις» το κριτήριο σου και να αξιολογείς πιο αντικειμενικά τη θέση και την αξία καταστάσεων και πραγμάτων. Σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο, θέλουμε αυτή η εξωστρέφεια να προωθήσει και να δημιουργήσει σταδιακά μια ισχυρή και συστηματική παρουσία της ελληνικής δημιουργίας στο εξωτερικό. Έχοντας ένα πολύ θετικό feedback από τους οργανισμούς που έχουμε συνεργαστεί μέχρι τώρα στο εξωτερικό, ελπίζουμε πως έχουμε συμβάλλει όλα αυτά τα χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση!
Εκτός από την παρουσία σας στο εξωτερικό φροντίζετε να δίνετε το “παρών” και εντός συνόρων με προβολές, εκτός από την Καλαμάτα, και σε άλλους χώρους, όπως η FokiaNou Art Space, η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Υδροκίνησης… Πόσο εύκολο είναι για ένα φεστιβάλ να μένει ενεργό συνεχώς;
Μαργαρίτα Στ.: Εύκολο δεν είναι σίγουρα, αλλά για μας είναι αναγκαίο! Από την στιγμή που αποφασίσαμε ότι δεν θα κάνουμε μεγάλες και πολυέξοδες διοργανώσεις για να αγκαλιάσουμε μεγαλύτερο κοινό, έπρεπε να κάνουμε κάτι άλλο. Έπρεπε να απλωθούμε σε εύρος, και να απευθυνθούμε στοχευμένα σε διαφορετικό κάθε φορά κοινό. Αναζητήσαμε τους θεατές μας σε διαφορετικούς χώρους και τόπους, μικρούς και μεγάλους, εξειδικευμένους και μη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ειδικεύσαμε τις επιμέλειες μας και τις συνεργασίες μας. Όταν για παράδειγμα προβάλλουμε μόνο videodance και video-performance στον χώρο του Δικτύου Παραστατικών Τεχνών «Κινητήρα» στην Αθήνα ή στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας, στοχεύουμε στο κοινό του χορού. Έτσι, παρόλο που δεν εξειδικευόμαστε αποκλειστικά σε αυτόν τον τομέα, στην πρόσφατη έκδοση του VideoDance Studies, την ετήσια ερευνητική έκδοση του Πολυτεχνείου της Βαλένθια, το Μηδέν βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα παγκοσμίως στις διοργανώσεις που προωθούν συστηματικά videodance και είναι η μόνη αντίστοιχη διοργάνωση από την Ελλάδα με ενεργή δράση άνω των 10 χρόνων.
Πείτε μας λίγα λόγια για το τι μας περιμένει φέτος στην Καλαμάτα. Ποιά είναι τα highlights της φετινής διοργάνωσης;
Μαργαρίτα Στ.: Φέτος αποφασίσαμε να ανοιχτούμε σε όλη την πόλη από το Ιστορικό Κέντρο μέχρι την παραλία με πρωινές και βραδινές προβολές, σε εσωτερικούς και εξωτερικούς δημόσιους χώρους.
Η διοργάνωση θα ξεκινήσει το βράδυ της Πέμπτης, 5 Ιουλίου, με δημόσια ανοιχτή προβολή στο Αίθριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μεσσηνίας όπου θα παρουσιαστούν δύο δυναμικές ενότητες βίντεο τέχνης. Όλες οι πρωινές μας προβολές (6/7&7/7) θα φιλοξενηθούν μέσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, όπου καθημερινά θα υπάρχει διπλό παράλληλο πρόγραμμα.
Το μεγάλο αφιέρωμα μας για φέτος είναι η σύγχρονη Ελληνική βιντεοτέχνη, με ενότητες που εστιάζουν κυρίως στη νέα γενιά καλλιτεχνών.
Ένας δεύτερος άξονας είναι οι ενότητες που είναι αφιερωμένες στις Παραστατικές Τέχνες, το αφηγηματικό βίντεο, τη βίντεο performance και το βίντεο dance.
Από τα πιο ευχάριστα και χαλαρά σημεία της φετινής διοργάνωσης θα είναι ένα ξεχωριστό beach πάρτυ που συνδιοργανώνουμε με την Νέα Κινηματογραφική Λέσχη Καλαμάτας Filmhouse στην παραλία της πόλης το βράδυ της Παρασκευής (6/7), όπου θα παρουσιαστούν μουσικά βίντεο και από τις δύο ομάδες.
Επίσης, σημαντική στιγμή θα είναι και η προβολή δύο ενότητων καταξιωμένων διεθνών φεστιβάλ, του Φεστιβάλ Βίντεο του Καΐρου και του Διεθνoύς Φεστιβάλ Βιντεοτέχνης Now&After της Ρωσίας, που είναι συνεργάτες του Μηδέν.
Τέλος, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, το πρωινό της Παρασκευής (6/7) θα γίνει μια ειδική παρουσίαση από την επιμελητική ομάδα του Μηδέν, με προσκεκλημένους επιμελητές την Ιστορικό Τέχνης και New Media Art Curator Άννα Χατζηγιαννάκη και τη Marina Fomenko, καλλιτεχνική διευθύντρια και επιμελήτρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Βιντεοτέχνης “Now & After”.
Ποιά είναι τα επόμενα ταξίδια και τα μελλοντικά σχέδια του Video Art Μηδέν;
Γιούλα Π.: Στα πιο άμεσα προγραμματισμένα «ταξίδια» είναι η παρουσίαση μιας επιλογής Ελληνικής βιντεοτέχνης στο Λος Άντζελες, στο Torrance Art Museum. Η ενότητα δημιουργήθηκε στο πλαίσιο ενός διεθνούς επιμελητικού project, στο οποίο συμμετέχει το Μηδέν, με τίτλο W:OW project. Τα αρχικά W:OW αποτελούν μια συντομογραφία του We are One World, που είναι και η κεντρική φιλοσοφία του project: δηλαδή η συνεργασία επιμελητών απ’ όλο τον κόσμο και η «ανταλλαγή» έργων βιντεοτέχνης μέσα από τη δημιουργία ενός δικτύου, ή μιας κοινής πλατφόρμας, για την παρουσίαση αντιπροσωπευτικών επιλογών βιντεοτέχνης από όλο τον κόσμο. Η ενότητα του Μηδέν έχει παρουσιαστεί ήδη στη Βενεζουέλα. Οι προβολές στο Λος Άντζελες, που ξεκινούν τον Ιούλιο και θα ολοκληρωθούν το Δεκέμβριο, περιλαμβάνουν ολόκληρο τον μέχρι τώρα κορμό του W:OW project, 20 ενότητες συνολικά, με επιλογές σημαντικών επιμελητών και φεστιβάλ από 10 χώρες. Αργότερα μέσα στη χρονιά, το project θα ταξιδέψει και στην Ισπανία.
Στις άμεσες προγραμματισμένες συνεργασίες του καλοκαιριού περιλαμβάνεται και μια ιδιαίτερη παρουσίαση στην Τήνο, στο πλαίσιο του 3ου Tinos Art Gathering, μιας εικαστικής διοργάνωσης με την οποία έχουμε αναπτύξει μια σταθερή συνεργασία, η οποία φέτος διαπραγματεύεται 3 θεματικούς κήπους: τους «Μυστικούς Κήπους», τους «Εντόπιους Κήπους» και τους «Εικονικούς Κήπους». Το Μηδέν συμμετέχει στην ενότητα «Εικονικοί Κήποι», που θα λάβει χώρα στην Τήνο τέλος Αυγούστου, παρουσιάζοντας μια επιλογή έργων βίντεο που διαπραγματεύονται με διάφορους ευφάνταστους ψηφιακούς τρόπους αυτήν ακριβώς τη θεματική.
Επιπλέον, πολλές ακόμη συνεργασίες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, βρίσκονται στο στάδιο του σχεδιασμού και θα ανακοινωθούν σταδιακά. Κοινός άξονας σε όλα μας τα σχέδια είναι η συνεργασία και η ανταλλαγή ιδεών, με στόχο να διευρύνουμε συνεχώς τα γεωγραφικά, καλλιτεχνικά και πνευματικά όρια μας! Γι’ αυτό είμαστε πάντα ανοιχτοί σε νέες προτάσεις και ενδιαφέρουσες ιδέες.
Info:
Η Γιούλα Παπαδοπούλου και η Μαργαρίτα Σταυράκη είναι ιδρυτικά μέλη και καλλιτεχνικές διευθύντριες του Video Art Μηδέν.
Η Γιούλα Παπαδοπούλου σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) Αθήνας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΑ) στις «Ψηφιακές Μορφές Τέχνης», στην ΑΣΚΤ, απ’ όπου αποφοίτησε με υποτροφία καλύτερης επίδοσης ΙΚΥ. Έχει παρακολουθήσει επίσης μαθήματα βιντεοτέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης. Ασχολείται κυρίως με τη βιντεοτέχνη και τις ψηφιακές μορφές τέχνης. Έχει παρουσιάσει έργα της σε περισσότερες από 50 εκθέσεις και διοργανώσεις βιντεοτέχνης και ψηφιακών τεχνών στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συνεργαστεί με διάφορες καλλιτεχνικές ομάδες σε συλλογικά project.
Η Μαργαρίτα Σταυράκη είναι εικαστικός και επιμελήτρια βίντεο τέχνης που ερευνά αισθητικά και θεωρητικά την σχέση του χώρου, του αντικειμένου και της σωματικής δράσης με την αφήγηση. Σπούδασε Ζωγραφική και Σκηνογραφία στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών/ Ελλάδα και στην Academia di Belle Arti di Brera/ Ιταλία (1999). Κατέχει Master πτυχίο στις Καλές Τέχνες και την Σκηνογραφία από το London Institute – Central Saint Martins/ Αγγλία-Ολλανδία, με ειδίκευση στις Νέες Τεχνολογίες και την Τέχνη από την σχολή HGK Zurich/ Ελβετία, (2001), με υποτροφία του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής» (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών). Έχει συμμετάσχει με εικαστικά έργα, επιτόπιες εγκαταστάσεις και βίντεο σε εκθέσεις και εικαστικές συναντήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει συνεργαστεί με ομάδες χορού, θεάτρου και μουσικής, που κάνουν χρήση Νέων Μέσων.
Διαβάστε επίσης:
Το Video Art Μηδέν ταξιδεύει στην Καλαμάτα! – 5, 6 και 7 Ιουλίου 2018